تنش زا ترین رخداد زندگی هر فردی از دست رفتن عزیزان، می باشد که بسیار جانگداز است و سبب می شود که بازماندگان افسرده و غمگین شوند .تلخی مرگ عزیز، گاهی حتی تا پایان عمر با بازماندگان همراه است و در حقیقت می توان گفت با مرگ عزیزشانزندگی نباتی را تجربه می کنند.
واکنش ها به سوگ به سلامت روانی افراد، شیوه برخورد اطرافیان سوگ دیده و میزان صمیمیت فرد متوفی و مصیبت دیده بستگی دارد . بخواهیم یا نخواهیم، مرگ به هر حال از راه می رسد و ما یا نزدیکانمان را با خود می برد. اما چه باید کرد تا سنگینی غم آن کاهش یابد؟ در این قسمت از نمناک درباره نحوه آرام شدن بعد از مرگ عزیزان راهکارهایی را ارائه کرده ایم .
انکار و ناباوری از دست دادن عزیزان
اولین مرحله سوگواری انکار و ناباوری از دست دادن عزیزان است به صورتی که اگر این ضایعه ناگهانی باشد، فرد گمان می کند در خواب است و واقعه را باور نمی کند و انکار هم می کند. چطور با مرگ عزیزانمان کنار بیاییم
خشم برای فوت نزدیکان
در این مرحله فرد با خود فکر می کند چرا این اتفاق برای او افتاده است و برای همین دچار خشم و رنج می شود و واقعه را یک بی عدالتی می داند و بابت این موضوع عصبانی و شاکی است.
معامله با خدا برای بازگرداندن عزیز از دست رفته
فرد به دلیل علاقه به فرد متوفی از خدا می خواهد تا تمام دارایی های او را بگیرد و دوباره او را به زندگی برگرداند.
احساس گناه و عذاب وجدان فرد سوگوار
قضاوت و سرزنش ناشی از کار هایی که برای فرد فوت شده انجام می داد سبب می شد که فرد سوگوار دچار عذاب وجدان و گناه شود.
افسردگی فرد عزادار
در این مرحله فرد گوشه گیری می کند و احساس غم دارد و انتظار دارد تا دیگران سوگ او را دریابند و اجازه دهند تا او مراحل سوگواری خود را سپری کند.
احساس تنهایی
خلا ناشی از دست دادن عزیز سبب احساس تنهایی فردمی شود . این احساس در بین افرادی که همسر خود را از دست داده اند، شدیدتر است.
پذیرش مرگ
پذیرش مرگ از سوی بازماندگان زمانبر بوده و چنین انتظاری از سوی اطرافیان غیرواقع بینانه است.در این مرحله می پذیرد که چاره ای جز ادامه زندگی بدون عزیز از دست رفته نداردهر چند پذیرش واقعه شادی را به زندگی او باز نمی گرداند.
پایان اندوه سوگ
هرچه رابطه فرد با متوفی صمیمی تر باشد، مرحله بهبود طولانی تر می شود و گاهی ممکن است چند سال یا یک سال طول بکشد.
امید و بازگشت به زندگی
با گذشت زمان یادآوری خاطرات او را کمتر اذیت می کند.
زمان حلال مشکلات است
درست است بعد از فوت یکی از عزیزانتان لحظه ای از فکر او غافل نمی شوید و یاد او از دل شما بیرون نمی رود اما باید بدانید زمان حلال مشکل شماست و درد و رنج این مصیبت با گذشت زمان از بین نمی رود بلکه کمرنگ تر می شود به طوری که می توانید با آن کنار آیید و به زندگی عادی خود باز گردید.
عزاداری کنید
هنگام از دست دادن عزیزان خود به سوگ می نشینیم و غصه می خوریم و برای پذیرش این فقدان به شیون و مویه می پردازیم . گریه و شیون ، انجام مراسم مذهبی به احترام مرده یا گردآمدن دوستان و افراد خانواده برای شریک شدن در مصیبت تحمل مرگ عزیزان را آسان تر می کند.
مرگ را بپذیرید
پذیرش این مسئله است که اوج حزن و تنهایی افراد داغ دیده از این مرحله شروع خواهد شد. این مرحله معمولا بعد از پایان مراسم سوگواری شروع خواهد شد.مرگ و نیستی، جزئی از زندگی است و به ما یادآوری می کند که حیات چقدر گران بهاست.
بازگشت به زندگی عادی به این معنی نیست که آن عزیز فراموش شده است. الگو گرفتن از افرادی که چنین مصیبت هایی دیده اند نیز می تواند کمک زیادی به خانواده داغ دیده کند.
برای تامین سلامت روانی باید با مرگ عزیزان خود کنار بیایید. در هنگام از دست دادن عزیزان خود غمگین شدن و اندوه طبیعی است اما مواقعی که دچار اندوه شده اید سعی کنید احساساتتان را بر زبان آورید و از احساسات خود، دیگران را باخبر سازید و خود را تسلیم اندوه کنید و به دنبال افراد دلسوز که بتوانند احساسات شما را درباره فقدان عزیزتان درک کنند ، باشید .
در کل برای چیره شدن به غم و اندوه برون ریزی احساسات، به شما کمک می کند . صحبت کردن با بازماندگان درباره عزیز از دست رفته و بیان نکاتی از زندگی او می تواند به آنان کمک کند. این کار باعث کاهش سنگینی غم و اندوه درونی افراد رنج دیده خواهد شد.
احساسات خود را بیرون بریزید
غصه خوردن، نمود بیرونی مصیبتی است که بر فرد وارد شده است. ممکن است از نظر جسمی، عاطفی و تن نکردشناسی (فیزیولوژی) اندوه بیان شود که بیان این احساسات بسیار اهمیت دارد ؛ مثلا گریستن، نمایش جسمانی و افسردگی، تجلی روانی است.
مرگ مسئله ای است که نمی توان آن را نادیده گرفت و یا انکار کرد. رهایی از درد و رنج به صورت یکباره از غم، امکان ناپذیر است. اگر احساسات نهان بیان نشود منجر به ایجاد بیماری های جسمی یا روانی می گردد.
اغلب افراد، نشانه های جسمی توأم با غم واندوه مانند درد معده، بی اشتهایی، به هم خوردگی روده، اختلال خواب و کم توانی،را ظاهر می سازند. «عزاداری»، در میان همه فشارهای روانی زندگی، دستگاه دفاع طبیعی بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.
