چگونه جمله عاطفی بسازیم

در آموزش‌های پیشین مجله فرادرس، با برخی از اجزای جمله مانند صفت و فعل و انواع آن‌ها آشنا شدیم. در این آموزش قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم که جمله چیست و چه انواعی دارد.

برای آنکه به خوبی دریابیم جمله چیست ، یک مثال ساده را بررسی می‌کنیم. متن زیر را بخوانید:

«احمد صبح زود از خواب بیدار شد. او پس از خوردن صبحانه برای رفتن به مدرسه آماده شد. در راه دوستش را دید و با هم پیاده راه مدرسه را در پیش گرفتند. در گذر از کوچه و پس‌کوچه‌ها بودند که احمد ناگهان یادش آمد دفترش را که دیشب روی طاقچه گذاشته بود، در کیفش نگذاشته است. اما اگر می‌خواست به خانه بازگردد، به مدرسه دیر می‌رسید. مانده بود بین دیر رسیدن و نیاوردن تکالیف. جریمه کدام‌یک کمتر بود؟»

اگر به شما بگویند متن بالا را به بخش‌های مختلفی تقسیم کنید که معنی‌دار باشد، آیا می‌توانید چنین کاری انجام دهید؟ مسلماً‌ پاسخ مثبت است و برای مثال، می‌توان به این دو مورد اشاره کرد: «احمد صبح زود از خواب بیدار شد» و «در راه دوستش را دید».

واضح است که هنگام خواندن متن، هریک از موارد بالا یک معنی و مفهوم مشخص، کامل و مستقل دارند که برای فهمش با مشکل روبه‌رو می‌شویم و از نویسنده انتظار نداریم توضیحی برای آن ارائه دهد.

چگونه جمله عاطفی بسازیم

اما در مورد «او پس از خوردن صبحانه» یا «بین دیر رسیدن و نیاوردن تکالیف» چه می‌توانید بگویید؟ از این‌ها معنی و مفهوم خاصی دریافت می‌کنید؟ واضح است که خیر. با خواندن این مجموعه کلمات منتظرید کسی آن را تکمیل کند تا معنای مستقل و مشخصی داشته باشد.

به مجموعه واژه‌هایی که معنی آن‌ها کامل و مستقل است، «جمله» می‌گوییم. البته شاید ناخودآگاه نیز می‌دانستید که جمله چیست و احتمالاً بگویید ما منظورمان را در قالب جملات مختلف بیان می‌کنیم که سخنی کاملاً درست است. به این نکته توجه کرده‌اید که در پایان جملات بالا نقطه گذاشته‌ایم.

جمله به دو قسمت «نهاد» و «گزاره» تقسیم می‌شود. نهاد بخشی از جمله است که خبری درباره آن می‌دهیم و گزاره همان خبر است که درباره نهاد می‌گوییم. برای مثال، اگر بگوییم «فارسی زبان رسمی ایران است.» درباره «فارسی» خبرِ «زبان رسمی ایران است» را گفته‌ایم. بنابراین، «فارسی» نهاد و «زبان رسمی ایران است» گزاره است.

آیا ممکن است نهاد یا گزاره، حذف شوند؟ پاسخ مثبت است. در ادامه، این موضوع را بررسی می‌کنیم.

مجموعه «من به مدرسه رفتم و به خانه برگشتم» را در نظر بگیرید. در واقع، دو جمله «من به مدرسه رفتم» و «به خانه برگشتم» داریم. در جمله دوم، نهاد که «من» است، حذف شده، اما مخاطب با توجه به جمله اول درمی‌یابد که منظور از کسی که به خانه برگشته «من» است. دلیل این حذف جلوگیری از تکرار است. واضح است که ما نمی‌گوییم «من به مدرسه رفتم و من به خانه برگشتم.» در این حالت، می‌گوییم من در جمله دوم به «قرینه لفظی» حذف شده است، زیرا لفظ آن در جمله قبلی آمده و ما از آن اطلاع داریم.

اما گاهی بخشی از گزاره نیز ممکن است به قرینه لفظی حذف شود. برای مثال، مصراع «دردم از یار است و درمان نیز هم» در واقع این‌گونه است: «دردم از یار است و درمان نیز هم از یار (است).» در اینجا «است» دوم به قرینه لفظی حذف شده است.

گاهی پیش می‌آید که قرینه لفظی وجود ندارد و با توجه به معنی جمله، بخشی از آن را حذف می‌کنیم. مثلاً این جملات را در نظر بگیرید: «دیروز برای خرید کتاب به بازار رفتم، اما نشانی کتابفروشی را نمی‌دانستم. مردی را دیدم که روی نیمکتی نشسته بود. پیش رفتم و نشانی کتابفروشی را پرسیدم.» همان‌طور که می‌بینیم، جمله «آدرس کتابفروشی را پرسیدم» در اصل «آدرس کتابفروشی را از او پرسیدم» است. می‌بینیم که در جملات قبل، لفظ «از او» نیامده است، اما خود مخاطب منظور جمله را می‌فهمد و نیازی به گفتن آن نیست. در واقع، این معنی و مفهوم جمله است که منجر به حذف آن بخش شده است. در این حالت می‌گوییم آن بخش با «قرینه معنوی» حذف شده است.