افراد در برابر جان باختن عزیزان خود واکنش های عاطفی فراوانی مانند حمله های اضطرابی، خستگی و پریشان دلی بی اندازه و اندیشه خودکشی،تجربه می کنند.چطور با مرگ عزیزانمان کنار بیاییم
دیدن پیکر متوفی
دیدن پیکر متوفی از لحاظ روانی کمک شایانی به پذیرفتن مساله مرگ نزدیکان می کند. مشاهده و وداع با پیکر فرد از دست رفته بازمانده را آرام تر می کند.
حضور بر سر مزار
حضور فرد سوگوار به همراه اطرافیان بر سر مزار فرد متوفی و سوگواری برای از دست دادن او ه به پذیرفتن و کاهش فشار ناشی از مرگ عزیزان کمک می کند.
یادآوری مصیبت های ائمه اطهار
شنیدن روضه ائمه اطهار (ع) و مصیبت هایی که بر آنها گذشته و گریه کردن بر مصائب آنان و نیز مقایسه اندوه و ماتم از دست دادن فرد متوفی با اندوه از دست رفتن خاندان عصمت و طهارت (ع) سبب آرامش فرد سوگوار می شود.
از پس فقدانی عظیم برآمدن
مرگ ناگهانی و تصادفی عزیزان ما در حالی که وابستگی عاطفی زیادی با فرد فوت شده داشته باشیم بسیار جانسوز است. ناگهانی یا تصادفی بودن اتفاق و ارتباط وی با مرده در واکنش های فرد اثر می گذارد.
مرگ کودک
والدینی که فرزند خود را از دست می دهند در برابر این مصیبت بزرگ احساس شدید بی عدالتی دارند و یکباره تمام استعدادها و رویاهای فرد را به باد می دهد. ممکن است والدین در برابر مرگ فرزند خود احساس مسئولیت کنند و این نگرش نامعقول بی اهمیت باشد و همچنین احساس از دست دادن بخش بسیار مهمی از هویت خود را داشته باشند.
مرگ همسر
مرگ همسر آسیب زا و تکان دهنده است و علاوه بر وارد نمودن آسیب روحی شدید، اگر همسر، منبع اصلی کسب درآمد خانواده باشد سبب بحران مالی در خانواده نیز می گردد. مرگ همسر سبب می شود زن و شوهر باقی مانده، به تنهایی از فرزندان به مراقبت بپردازد و به سر کارش نیز بازگردد.
افراد کهنسال با فوت همسرشان، به علت از دست دادن عمری سرشار از تجربه های مشترک آسیب پذیر می شوند احساسات مربوط به «تنهایی» آنها نمایان می گردد.
ضایعه ناشی از خودکشی
یکی از سخت ترین مرگ و میرهایی که باید آن را تحمل نمود خودکشی است. این گونه مرگ ها سبب می شود که فرد بازمانده احساس گناه، خشم و شرمندگی کند و خود را مسئول مرگ بداند.
!(function (w, d) { ‘use strict’; var ad = {zone: “brtrha1”, user: “1565432215”, width: 728, height: 90, id: ‘adro-246454’}, h = d.head || d.getElementsByTagName(‘head’)[0]; if (typeof w.adroParams != ‘object’) w.adroParams = {}; w.adroParams[ad.id] = ad; var script = document.createElement(“script”); script.type = “text/javascript”; script.async = 1; script.src = “//static-cdn.adro.ir/dlvr/rsdnt.js”; h.appendChild(script); })(this, document); var h = document.getElementsByTagName(“head”)[0], s = document.createElement(“script”); s.async = !0, s.defer = !0, s.type = “text/javascript”, d = new Date, s.src = “https://cdn.sanjagh.com/assets/sdk/www.bartarinha.ir/client.js?t=” + d.getFullYear().toString() + d.getMonth() + d.getDate() + d.getHours(), h.appendChild(s); var sabaVisionWebsiteID = “1c27cb39-612a-452a-954c-b3e3dd1f3d36”; var sabaVisionWebsitePage = “ALL” _atrk_opts = {atrk_acct: “i2i8r1SZw320l9”, domain: “bartarinha.ir”, dynamic: true}; (function () { var as = document.createElement(‘script’); as.type = ‘text/javascript’; as.async = true; as.src = “https://certify-js.alexametrics.com/atrk.js”; var s = document.getElementsByTagName(‘script’)[0]; s.parentNode.insertBefore(as, s); })();
برترین ها: به‌طور حتم یکی از دردناک‌ترین تجربه‌هایی که افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند، مرگ عزیزان است، البته هیچکس را نباید در این غم تنها گذاشت، اما شاید هیچکس به اندازه خود فرد نتواند به خودش کمک کند. با قبول این درد و آشنایی با مراحل آن می‌توان تا حدودی از شدت آن کاست و یادتان باشد در نهایت زمان، حلال تمام مشکلات است و همه زخم‌ها با گذشت زمان خوب می‌شوند.
روز اول
واضح است که با شنیدن خبر مرگ اطرافیان نمی‌توان احساس خوبی داشت. واکنش افراد نسبت به این خبر با یکدیگر متفاوت است. ممکن است ناگهان شروع به گریه کنید، شوکه شوید یا احساس پوچی، کرختی و افسردگی کنید. برای بعضی‌ها نیز ممکن است قبول‌کردن این موضوع کمی طول بکشد که این رفتار کاملا طبیعی است.
روز خاکسپاری
چطور با مرگ عزیزانمان کنار بیاییم
در این روز قطعا به‌شدت احساس ناراحتی و عذاب می‌کنید، درست مانند تمام کسانی که با شما در مراسم شرکت کرده‌اند. زمانی که همگی با هم برای احترام به شخص فوت شده سر خاک او حاضر می‌شوید و این احساسات دردناک را قبول می‌کنید، در واقع وارد فرآیندی شده‌اید که سرانجام باعث بهبودی حال‌تان می‌شود.
هفته‌های بعد
شاید احساس کنید حال‌تان خیلی بهتر شده است، اما فرآیند بهبودی در همه افراد یکسان نیست. ممکن است تمرکز خود را در کلاس درس از دست بدهید، با اطرافیان بی‌دلیل وارد بحث و جدل شوید یا دچار مشکلات فیزیکی مانند تنگی‌نفس یا بی‌خوابی شوید. ممکن است با دیدن خوشحالی دیگران دچار احساس خشم، گیجی و نفرت شوید، اما این احساسات کاملا طبیعی هستند. پس به خود و اطرافیان‌تان کمی وقت بدهید و صبور باشید.