برای آشنایی با مباحث دستور زبان فارسی دبیرستان و پاسخ به این پرسش که جمله چیست و چه انواعی دارد، پیشنهاد می‌کنیم به مجموعه آموزش‌های دروس دبیرستان و پیش دانشگاهی فرادرس مراجعه کنید که لینک آن در ادامه آورده شده است.

جمله را از نظر مفهوم و مقصودی که بیان می‌کند، می‌توانیم به چهار دسته تقسیم کنیم: جمله خبری، جمله پرسشی، جمله امری و جمله عاطفی.

جمله خبری، همان‌طور که از نامش مشخص است، خبری را بیان می‌کند. برای مثال، جمله «احمد آمد» خبر آمدن احمد را می‌گوید یا «دیروز کتاب خریدم» خبر خریدن کتاب را اعلام می‌کند. در پایان جمله خبری نقطه (.) می‌گذاریم.

در جمله پرسشی یک پرسش وجود دارد. در پایان این جملات از علامت سؤال (؟) استفاده می‌کنیم. جملات پرسشی را گاهی با کلمات پرسشی موجود در آن‌ها می‌توان تشخیص داد و گاهی با آهنگ بیان جمله. در واقع اگر بخواهیم جملات پرسشی را تقسیم‌بندی کنیم، می‌توانیم آن‌ها را به چهار دسته تقسیم کنیم.

اول اینکه ظاهر برخی از جمله‌های پرسشی شبیه جمله خبری است و تنها آهنگ آن‌ها تفاوت دارد. برای مثال، دو جمله «احمد کتاب زبان فارسی را خرید.» و «احمد کتاب زبان فارسی را خرید؟»، به ترتیب، خبری و پرسشی هستند و از آنجا که جمله دوم را با لحن پرسشی ادا می‌کنیم، مخاطب درمی‌یابد جمله پرسشی است. همان‌طور که احتمالاً دریافته‌اید، لحن بیان جمله پرسشی و تکیه بر هر کلمه خود معنی پرسش را تغییر می‌دهد.

در نوع دوم جمله پرسشی، آمدن کلمه «آیا» قل از جمله خبری آن را پرسشی می‌کند. در این مورد، می‌توان جمله خبری «احمد کتاب زبان فارسی را خرید.» و جمله پرسشی «آیا احمد کتاب زبان فارسی را خرید؟» را مثال زد. می‌بینیم که در ابتدای جمله دوم از کلمه «آیا» استفاده و پرسشی شده است.

در شکل سوم جملات پرسشی، در مواردی، استفاده از واژه‌های پرسشی جمله را پرسشی می‌کند. برخی از این واژه‌ها عبارت‌اند از که، چه، چرا، کدام، چگونه، کِی و… . مثلاً «احمد کی کتاب خرید؟» و «کدام کتاب را خریدی؟».

اما پرسش نوع چارم جالب‌ است. شاید بد نباشد بدانید که برخی جمله‌های پرسشی هستند که گوینده جوابشان را می‌داند و جوابی مشخص و واضح دارد. مثلاً شخصی بگوید «تو عاطفه نداری؟» یا «مگر دیوانه‌ام؟» در واقع برای تأکید بر منظور خود جملات خبری را پرسشی کرده است. به این جملات «پرسش تأکیدی» می‌گوییم.

جمله امری، همان‌گونه که از نامش برمی‌آید، حاوی یک دستور است. در جملات امری معمولاً‌ به مخاطبمان امر می‌کنیم و بدین سبب است که در چنین جملاتی نهاد ذکر نمی‌شود. مثلاً:« بخواب (تو بخواب).» یا «آرام باش (تو آرام باش)».

البته گاهی پیش می‌آید که قبل از جمله امری نام کسی را که به او امر می‌کنیم، می‌آوریم. برای مثال می‌گوییم «احمد، کتاب را بخوان.» یا با تأکید بیشتر «ای احمد! درست را بخوان.». در این صورت این نام ندا نام دارد. کلمه‌ای که ندا کرده می‌شود، مستقل و خود جانشین جمله است.

جمله عاطفی جمله‌ای است که عواطف را انسان از قبیل تعجب، شادی، خشم، نفرت دعا و… بیان می‌کند. در انتهای جملات عاطفی از علامت تعجب (!) استفاده می‌کنیم. برای مثال «چه سری! چه دمی! عجب پایی!» یا «عجب هوای خوبی!». در جملات عاطفی، برخلاف جمله پرسشی، گونده انتظار ندارد. جمله عاطفی اغلب با چه آغاز می‌شود. گاهی یک صوت نیز جای جمله عاطفی را می‌گیرد. مثلاً می‌گوییم: آفرین که در واقع منظورمان این است: «آفرین بر تو می‌کنم»

جمله از نظر فعل به سه دسته تقسیم می‌شود: جمله فعلی، جمله اسنادی و جمله بدون فعل.

جمله فعلی جمله‌ای است که فعل آن تام یا غیراسنادی است. برای مثال، جملات «احمد کتاب خرید» یا «رضا آمد» فعل‌های تام یا غیراسنادی دارند و جمله فعلی هستند.

جمله اسنادی، همان‌گونه که از نامش مشخص است، دارای فعل اسنادی است. در این جملات صفت یا کلمه‌ای دیگر به نهاد نسبت داده می‌شود. مثلاً جملات «احمد درس‌خوان است»، «هوا سرد شد» و «آیا او احمد است؟» اسنادی هستند.

جمله بی‌فعل نیز همان‌گونه که نامش نشان می‌دهد، در ظاهر فعل ندارد. البته یک جمله بی‌فعل در پس خود فعلی اسنادی یا تام دارد و به قرینه لفظی یا معنوی حذف شده است. مثلاً وقتی شخصی از ما بپرسد «چه خریدی؟» و ما بگوییم «کتاب»، در واقع منظورمان این است که «کتاب خریدم». می‌بینیم که کتاب حذف شده است و جمله بی‌فعل است.

برای آشنایی بیشتر با انواع فعل، به آموزش «فعل چیست و انواع آن کدامند؟ | به زبان ساده» مراجعه کنید.

در این بخش، با انواع جملات از نظر ساختار آشنا می‌شویم.

جمله ساده جمله‌ای است که تنها یک فعل دارد. برای مثال، «من دیروز به کتابخانه رفتم» یا «هوا سرد شد» تنها یک فعل دارند و جمله‌هایی ساده هستند.

جملاتی را که بیش از یک فعل دارند، جمله مرکب می‌نامیم. در واقع، این جملات از چند جمله ساده تشکیل می‌شوند. جمله «وقتی به خانه برگشتم، احمد هنوز نیامده بود» را در نظر بگیرید. این جمله دو فعل دارد و جمله‌ای مرکب است.

دیدیم که جمله «وقتی به خانه برگشتم، احمد هنوز نیامده بود» مرکب است. این جمله مرکب از دو جمله یاده «وقتی به خانه برگشتم» و «احمد هنوز برنگشته بود» تشکیل شده است. به نظرتان هدف اصلی گوینده کدام جمله بوده است؟ مشخص است که هدف اصلی گوینده این بوده که بگوید احمد هنوز برنگشته بوده و جمله ناقص اول را برای بیان توضیح جمله دوم بیان کرده است. به جمله ساده اصلی در جمله مرکب، جمله پایه یا هسته می‌گوییم.

جمله یا جملات ساده یک جمله مرکب را که برای تکمیل و توضیح جمله پایه به کار می‌روند، جمله پیرو یا وابسته می‌گوییم. جمله پیرو مفهومی مانند شرط، زمان، علت و نتیجه را به جمله پایه نسبت می‌دهد. مثلاً «به دیگران کمک کن تا خداوند کمکت کند» و «اگر کارهایم را انجام دهم، به مهمانی می‌روم».

جمله می‌تواند معنای کاملی داشته باشد یا معنای آن به جمله دیگری وابسته باشد. در این بخش، انواع جملات را از نظر استقلال معنا بیان می‌کنیم.

جملات ساده‌ای را که معنی و مفهوم مستقل و کاملی داشته باشند، جمله مستقل یا کامل می‌گوییم.

گاهی جمله‌های مستقل پس از یکدیگر می‌آیند و پیوند آن‌ها می‌تواند لفظی یا معنوی باشد. پیوند لفظی با کلماتی مانند و، اما، زیرا و… برقرار می‌شود و پیوند معنوی زمانی است که دو جمله از نظر معنی با هم ارتباط داشته باشند و در پی هم بیایند.

جمله ناقص یا ناتمام جمله ساده‌ای است که معنی کامل و مستقلی ندارد و برای تمام کردن معنی سایر جملات می‌آیند. برای مثال، جمله «وقتی به خانه برگشتم» معنی کاملی ندارد و یک جمله ناقص است. همه جمله‌های پیرو ناقص هستند.

یک جمله می‌تواند مثبت یا منفی باشد.

جمله مثبت جمله‌ای است که خبر انجام کاری یا داشتن حالتی را اعلام می‌کند یا درخواست می‌کند. مثلاً «احمد قوی است»، «برخیز» و «هوا گرم است» جملاتی مثبت هستند.