چند ماه بعد
هنوز هم جای خالی او به‌شدت حس می‌شود، اما آن احساسات عذاب‌آور و سخت به تدریج کمرنگ می‌شود. بنابراین اگر هنوز هم احساس غم و ناراحتی زندگی روزمره‌تان را تحت‌تاثیر قرار داده است، بهتر است که از یک مشاور و روانشناس کمک بگیرید تا بتوانید بدون عذاب وجدان به زندگی خود ادامه دهید.
آینده
با اینکه حال‌تان خوب شده است، هنوز هم هرچند وقت یک‌بار به یاد عزیز از دست رفته‌تان می‌افتید. صبور باشید، آلبوم عکس‌های‌تان را مرور کنید یا به موسیقی گوش دهید. به خودتان اجازه گریه‌کردن بدهید و حرف کسانی که می‌گویند «تا الان باید فراموشش کرده باشی» را نادیده بگیرید، زیرا این طرز فکر اشتباه است.
این راه‌ها را هم می‌توان امتحان کرد
یادش را زنده نگه دارید
کاساندرا ۱۹ساله که به‌تازگی مادرش را بر اثر سرطان از دست داده است، با پوشیدن یک دستبند که روی آن عبارت «عاشق و مبارز» حک شده است، یاد او را زنده نگه می‌دارد. او با اینکار احساس می‌کند، مادرش همیشه همراه اوست.
احساساتتان را بیرون بریزید
لکسی ۱۷ ساله برای پدربزرگ خود نامه‌ای نوشت و در روز خاکسپاری آن را روی قبر او گذاشت. او با نوشتن تمام حرف‌های نگفته‌اش در این نامه تا حد زیادی آرام شد.
دست به‌کار شوید
جولیا ۲۱ ساله پس از اینکه دختر‌خاله و یکی از دوستان خود را بر اثر خودکشی از دست داد، تصمیم گرفت که به یاد آنها و برای مبارزه با خودکشی یک مراسم خیریه تدارک ببیند. این ایده که از این درد و رنج یک عمل مثبت برآمده است، به او آرامش می‌داد.
به دوست داغدار خود چه بگوییم؟
در زمان بروز اتفاقات بد تسلی‌دادن یک دوست کار بسیار سختی است، اما بهتر است موضوع را پیچیده نکنید. به او بگویید: «می‌دانم که نمی‌توانم احساست را به‌خوبی درک کنم، اما برای از دست‌دادن او بسیار متاسفم و تنها آرزویی که می‌توانم بکنم این است که همه‌چیز دوباره رو به‌راه شود.»
مطالب پر بازدید
تحمل غم داغ عزیزان بسیار سخت و طاقت فرسا است و عده زیادی هستند که تحمل به دوش کشیدن بار این غم را بر دوش خود ندارند. انسان در طی سال ها زندگی و یا دوستی با یک فرد به شدت به او وابسته می شود حال اگر رابطه عاطفی هم در این بین باشد که نور الی نور است. اما چگونه باید با این غم کنار آمد؟
یک حفره آنجاست. یک حفره سرخ خون‌آلود که انگار چیز مهمی را درست از همانجا کنده و برده‌اند. چیزی که هرگز برنمی‌گردد. مهم نیست کسی این حفره را نمی‌بیند، مهم این است که وقتی تو چشمت را می‌بندی آن را احساس می‌کنی. درست همانجاست توی قلبت. بخش زیادی از قلبت را هم با خودش کنده و برده. قلبت می‌سوزد. ضعف شدیدی داری انگار. مدت‌هاست از تو خون رفته است، اما نرفته. جراحتی نیست. زخمی نیست، نه زخمی که به چشم بیاید. آن که از وجودت کنده شده، همان که می‌گویند پاره تن و پاره جگرت بوده مسئول همه این دردها و جراحت‌هاست.
چطور با مرگ عزیزانمان کنار بیاییم
حرف‌ها را نمی‌شنوی، دنیا را طور دیگری می‌بینی. انگار همه چیز در یک خواب عمیق شوک‌آور غوطه‌ور است و تو آرزو می‌کنی از این خواب هر چه زودتر بیدار شوی تا تمام این شوک و تلخی و درد و سوزش بی‌پایان تمام شود. فریاد می‌کشی، توی حفره خالی دلت مشت می‌کوبی تا زودتر دهانش را ببندد و بگذارد بیاسایی، اما آسایشی نیست. درد تمام روحت را تسخیر کرده است و تو به او وامی‌دهی. وقتی می‌بینی چاره‌ای نیست، خوابی نیست، این یک کابوس بیداری است و پاره جگرت رفته، وا می‌دهی و روی زانوانت آوار می‌شوی. او می‌رود و تو می‌مانی. راهی به آن سو نیست و باید دستت را روی حفره بزرگ دلت بگذاری تا آرام آرام زخمت خوب شود. زخمی که تا ابد اثرش را نمی‌توانی پاک کنی، اما بهتر خواهد شد و التیام خواهد یافت. تو اکنون یک داغدیده‌ای و این از مراحل سوگواری است.
قدم به قدم تا آرامش
سوگواری وضعیتی است که وقتی انسان با فقدان مواجه می‌شود آن را تجربه می‌کند و فقدان هر چه در مورد چیز یا شخص مهم‌تر و عزیزتری باشد و دلبستگی ما به آن زیادتر باشد سوگواری سخت‌تری را پیش رو خواهیم داشت.
سیدمهدی عادلی، کارشناس مذهبی در مورد از دست دادن‌ها و سوگواری در زندگی مسلمانان می‌گوید: دستور برای مومن این است که نه در به دست آوردن‌ها زیاد خوشحالی کند و نه در از دست دادن‌ها، زیرا در قرآن و حدیث این دلبستگی‌ها و بریدن‌ها در زندگی امتحان الهی تلقی شده است که باید انسان را به منبع اصیل دلبستگی هدایت کند که خداوند و کسب رضایت اوست.
وی با اشاره به آیه 64 سوره تغابن می‌گوید: در اینجا بصراحت اشاره می‌شود اموال شما و فرزندانتان، وسایل آزمایش هستند.