برعکس جمله مثبت، جمله منفی یا سلبی، انجام کار یا داشتن حالت را نفی می‌کند یا عدم آن را درخواست می‌کند. برای مثال، «باران نبارید»، «احمد به مسافرت نرفت» و «چیزی نگو» جملاتی منفی‌اند.

چگونه جمله عاطفی بسازیم

شبه‌جمله، همان‌گونه که از نامش پیداست، شبیه جمله است. شبه‌جمله گروهی از کلمات است که مفهوم جمله در آن نهفته است. شبه‌جمله‌ها را می‌توان به انواع مختلفی تقسیم کرد.

مثلاً شبه‌جمله‌‌ها برای بیان احساسات و عواطف، امید و آرزو و دعا، تشویق و تحسین، درد و تأسف، تعجب، تنبیه و پرهیز، امر، احترام و قبول، و جواب و تصدیق به کار می‌روند؛ مانند «احسنت»، «امان»، «کاش»، «آه»، «شگفتا» «به چشم»، «خموش»، «آری» و… .

دسته‌ای از شبه‌جمله‌ها انسان را مخاطب قرار می‌دهند و شبه‌جمله منادا نام دارند. مثلاً‌ «سعدیا» در «سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز»

البته اصواتی نیز وجود دارند که به ویٰژه برای حیوانات به کار می‌روند؛ مانند «کیش کیش» برای دور کردن پرندگان.

معترضه واژه‌ای عربی و به معنی «قرار گرفته بین دو چیز» است. جمله معترضه نقشی در مفهوم جمله اصلی ندارد و برای توضیح می‌آید. یعنی اگر جمله معترضه را حذف کنیم، خللی در معنی جمله اصلی وارد نمی‌شود. مثلاً در «استاد شجریان، روانش شاد باد، در آواز کم‌نظیر بود»، جمله معترضه «روانش شاد باد» برای دعا آمده و تأثیری در مفهوم جمله اصلی ندارد. به عنوان مثالی دیگر، در «احمد، برخلاف آنچه ظاهرش نشان می‌دهد، جوان مهربانی است» جمله معترضه «برخلاف آنچه ظاهرش نشان می‌دهد» را می‌توان بدون ایجاد مشکل در مفهوم جمله اصلی حذف کرد. جمله معترضه را درون دو علامت تیره (-) نیز قرار می‌دهند.

یکی از آموزش‌های دوره متوسطه فرادرس، فیلم آموزش فارسی پایه هشتم است که همه ۱۷ درس را پوشش می‌دهد و در ۷ ساعت و ۱۰ دقیقه تدوین شده است. در این آموزش، با آرایه های ادبی از قبیل تشبیه، واج‌آرایی، کنایه، جناس، قالب‌های شعر فارسی، ادبیات تعلیمی و… با مثال‌های متنوع آشنا می‌شوید. همچنین در بخش دانش‌های زبانی، نکات فراوانی را درباره اجزای جمله، گروه‌های اسمی و انواع وابسته‌های پیشین و پسین یاد می‌گیرید. علاوه بر این، با داستان‌هایی از زندگی شاعران و نویسندگان آشنا می‌شوید و ابیات و اصطلاحات مهم شعرها را به سادگی فرا می‌گیرید.

اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزش‌ها و مطالب زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

سید سراج حمیدی (+)

سید سراج حمیدی دانش‌آموخته مهندسی برق است و به ریاضیات و زبان و ادبیات فارسی علاقه دارد. او آموزش‌های مهندسی برق، ریاضیات و ادبیات مجله فرادرس را می‌نویسد.

بر اساس رای 51 نفر

آیا این مطلب برای شما مفید بود؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

سازمان علمی و آموزشی «فرادرس» (Faradars) از قدیمی‌ترین وب‌سایت‌های یادگیری آنلاین است که توانسته طی بیش از ده سال فعالیت خود بالغ بر ۱۲۰۰۰ ساعت آموزش ویدیویی در قالب فراتر از ۲۰۰۰ عنوان علمی، مهارتی و کاربردی را منتشر کند و به بزرگترین پلتفرم آموزشی ایران مبدل شود.

فرادرس با پایبندی به شعار «دانش در دسترس همه، همیشه و همه جا» با همکاری بیش از ۱۸۰۰ مدرس برجسته در زمینه‌های علمی گوناگون از جمله آمار و داده‌کاوی، هوش مصنوعی، برنامه‌نویسی، طراحی و گرافیک کامپیوتری، آموزش‌های دانشگاهی و تخصصی، آموزش نرم‌افزارهای گوناگون، دروس رسمی دبیرستان و پیش دانشگاهی، آموزش‌های دانش‌آموزی و نوجوانان، آموزش زبان‌های خارجی، مهندسی برق، الکترونیک و رباتیک، مهندسی کنترل، مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی، مهندسی صنایع، مهندسی معماری و مهندسی عمران توانسته بستری را فراهم کند تا افراد با شرایط مختلف زمانی، مکانی و جسمانی بتوانند با بهره‌گیری از آموزش‌های با کیفیت، به روز و مهارت‌محور همواره به یادگیری بپردازند. شما هم با پیوستن به جمع بزرگ و بالغ بر ۶۰۰ هزار نفری دانشجویان و دانش‌آموزان فرادرس و با بهره‌گیری از آموزش‌های آن، می‌توانید تجربه‌ای متفاوت از علم و مهارت‌آموزی داشته باشید.
مشاهده بیشتر

هر گونه بهره‌گیری از مطالب مجله فرادرس به معنی پذیرش شرایط استفاده از آن بوده و کپی بخش یا کل هر کدام از مطالب، تنها با کسب مجوز مکتوب امکان پذیر است.

© فرادرس ۱۳۹۹

انواع جمله:

جمله­ها خود به چند دسته تقسیم می­شوند:

1-      از نظر نوع فعل: به دو دسته فعلیه و اسمیه.

الف) جمله­ های اسمیه: این نوع جملات به مسند نیاز دارند و فعل آنها (است، بود، شد،گشت و گردید می­باشد).

مانند: هوا سرد است.

چگونه جمله عاطفی بسازیم

ب) جمله­ های فعلیه: به جملاتی گفته می­شود که فعل آنها معنی کاملی را می­رساند و گاهی به تنهایی نیز یک جمله محسوب می شوند و یا به مفعول، متمم و … نیاز دارند. مانند: رفت.                زهرا به کتابخانه رفت.

2-      از نوع متن: به چهار دسته: خبری، پرسشی، عاطفی و امری

الف )خبری: جملاتی هستند که خبری را به ما می­رسانند. در پایان این جمله­ها علامت نقطه(.) می­گذاریم. 

مانند: چه هوای خوبی.                 بلال از یاران پیامبر بود.         

ب) جمله­های پرسشی: جملاتی هستند که از ما سؤال یا پرسشی می­کنند و معمولاً جواب دارند. گاهی اوقات این جملات همراه با کلمات پرسشی مانند: چرا، چگونه، آیا و… وگاهی نیز بدون کلمات پرسشی و تنها با داشتن علامت سؤال در پایان جمله می­آیند و با لحن گوینده مشخص می­شود که جمله پرسشی است. در پایان این جملات علامت سؤال (؟) می­گذاریم.

مانند: دیروز هوا گرم بود؟                  آیا دیروز هوا گرم بود؟

ج) جمله­های عاطفی: این جمله­ها بیانگر عواطف و احساس ما هستند و در پایان این نوع جمله­ها علامت نقطه (!) می­گذاریم.

مانند: به به چه گل زیبایی!       

د) جمله­ های امری: این نوع جملات امر یا دستوری را به اشخاص می­دهد و از آنها انجام کار یا عملی را می­خواهد در پایان این جملات علامت نقطه می­گذاریم.

مانند: در را ببند.                   آب را بده.

3-      انواع جمله از نظرترکیب: به دو دسته ساده و مرکب تقسیم می­شوند.

الف) جمله­های ساده: این نوع جمله­ها تنها از یک جمله تشکیل می­شوند و دارای معنای کاملی هستند و شنونده منتظر ادامه جمله نمی­ماند.

ب) جمله­های مرکب: این نوع جملات از ترکیب دو یا چند جمله ساخته می­شوند و معمولاً تا سخن گوینده تمام نشود شنونده منتظر ادامه جمله می­ماند تا منظور گوینده را درک کند.

جمله خود به دو بخش نهاد وگذاره تقسیم می­شود.

الف) نهاد: نهاد کلمه یا گروهی از کلمات هستند که درباره­ی آن خبری می­دهیم. یعنی ” صاحب خبر ”

توجه در هر جمله فعل قسمت اصلی و هسته جمله محسوب می­شود.

ب)گزاره: خبری است که درباره نهاد داده می­شود.

مانند: زکریای رازی کاشف الکل است.

نهاد: زکریای رازی            گزاره : کاشف الکل است.

 

ممیز

1-      برای جدا کردن تاریخ های شمسی وقمری مانند 21/3/90

2-      برای نشان دادن کلمه های معادلی که در حروف یا حروفی از آنها تغیراتی صورت گرفته باشد .

مانند : مولاخ /سوراخ

یک ستاره *:

برای ارجاع دادن به پاورقی و هنگامی به کار می رود که بیان مطلبی از سیاق نوشته اصلی خارج است و یا این که نویسنده نمی تواند آن را داخل نوشته بگنجاند

دو ستاره **:

نشان دهنده ارجاع به صفحات قبلی است مانند 125**

سه ستاره ***:

زمانی که نویسنده ناگزیر است مطالب را تغییر دهد یا روال نوشته را عوض کند از علامت سه ستاره استفاده می کند .