این کارشناس ارشد الهیات تاکید می‌کند کمتر انسانی به اموال دنیا و جان فرزندان و عزیزانش دلبستگی ندارد و در آنچه ما مصیبت می‌خوانیم و خداوند در قرآن از آن به عنوان آزمایش و امتحان یاد می‌کند، با قطع این دلبستگی‌ها توجه ما به اسباب امتحان بودن آنها جلب می‌شود تا درک کنیم خود اینها اصالت ندارند و باید به خاطر داشته باشیم خداوند هرگز بشر را به آنچه طاقتش را ندارد، آزمایش نمی‌کند. پس بهتر است در مصیبت‌ها از خداوند طلب صبرو بردباری کنیم و دلمان را به دست خودش بسپاریم که او بهترین شفاست.
امانتدار باشیم
از آنچه گفته شد چنین برمی‌آید که اگر انسان در جایگاه درستی قرار گیرد کمتر متزلزل می‌شود و آرامش بیشتری خواهد داشت، اما دلبستگی در خوی بشر است. اگر به آنچه داریم به منزله امانت‌های الهی نگاه کنیم که یک روز باید همه آنها را به صاحبش پس دهیم و تنها مسیر وابستگی خود را باید وابستگی به خداوند رحمان قرار دهیم، پذیرش از دست دادن‌ها آسان‌تر خواهد بود. تا حالا دیده‌اید وقتی بخواهیم تمام سپرده‌های خود را از بانک برداریم بانکداران گریه سر بدهند؟ این کاری است که وقتی امانت‌های الهی را از ما پس می‌گیرند ما انجام می‌دهیم.
اما رسیدن به این مرحله از ایمان کار دشواری است و باید مومن واقعی باشیم.
اغلب ما نمی‌توانیم نقش خود را به عنوان امانتدار بپذیریم و از وابستگی‌ها آسیب می‌بینیم. البته ضرب‌المثلی هست که می‌گوید: هر چیز ما را نکشد قوی ترمان می‌کند، مشروط بر این که راه و رسم مواجهه و مقابله با آسیب‌های ناشی از فقدان و سوگواری را بدانیم.
روزگار با ما چه می‌کند
داغ وداع با عزیزترین‌ها را چنین توصیف کرده‌اند: یکشبه پیر شدم، کمرم شکست، خانه خراب شدم، به روز سیاه نشستم و… اما تمام این شوک بزرگ در زندگی چطور رخ می‌دهد؟
سوگ را یک فرآیند چند مرحله‌ای می‌دانند که یکی یکی یا بدون نظم و ترتیب ممکن است طی شود.
علی رضایی، روانشناس و مشاور طبق نظریات روان‌شناسی برای سوگواری مراحله هفتگانه‌ای می‌شمارد که عبارتند از:
شوک ناشی از شنیدن خبر، انکار و نا باوری، خشم وفوران احساسات، چانه زنی، افسردگی، جست‌وجوی راه‌حل و در نهایت پذیرش.
رضایی می‌گوید: حتی این مراحل را در صورتی که خبر مرگ قریب‌الوقوع خود را بشنویم نیز ممکن است طی کنیم. البته این مواردی است در بیشتر افراد دیده می‌شود و ممکن است در برخی موارد پیش نیاید، اما باید آمادگی مواجهه با این حالات را در عزیزانی که در سوگ به سر می‌برند، داشته باشیم.
این مراحل همان‌هایی است که ما را وامی دارد با خدا چون و چرا کنیم و به روزگار ناسزا بگوییم و به خود قول بدهیم اگر عزیزمان برگردد چنین و چنان کنیم و بعد مسائل را گردن خود یا دیگران بیندازیم و آرام آرام تجویزها را بپذیریم و سعی کنیم با زندگی یا همان مرگ کنار بیاییم.
همراهان سوگوار
هیچ کس به اندازه صاحب عزا سوگوار نیست؛ بنابراین اطراف او همیشه کسانی هستند که می‌توانند اوضاع را کنترل کنند.
برای این که به سوگوار کمکی کرده باشید چه می‌توانید بکنید؟
علی رضایی، مشاور و روانشناس توصیه می‌کند: اگر شما دوست یا آشنای نزدیکی دارید که دچار سوگ عزیزی شده است در درجه اول می‌توانید شنونده خوبی باشید. مهم نیست سوگوار چه می‌گوید و چند بار تکرار می‌کند، او به این کار احتیاج دارد.با او همدلی کنید و بگویید نمی‌توانید تصور کنید چقدر سخت است، اما اطمینان دارید آینده به این سختی نخواهد بود. اگر با او محرم هستید، تماس فیزیکی برقرار کنید. دستش را بگیرید یا دست بر شانه‌اش بگذارید و اجازه دهید احساس حمایت کند.
به افراد اجازه بدهید در صورت امکان جنازه عزیزشان را ببینند و با او وداع کنند.
به او نگویید زمان حالش را بهتر می‌کند و برای شخص متوفی بهتر شده است و از آنچه دارد سپاسگزار باشد. از او نخواهید گریه نکند یا فریاد نزند،حتی اگر او طرف صحبتش شخص متوفی است. او باید مراحل سوگواری را طی کند.
در امور برگزاری مراسم، تهیه غذا برای خانواده و … تا مدتی به او کمک کنید.
او را تنها نگذارید و سعی کنید گاه و بی‌گاه از خلوتش بیرون بیاید تا دچار افسردگی نشود. بهبود اثرات عاطفی حادثه، نیاز به زمان زیادی دارد. انتظار نداشته باشید بسرعت به وضع سابق برگردد.
سعی کنید از وابسته شدن فرد به خودتان جلوگیری کنید.
با همراهی دوستان و خانواده،مراسم دعا و قرآن خوانی و نماز برای متوفی برپا کنید. این کار به آرامش صاحب عزا کمک می‌کند.
منبع: جام جم
مطالب مرتبط
هماهنگی جهت تبلیغات: 02123051172
مجری انحصاری نیتیو، سنجاق
کلیه حقوق محفوظ و متعلق به مجله پزشکی دکتر سلام است بازنشر مطالب فقط با ذکر لینک مستقیم مجاز است
ایسنا/البرز یک روانشناس معتقد است بهبود آثار عاطفی ناشی از مرگ عزیزان به زمان نیاز دارد اما می‌توان سوگ را با انجام کارهای مختلف درمان کرد.
حبیبه حیرتی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا گفت: افراد سوگواری که یکی از نزدیکان خود را از دست می‌دهند در ابتدا ممکن است وقوع چنین اتفاقی را منکر شوند، در این مرحله افراد اغلب گوشه‌گیر شده و از روابط اجتماعی کنار می‌کشند.
حیرتی افزود: «خشم» مرحله بعدی است که فرد سوگوار ممکن است وارد آن شود، در این مرحله فرد سوگوار نسبت به خود، فرد از دست رفته و یا همه دنیا احساس خشم و عصبانیت دارد و سوالاتی مانند چرا چنین اتفاقی افتاد؟ چرا من باید عضو خانواده خود را از دست بدهم؟ چرا خدا جگر گوشه‌ام را از من گرفت؟ با واقعیت روبرو می‌شود.
وی ادامه داد: «چانه‌زنی» مرحله دیگری است که یک فرد سوگوار ممکن است وارد آن شود، در این مرحله فرد ذهن خود را مشغول فرد از دست رفته کرده و خاطرات او را مرور می‌کند، به طور مثال فرد اینگونه با خود کلنجار می‌رود: « اگر پدرم/مادرم/خواهرم/ برادرم/ همسرم/دوستم برگردد، از او بهتر نگهداری می‌کنم، دوست بهتری میشوم، از او معذرت خواهی می‌کنم. خدایا یک شانس دیگر به من بده »
این روانشناس خاطرنشان کرد: «افسردگی» مرحله دیگری است که به سراغ فرد سوگوار می‌آید، فرد در این مرحله ممکن است نسبت به اطراف خود احساس بی‌تفاوتی و بی حسی داشته باشد و مدام در ذهن خود چنین عبارت‌هایی را تکرار کند: « زندگی بی حاصل است/ کاش زنده نبودم و این روز را نمی‌دیدم »چطور با مرگ عزیزانمان کنار بیاییم
حیرتی با بیان اینکه فرد پس از این مراحل شروع به پذیرش «واقعیت» می‌کند تصریح کرد: در این مرحله از ماتم، خشم، و اندوه فرد به تدریج کاسته می‌شود و او شروع به پذیرش واقعیت موجود می‌کند فرد این مرحله را با عباراتی چون «همه ما می‌میریم/مرگ جزیی از زندگی ماست/عزیز ما از دست رفت، ولی امیدوارم در دنیای دیگر آرام باشد» آغاز می‌کند.
وی ادامه داد: حال مهمترین مساله‌ای که در مورد سوگ و از دست رفتن عزیران مطرح می‌شود این است که خود فرد سوگوار چگونه می‌تواند در بهبود آثار عاطفی ناشی از این اتفاق به خود کمک کند.
حیرتی افزود: فرد سوگوار باید احساسات و عواطف خود را به هر طریقی که می‌تواند ابراز کرده و درباره فرد از دست رفته با دیگران صحبت کند تا غم سنگین خود را بیرون بریزید، حتی می‌توان احساسات خود را نوشت و مطالبی که قرار بود به فرد از دست رفته گفته شود و هیچ گاه فرصت آن به وجود نیامد را به روی کاغذ آورد.
وی اضافه کرد: می‌توان چیزی به یاد او درست کرد و علائق مشترک با فرد از دست رفته را ادامه داد.
حیرتی اظهار کرد: باید به سلامت جسمی خود اهمیت داد، خواب و استراحت کافی، تغذیه مناسب و ورزش روزانه را جدی گرفت، از روی آوردن به الکل و مواد مخدر خوداری کرد، چون فقط باعث طولانی‌تر شدن این مرحله می‌شود و حتی از مصرف داروهای ضد افسردگی نیز پرهیز کرد، چون رویارویی مستقیم با این درد بیشتر از فراموش کردن آن از طریق پناه بردن به این گونه مواد کارایی دارد.
این روانشانس گفت: نباید به هیچ کس حتی خودتان اجازه دهید که برای عواطف و احساسات شما تعیین تکلیف کند باید پذیرفت که می‌توانید از فرد از دست رفته عصبانی باشید، می‌توان بر سر زمین و زمان فریاد زد و هر آنقدر که نیاز است گریه کرد، هیچ کس نمی‌تواند به شما بگوید« دیگر بس است!» همچنین خندیدن نیز گناه نیست هیچ کس حق ندارد به شما بگوید این کار «بد» است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: باید به یاد داشت که بهبود آثار عاطفی نیاز به زمان بسیار دارد بنابراین نباید انتظار داشت که به سرعت به وضعیت سابق برگردید.
انتهای پیام
کنار آمدن با مرگ عزیز مان یکی از دشوارترین کارهاست که معمولاً برای آن آمادگی ندارید. همانطور که انسان‌ها با هم متفاوت هستند، مرگ آنها هم متفاوت است. تنها نقطه اشتراک همه انسان‌ها این است که همه روزی می‌میرند.
همه ما خوب می دانیم که مرگ و نیستی، جزئی از زندگی است. به راستی، مفهومی واقعی به وجودمان می بخشد زیرا به ما یادآوری می کند که حیات چقدر گران بهاست. غصه خوردن، نمود بیرونی ضایعه ای است که بر شخص وارد شده است. شاید اندوه وی از نظر جسمی، عاطفی و تن نکردشناسی (فیزیولوژی) بیان شود؛ برای مثال گریستن، نمایش جسمانی و افسردگی، تجلی روانی است. بیان این احساسات بسیار اهمیت دارد.
واقعاً کسی برای بیرون ریختن غم از دست دادن عزیزان کاری نمی‌تواند انجام دهد، اما نکاتی که در این مقاله برایتان عنوان می‌کنیم، می‌تواند به شما برای کنار آمدن با این مشکل فوق العاده دردناک کمک کند.
احساسات تان را کنترل کنید
تفاوت‌های فردی در مواجهه با غم از دست دادن عزیز بسیار موثر است و افرادی که سلامت روان مناسبی نداشته باشند، تجربه‌های تلخ تری را در آن شرایط خواهند داشت. سازمان جهانی بهداشت، «سلامت» را نبود بیماری نمی‌داند بلکه سلامت را در داشتن رفاه کامل جسمانی، روانی و اجتماعی تعریف کرده است. با توجه به این تعریف، فردی دارای سلامت روان است که توانمندی‌های خودش را بشناسد و توانایی مقابله با استرس‌های روزمره را داشته باشد و به شکل مفید و موثری برای بهبود رفتار فردی و اجتماعی خود مشارکت کند.چطور با مرگ عزیزانمان کنار بیاییم
یکی از استرس‌های بزرگ می‌تواند همین از دست دادن عزیزان باشد. یکی از ویژگی‌های مهم سلامت روان، توانایی کنترل و بروز مناسب احساسات و هیجانات است. مدیریت احساسات در غم از دست دادن عزیزان باید به گونه‌ای باشد که این احساسات نه سرکوب شود و نه افراطی و مهارگسیخته خود را نشان دهد.