شیوه کار به این شکل است که جمله را پایان داده، با سه سطر فاصله نوشته بعدی را آغاز می کند و علامت سه ستاره را در وسط فاصله ایجاد شده قرار می دهد .مانند :

                 گرچه بالا نشستن از نسب است                     لیک پایین نشستن از ادب است

                 قل هو الله بین که در قرآن                         زیر تبت گدا ابی لهب است

 

                                                          ***

چگونه جمله عاطفی بسازیم

 

          بهتر ز کتاب در جهان یاری نیست                   در غم کنده زمانه غمخواری نیست

          هر لحظه از او به گوشه تنهایی                       صد راحت است و هرگز آزلری نیست

 

                                                ***

 

جمله و انواع آن :

تعریف جمله : جمله یک کلمه یامجموعه ای از کلمات است که بر روی هم پیام کاملی را از گوینده به شنونده برساند. برای شناخت وساخت جمله در هر زبان قواعدی وجود دارد که دستور زبان نامیده می شود . به بیان دیگر می توان گفت لازمه ی جمله سازی در درجه اول آگاهی از دستور زبان و در مرحله دوم صلیقه و ذوق نویسنده می باشد .

مراحل ساخت جمله :

1-      انتخاب کلمه  یا کلمات : انتخاب کلمه به میزان دانش ، تجربه ، شخصیت و سلیقه نویسنده دارد .

الف)یک اصل کلی را باید در نظر داشت و آن توجه به مو ضوع نوشته و میزان اطلاعات و تسلط خواننده است .

ب) تا آنجایی که امکان دارد از کلمات زیبای فارسی استفاده شود چنانکه ناگزیر به استفاده از لغات بیگانه هستیم به هر صورت که شده معادل فارسی آن را داخل پرانتز در جمله بیاوریم .

2- تنظیم کلمات : تنظیم کلمات به دو شکل ذاتی و اکتسابی صورت می گیرد .

الف) ذاتی :درباره شاعران  و نویسندگان بزرگ مصداق پیدا می کند که با ترکیبات کلمات شعر و یا نوشته ای را به وجود می آورند و آنچنان  تاثیری در خواننده می گذارند که دگرگونش می کنند .

ب) اکتسابی :اگر جه نویسندگان و شاعران بزرگ از ذوق و استعداد ذاتی برخوردارند اما افراد دیگری نیز می توانند برای نوشتن به طور جدی مطالعه و تمرین کنند که بدیهی است بعد از مدتی به کار مسلط می شوند و اصولا تمرین و استمرار در هر کاری اساس فراگیری  و کسب تخصص در آن کار است .

3- مطابقت با دستور زبان فارسی : دستور از لحاظ لغوی به معنای قانون ، روش، و قواعد و از نظر ادبی و یا در (اصطلاح) ادبی به مجموعه قواعدی گفته می شود که شیوه درست گفتن ، درست نوشتن و درست خواندن را نشان دهد .

 

انواع واژه (کلمه):

واژه به سه دسته تقسیم می شود :

1-      حرف (حروف) : واژه هایی هستند که معنای کاملی ندارند و با واژه های ( کلمات) دیگر می آیند و نقش آن واژه ها را در جمله معین می کنند. مانند : ( که ، و ، از ، به و…)

2-      اسم: اسم به واژه هایی گفته می شود که دارای شخص و یا حالت باشند. (به جز فعلها  و حرف ها بقیه واژه ها را اسم می گویند) . اسم شامل اسم انسان ، حیوان ، موجودات، سرزمین ، اشیاء و … می باشد و در جمله به جای نهاد ، متمم ، مفعول و… می نشیند . مانند : ایران ، اسلام ، امین ، میز ، کتاب، و …

3-      فعل : فعل به واژه هایی گفته می شود که دارای شخص ، حالت و نشان دادن انجام کار ، دارای زمان ،وجه و معلوم و مجهول و گذر می باشد . مانند : رفت ، گفت ، شنید و …

ادامه دارد …

 

 

خط فاصله (-) یا خط تیره :

برای پیوستن کلمات به یکدیگر به کار می رود .مانندسبک نقاشی ایرانی – هندی یادگار آن زمان است .

2- در شمارش زمانی که تعداد زیاد باشند به جای نشانه کما از خط فاصله استفاده می شود .

مانند : میوه های تابستان عبارتند از : گیلاس – آلو – آلبالو – هلو و غیره

علامت پرسش (؟):

1-      در پایان جمله های سوالی که مستقیم پرسیده می شوند از این نشانه استفاده می شود .

مانند : آیا امروز هوا گرم است ؟

2-      نشانه پرسش یا علامت سوال که میان پرانتز بعد از تاریخ یا عبارتی می آید نشان دهنده شک و تردید نسبت به آن تاریخ یا عبارت است .

مانند : سعدی در سال 754 (؟ )وفات یافته است .

علامت تعجب (!):

این نشانه نشان دهنده احساسات – عواطف  درونی – تاثیر – تحسین – نفرین و… می باشد .موارد استفاده :

1-      بعد از هر کلمه یا عبارتی که تعجب آور باشد . به به چه هوایی!

2-      بعد از هر کلمه یا عبارتی که نشان دهنده ترس – تحسین – نفرین – آرزو  ومانند اینها باشد .مانند:

بیچاره کارمند!

علامت پرانتز یا دو پز یا دو کمان () :

موارد استفاده از این قرار است :

1-      زمانی که بخواهیم یک واژه قدیمی یا متروک را در مقابل واژه رایج بنویسیم از این نشانه استفاده می کنیم .

مانند : بلدیه (شهربانی )

2-      زمانی که بخواهیم نام پیامبران و بعد از آن کلمات (صله ا… علیه و آله و علیه و آله) را به کار ببریم .

مانند : پیامبر اکرم (ص )

3-      علامت یا نشانه های اختصاری را نیز در پرانتز می نویسند .

مانند هجری قمری ( ه. ق)                     یا پست و تلگراف و تلفن P.T.T

علامت کروشه یا دو قلاب [ ] :

علامت قلاب یا کروشه موارد استفاده آن

1-      در هنگام تصحیح متون قدیمی به جملاتی برمی خوریم که یک یادو کلمه از قلم افتاده است این کمبود باعث نارسایی در جمله می شود بدین منظور تصحیح کننده برای رفع این نارسایی کلمه یا کلماتی مناسب را در داخل  قلاب می گذارد .

مانند در روز دوشنبه امیر [مسعود غزنوی ] به آن قصد آمد که بابر میدان بود .

2-      کاربرد این نشانه هنگام تنظیم فیلم نامه یا نمایشنامه دستورهای اجرایی را بین دو قلاب یا کروشه قرار می دهند .

مانند : احمد [ با خندهای تمسخر امیز ] : اختیار دارید آقا !

علامت …   :

به هنگام حذف یک کلمه یا حروف (بعضی از آنها ) قرار می گیرد .

مانند:  از حذف کلمه : فقر و ناداری و بیکاری و… از عوامل فساد جامعه است .

حذف حروف : نام خداوند : ا…

علامت …………… :

این نشانه نمایانگر حذف یک جمله  یا چند جمله است . موارد استفاده از آن :

1-      برای حذف یک مصراع یا یک چند بیت شعر و احیانا یک یا چند سطر نثر .

مانند : ……………………………………    در خانه اگر کس است ، یک حرف بس است

نشانه نقل قول ” ” یا (( )) «»:

1-      این نشانه نشانه نقل قول در آغاز و پایان سخنی که مستقیما از شخص یا منبعی نقل می شود قرار می گیرد.

مثال: حضرت امام جواد(ع) می فرمایند:«بهترین مردم کسی است که از وجودش نفعی به بندگان خدا برسد.»

2-      همچنین در هنگام ذکر عناوین مقاله ها، کتاب ها و … از این نشانه ها استفاده می شود.

مثال: باب سوم گلستان سعدی«در فضیلت قناعت» می باشد.

 

تاریخچه ورود نشانه ها به زبان فارسی:

نشانه گذاری تقریبا بیش از صد سال است که به تاثیر از نوشته های اروپایی در نوشته های فارسی رایج شده است. به این صورت که در دوره ی قاجار به تدریج عده ای از ایرانیان برای کسب دانش و تحصیل به اروپا سفر کردند که این افراد ضمن تحصیل متوجه شدند که در نوشته های اروپایی از نشانه هایی استفاده می شود، که باعث آسان خواندن(سهولت در امر مطالعه می شود) به این ترتیب بعد از بازگشت به ایران این گونه نشانه ها را وارد نوشته های فارسی کردند که اکنون به عنوان یک اصل پذیرفته شده و در نوشتن از آنها استفاده می شود.

تعریف نشانه گذاری:

نشانه ها به علائمی گفته می شود که خواننده را کمک می کنند که هدف نویسنده را به آسانی متوجه شود. به کاربران آنها در نوشتن به منظور جلوگیری از اشتباه در خواندن و درک مفاهیم کمک می کند. 

فواید نشانه گذاری:

1- مطالب و هدف نویسنده را به خوبی روشن می کند.

2- آهنگ سخن (لحن سخن) و بسیاری از عواطف تند یا ملایم را به خوبی به خواننده منتقل می کند.

3- نشانه گذاری سبب روشن شدن جمله می شود و نشان می دهد کلمات و عبارات تا چه اندازه باید از هم جدا باشند یا بالعکس تا چه اندازه باید به هم نزدیک باشند.

انواع نشانه های رایج در زبان فارسی:

1- نقطه(.): نشان دهنده ی پایان جمله، جمله ی خبری، انشایی و علائم اختصاری.