از تنهایی بپرهیزید
اولین واکنش بعداز، از دست دادن یک عزیز در بسیاری افراد داغ دیده، «انکار» مرگ عزیزشان است. هر فردی باید بداند که این غم فقط برای او پیش نیامده است و این یک رنج مشترکی است که افراد در هر طبقه اجتماعی و اقتصادی آن را تحمل می‌کنند.
اگر شناخت افراد از دنیا غیرواقعی باشد و در تصورات شان یک دنیای بدون مشکل برای خودشان در نظر بگیرند، تا حدودی از واقعیت‌ها فاصله خواهند گرفت و انتظار مواجه شدن با این اتفاقات ناگوار را نخواهند داشت. افرادی با چنین شرایط، قطعا تحمل سختی‌ها برایشان بسیار دشوار خواهد بود. پس پذیرش این موضوع که از دست دادن عزیزان اجتناب ناپذیر است، کمک زیادی می‌کند تا افراد با این واقعیت کنار بیایند.
جالب است که بدانید صحبت کردن با بازماندگان درباره عزیز از دست رفته و بیان نکاتی از زندگی او می‌تواند به آنان کمک کند. این کار باعث کاهش سنگینی غم و اندوه درونی افراد رنج دیده خواهد شد.
آزادانه اشک بریزید
بعد از مرحله انکار، معمولا افراد داغ دیده وارد مرحله ناراحتی و خشم می‌شوند. یکی از راه‌هایی که انسان را به زندگی عادی بر می‌گرداند، تخلیه هیجانات و درد‌های درونی است. شخص داغ دیده برای التیام درد‌های درونی اش، چاره‌ای جز این که غمش را بروز دهد، ندارد. آزادانه اشک ریختن و گاهی ناله کردن از واکنش‌های طبیعی در غم از دست دادن عزیز است.
نباید فرد داغ دیده فکر کند، که این واکنش‌ها نشانه‌هایی از ضعف شخصیتی اوست. این واکنش‌ها نه تنها نشانه ضعف نیست، بلکه یکی از نشانه‌های سلامت روان یک فرد است که احساساتش را این چنین بروز می‌دهد. افراد داغ دیده باید در این مرحله به فکر مراقبت از سلامتی خودشان هم باشند تا بتوانند منطقی‌تر با این قضیه کنار بیایند و از این مرحله عبور کنند. یک نکته مهم دیگر در این مرحله، پرهیز از تحقیر، محکوم کردن و سرزنش خود است. مثلا افراد داغ دیده نباید فکر کنند که «اگر من فلان کار را انجام می‌دادم شاید عزیزم اکنون زنده بود».
پذیرش به معنی فراموش کردن عزیز نیست
مرحله آخر هم مرحله پذیرش این مسئله است که اوج حزن و تنهایی افراد داغ دیده از این مرحله شروع خواهد شد. این مرحله معمولا بعد از پایان مراسم سوگواری شروع خواهد شد. افراد داغ دیده در این مرحله، باید از تنها ماندن بپرهیزند. این افراد باید به حضور دیگران در کنارشان برای همدردی و همدلی توجه کنند زیرا این امر به آنها کمک زیادی در سبک شدن این غم خواهد کرد. این افراد باید به خودشان اطمینان بدهند که می‌توانند این بحران عاطفی را پشت سر بگذارند. نباید تصور کنند که بازگشت به زندگی عادی به این معنی نیست که آن عزیز فراموش شده است! الگو گرفتن از افرادی که چنین غم‌هایی را با موفقیت پشت سر گذاشته اند نیز می‌تواند کمک زیادی به خانواده داغ دیده کند.
مهارت‌هایی برای تحمل مرگ عزیزان!
از سنت‌های عمومی نظام آفرینش، مرگ و مفارقت روح از بدن است. قرآن می‌فرماید: «کل نفس ذائقة الموت» (آل عمران، ۱۸۵)؛ هرکسی مرگ را می‌چشد. بر اساس بینش الهی، مرگ پایان زندگی بشر نیست، بلکه پلی به سوی جهان ابدی است. حال انسان چه نوع مهارت‌هایی را باید داشته باشد تا سختی ها، به خصوص فقدان عزیزان، او را دچار افسردگی نکند و او را از مسیر مطلوب فطری باز ندارد؟
در باب معاد و زندگی پس از مرگ، دو نوع جهان بینی وجود دارد: بر پایه یکی، پس از مرگ همه چیز تمام می‌شود، اما بر پایه دیگری، انسان پس از مرگ برای همیشه جاوید می‌ماند. فلسفه دین و ارسال رسل این است که انسان متقاعد شود زندگی دنیا اصلی نیست، بلکه مقدمه‌ای است برای سرای دیگر.
راز اصرار قرآن بر آگاهی بخشی به وقوع معاد و فلسفه آن این است که نوع بینش آدمی در رفتارش اثرگذار است، چون شناخت منشاء رفتار و احساسات آدمی است. به لحاظ کارکرد و نقش معادباوری در تحمل سختی‌ها و مصایب و همچنین تعدیل غرایز و افکار، خداوند در آیاتی: اولا زندگی واقعی و دارالقرار را آخرت معرفی کرده است. «و ان الآخرة هی دارالقرار» (غافر، ۳۹)؛ و آخرت سرای همیشگی است.
ثانیا محل پاداش کامل را به سرای آخرت موکول کرده است: «واتقوا یوما ترجعون فیه الی ا… ثم توفی کل نفس ما کسبت و هم لا یظلمون» (بقره، ۲۸۱)؛ و از روزی بپرهیزید و بترسید که در آن، شما را به سوی خدا باز می‌گردانند، سپس به هرکس آن چه انجام داده، به طور کامل بازپس داده می‌شود و به آنان ستم نخواهد شد.