نقطه نشانه ی مکث یا توقف کامل در پایان جمله است و موارد استفاده ی آن به این قرار است:

الف) در پایان جمله های خبری مانند: امروز هوا بسیار گرم است.

ب) جمله های انشایی مانند: شاید این کار نه نفع تو نباشد. (شک و تردید)

ج) بعد از حروف اختصاری که نشان دهنده ی سال ها و یا علائم اختصاری ادارات و یا غیره می باشد. مانند: (ه.ق) هجری قمری

پست و تلگراف و تلفن p.t.t

2- ویرگول یا کما یا سرکج(،): نشانه ی درنگ یا توفقی کوتاه است و آن را در موراد زیر به کار می بریم:

الف) عطف بیان با علامت ویرگول از جمله جدا می شود. مانند: تهران، مرکز ایران، شهر زیبایی است.

نکته: عطف بیان همان بدل می باشد.

ب) برای راهنمایی خواننده به درست خواندن جمله و فهم مقصود نویسنده از این نشانه استفاده می شود.مانند:

اگر امروز نمی آیی پس، فردا بیا.

3- نقطه ویگول یا نقطه کما(؛):

 مطالب  ادامه دارد….



ریاضی دبستان

دانلود سوالات تست و تشریحی

انواع جمله ????

جمله ی خبری:  در این جمله از وقوع کاری یا پذیرفتن حالتی خبر می دهیم .
در پایان جمله خبری باید نقطه بگذاریم.        مانند   :    امید بیمار است.

چگونه جمله عاطفی بسازیم

 

جمله ی امری :  جمله ای که در آن انجام دادن یا ندادن  کاری و پذیرفتن یا عدم پذیرفتن حالتی را طلب می کند. در پایان جمله امری بایدنقطه بگذاریم .      مانند : به دنبال خواهرت برو.

نکته:اگر در جمله ای دستور به عدم انجام کاری باشد (فعل نهی) باز هم آن جمله را باید جمله امری به 
حساب آورد.  مانند : این گل را نچین.  امری منفی

 

جمله ی عاطفی :  در این جمله ها یکی ازعواطف انسانی خود را ازقبیل ، تعجب ، خشنودی ، تاسف ، آرزو ، خشم، دعا و ….. )  را بیان می کند. 
مثال :   به به  چه هوای خوبی!

 

جمله ی پرسشی: در این نوع جمله ها ، در باره ی کاری یا موضوعی  پرسشی به عمل می آید. 
در پایان جمله ی پرسشی علامت (؟) می گذاریم . مانند : آیا کتاب را خواندی؟

 

شبه جمله 
کلمه یا عبارتی که شبیه به جمله بوده و در شمارش تعداد جمله یک جمله به حساب می آید.
شبه جمله ممکن است بدون فعل ویا فعل درآن مخفی باشد.
شبه جمله به دو قسمت تقسیم می شود که عبارتند از:

اصوات: به کلمه هایی می گویند که برای بیان یکی ازعواطف انسانی به کار می رود.
مثلا وقتی بیمار می گوید “آه” با همین یک کلمه همه ی درد خود را بیان می کند.

نکته:مهم ترین اصوات عبارتند از :
” به به،آه ، آفرین، دریغا، خوشا، افسوس، آخ، وای ، مرحبا”

 

منادا: اسمی که مورد خطاب قرار بگیرد وغالبا بعد از نشانه ها وحروفی مانند :”ای ،یا ،آی ” بیاید منادا نامیده می شود .ومی توان آن را یک جمله به حساب آورد . 
مثال:  ای یاران بیایید تا با هم برویم .         ای خدا !خودت کمکم کن .           خدایا !متشکرم

 

روش تشخیص تعداد جمله ها :
تعدادجمله ازفرمول زیربه دست می اید .
تعداد فعل های ذکر شده + تعداد فعل های حذف شده + شبه جمله 
مثال : ای مردم ! بدانیدملتی که تلاش کند وپشتکار داشته باشد هم به برخورداری می رسد وهم به موفقیت .
ای مردم  + بدانید+ تلاش کند+ داشته باشد +می رسد +می رسد (که حذف شده )
شبه جمله   +   فعل  +   فعل      +    فعل       +     فعل  +(فعل  حذف شده)
گاهی در جمله عبارتی شبیه به فعل می آید که هرگز فعل نیست .مانند مصدر ها ،بنابراین، این گروه هرگز در شمارش، جمله محسوب نمی شوند.
مثال : هنگام رفت وآمد از خیابان احتیاط کن . ( یک جمله )
کار کردن وتلاش کردن رمز موفقیت است . ( یک جمله )
نکته :گاهی فعل ها به صورت مخفف می آیند .درشمارش جمله ها محسوب می شوند .
مثال :من آن نی ام که تورها نکنم .(من آن کسی نیستم که تورارهانکنم )

برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.

0