ثالثا برای تحریک آدمی و باورمندی به زندگی آخرت، آن را به خیر و بهتر بودن برای کسانی که هویت انسانی خویش را حفظ کرده اند توصیف کرده است و از عذاب آن جهان به سخت‌تر بودن و باقی و پایدار بودن گزارش داده است تا آدمی بفهمد حوادث زندگی پوچ و بی هدف نیست و باید از آنها بهره بگیرد: «قل متاع الدنیا قلیل و الآخرة خیر لمن اتقی» (نساء، ۷۷)؛ بگو سرمایه زندگی دنیا ناچیز است و سرای آخرت برای کسی که پرهیزگار باشد، بهتر است.
رابطه معادباوری با تحمل فقدان، آن است که معادباوری نقش انکارناپذیری در تحمل مصایب دارد. چون شخص باورمند به معاد، سرای آخرت را ابدی می‌داند و همین عقیده، تحمل سختی در زندگی موقتی را در برابر رسیدن به راحتی همیشگی قابل تحمل می‌کند.
درک حضور و معیت خداوند به هنگام فقدان عزیزان
خداوند متعال در آیات متعددی همراهی خویش را به انسان‌ها اعلام کرده است تا آنان خود را از قلمرو حمایتی خدا خارج ندانند و به مدد این شناخت بر مشکلات فائق آیند.
خداوند سبحان برای زدودن غم روحی پیامبر (ص) در مسیر تبلیغ رسالت، او را به همراهی خویش نوید می‌دهد: «واصبرو ما صبرک الا بالله ولا تحزن علیهم ولا تک فی ضیق مما یمکرون ان ا… مع الذین اتقوا والذین هم محسنون» (نحل، ۱۲۷-۱۲۸)؛ صبر کن و صبر تو فقط برای خدا و به توفیق خدا باشد و به سبب کارهای آنها اندوهگین و دلسرد مشو و از توطئه‌های آنان در تنگنا قرار مگیر. خداوند با کسانی است که تقوا پیشه کرده اند و کسانی که نیکوکارند.
از اصل قرآنی «همراهی خداوند با بندگان در همه حال» و ذکر مصادیق قرآنی برای آرام سازی و تحمل مشکلات بر پایه شناختی درک همراهی خداوند در سختی ها، بر می‌آید که یکی از مهارت‌های ارائه شده در قرآن برای تحمل فقدان، درک حضور و همراهی خداوند به هنگام مرگ عزیزان است زیرا چنین بینشی انسان را در قلمرو حمایتی خداوند قرار داده، همین نوع بینش توان تحمل او را بر مرگ عزیزان افزایش می‌دهد.
با بهره گیری از همین مهارت شناختی، که همه امور در برابر دیدگاه خداوند انجام می‌گیرد، تحمل فقدان بر امام حسین (ع) آسان بود. آمده است: هنگامی که شیرخواره ایشان در آغوش آن حضرت (ع) بود و حرمله – لعنةا… علیه – تیری افکند و گلوی او را درید، امام خون او را به کف دست گرفت، چون پر شد به آسمان افکند و بعد از بیان جملاتی فرمود: «هون علی ما نزل بی انه یعین ا…».
هر مصیبتی را که بر من فرود آمده است، این آسان می‌کند که در محضر خداست. اگر انسان این گونه به خداوند شناخت داشته باشد، یعنی او را در خوشایند و ناخوشایند زندگی، همراه خویش ببیند و بداند همه امور در برابر دیدگان او انجام می‌شود، توان تحمل فقدان در او تقویت می‌شود، چرا که ناظر دیدن خدا به هنگام فقدان (مرگ عزیزان) آدمی را به مصلحت و حکمت پس گیری عزیزان رهنمون می‌سازد. مجاهده در راه خدا آکنده از سختی‌هایی است که انسان مومن باید آنها را با جان و دل بخرد.
آن چه شدائد را بر انسان مومن آسان می‌کند، پاداش‌هایی است که خداوند به مومنان وعده داده است؛ لذا به لحاظ کارکرد پاداش در تحمل شدائد، خداوند بی درنگ پس از مجاهدت در راه خدا با گونه‌های مختلف آن، از پاداش سخن به میان آورده است.
در خصوص پاداش تحمل فقدان (مرگ عزیزان) فرموده است: «و بشر الصابرین الذین اذا اصابتهم مصیبة» (بقره، ۱۵۵-۱۵۶)؛ و بشارت ده به استقامت کنندگان، آنان که هرگاه مصیبتی به آنها رسد… این آیه به بشر گوشزد می‌نماید که تحمل مرگ عزیز، در بردارنده پاداش و اجر است. بشر با باور به این اعلام و شناخت از طرف خدا، توانش برای تحمل فقدان افزایش می‌یابد.
وقتی با مرگ یکی از عزیزان دست و پنجه نرم می‌کنید زمان خوبی است که مرگ خودتان هم بیندیشید. کار آسانی نیست، اما اگر خودتان اینکار را نکنید، کس دیگری اینکار را برایتان می‌کند. از دست دادن یک عزیز خیلی دشوار است، اما سخت‌تر این است که خودش کاری برای آماده کردن خود برای آن نکرده باشد. باید همه چیز را از قبل پیشبینی کنید. اینکار باعث می‌شود بعد از مرگتان کار بازماندگانتان ساده‌تر شود.
همسر ۳۴ ساله‌ی من اخیراً فوت شد. با اینکه برای روبرو شدن با حقیقت تلخ از دست دادنش آمادگی نداشتم، یاد گرفتم تا چگونه با غم خود کنار بیایم و درست مثل هر کس دیگری در این موقعیت، این راه سخت را طی کنم.
در اینجا ۱۰ نکته که می‌تواند به شما در کنار آمدن با مرگ عزیزان کمک کند را بیان می‌کنیم:
این اولین نکته برای کنار آمدن با مرگ عزیزان است. وقتی عزیزی را از دست دادید که هیچکس نمی‌تواند جای او را بگیرد، واقعاً زمان نمایش دادن و گرفتن مراسم تجملاتی نیست. اگر امکان دارد، مراسم را ساده برگزار کنید و اگر دوست ندارید هم، درگیر کارهای مربوط به مراسم نشوید (لااقل برای یک مدت). سعی کنید عوض اینکه به خانواده و فامیل اهمیت بدهید، مراقب خودتان باشید و به خودتان توجه کنید. این امر می‌تواند از افکار مربوط به برگزاری یک مراسم باشکوه و به اصطلاح آبرومند تا گریه و زاری بیش از حد به‌جهت آنکه مبادا دیگران شما را ناراحت ندانند، متفاوت باشد.
بعضی‌ها در مرگ عزیزشان، کافیست تا به فرد از دست رفته فکر کنند و اشکشان سرازیر شود و این رویه برایشان تا سال‌ها ادامه دارد. ما حیواناتی اجتماعی هستیم که روابط محکمی را با عزیزانمان ایجاد می‌کنیم. وقتی هنگام مرگ عزیزی فرا می‌رسد، احساساتمان بسیار خدشه‌دار می‌شود. حتی اگر هزاران بار نیز از ته دل گریه کنید، بدانید که راه‌های زیادی برای احساس و بیان دلتنگی‌تان وجود دارد.
گروه‌های حمایتگر را می‌توانید از طریق گروه‌ها و اجتماعات متفاوت پیدا کنید. می‌توانید به‌طور خصوصی از یک روان‌درمانگر هم کمک بگیرید. یک یا چند دوست صمیمی در این دوران به شما کمک بسیاری می‌کند. بستگان و فامیل نیز در تسلی خاطر نقش بسیار بااهمیتی دارند. شاید به همین دلیل است که در مراسم عزاداری، همه دوستان و آشنایان را فرا می‌خوانیم. بدینوسیله از دیگران طلب همدلی و همراهی می‌کنیم.چطور با مرگ عزیزانمان کنار بیاییم
من یک ماه بعد از فوت همسرم به حیاطمان رفتم و متوجه بشکه خالی کوچکی شدم که وارونه افتاده بود. هنگامیکه آن را برگرداندم، صدها موجود جیرجیرک شکل کوچک از آن زیر پریدند و همه جا پخش شدند. این جیرجیرک‌ها مانند همان خاطره‌هایی است که مخفی شده‌اند و ممکن است به‌طور غیرمنتظره با آنها روبرو شوید. پس برای این روبرو شدن‌ها آماده باشید.
من مجبور شدم که سنگ توالت را عوض کنم و این پروسه‌ی پیدا کردن یک لوله‌کش مناسب و تمیز کردن کل کف خانه و … دردسر بسیاری داشت.
این اتفاق‌ها همیشه رخ می‌دهند، حتی اگر در بدترین مرحله از زندگیتان باشید. بهتر است برای انجام کارهایتان از دیگران کمک بگیرید.
احساس غم، ناامیدی و خستگی را شاید نتوان اندازه گرفت، ولی اگر مقیاسی فرضی برای آن در نظر بگیریم، غم مطمیناً از همه شدیدتر است. و غم ازدست دادن در میان سایر غم‌ها، از همه شدیدتر می‌باشد.
مردم گاهی متوجه نیستند. نمی‌دانند چکار کنند، چه بگویند، چگونه کمک کنند. نمی‌دانند که چه چیز شما را آرام می‌کند و یا برعکس داغ دلتان را تازه‌تر می‌کند. پس سعی کنید خیلی حرف‌های آنها را که غالباً با نیت خیر زده می‌شود، به خود نگیرید.
کنار آمدن با مرگ عزیزان مستلزم آن است که احساس گناه نکنید. معمولاً بعد از از دست دادن فرد عزیزتان، خود را به‌خاطر هر آنچه انجام داده یا نداده‌اید، سرزنش می‌کنید و احساس ناراحتی می‌کنید. فکرهایی مثل: «من نباید آنقدر بهش برای انجام ندادن کارهای خونه غُر می‌زدم»، «چرا بیشتر بغلش نکردم، چرا بهش بیشتر نگفتم که دوستش دارم» و … . اکثر مردم بعد از فوت عزیزشان این فکرها به سراغشان می‌آید. ولی این‌جور خودمقصرپنداری‌ها به شما کمکی نخواهد کرد.
من همیشه وقتی همسرم چیزهای گران و بیخودی را برای خودش می‌خرید، کلی سخت می‌گرفتم.
حالا دیگر نگه‌داشتن آن احساسات بد درباره هر چیزی که آن موقع به‌نظرتان مهم آمده، فایده‌ای ندارد. وقتی تنها باشید، دیگر هیچ چیز بدان شکل معنایی ندارد. پس به‌خاطر کینه‌های قدیمی عصبانی نباشید. هردوی شما در آن زمان بهترین خود بوده‌اید.
آخرین نکته در کنار آمدن با مرگ عزیزان آن است که بدانیم زمان به نفع ما است. هر خاطره‌ای نمی‌تواند باعث آن شود که شما بخواهید سرتان را بگذارید و بمیرید. زمان بهترین چیز شفابخش نیست ولی به‌مرور خاطرات را کمرنگ می‌کند. با مرور زمان، شما از مرحله غم سخت و غیرقابل تحمل، به مرحله‌ی غم قابل تحمل می‌روید.
Psychologytoday.com
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *
دیدگاه
نام *
ایمیل *
وب سایت
ذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی می‌نویسم.
سایز الت تناسلی شما از نرم طبیعی نیز بزرگتر است. ضمن انکه با…
سایز قطعی را نمی توان گفت ولی تا 18 و 19 سالگی امکان رشد وجو…
سلام ۱۶ سالمه و … ۱۴ سانت میخواستم بدونم تا ۱۸ سالگی به ۱۷…
سلام من 16سالمه و تازه 12روزه رفتم 17سالگی قدم 180 و وزنم 62…
سوزان اندرسون بنیاد فرهنگ زندگی…
میشه لطفا بگین نویسنده کتاب رهایی از غم جدایی کیست که بتونم…
درمان قطعی زود انزالی
درمان افسردگی بدون دارو
عشق بازی
سریعترین درمان افسردگی
دکتر کامیار سنایی
عشق بازی با زن+تحریک جنسی
ترک اعتیاد به دیدن فیلم پورن
تعریف اضطراب
درمان اضطراب شدید بدون دارو
درمان اضطراب اجتماعی
چطور با مرگ عزیزانمان کنار بیاییم
نقاط حساس بدن زنان
درمان قطعی وسواس فکری شدید
جملات پایان رابطه
درمان قطعی اختلال دوقطبی
درمان دیر انزالی
دکتر روانشناس ایرانی درالمان
روانشناس ایرانی در کویت
روانشناس در انگلستان
روانشناس در دبی
روانشناس در استرالیا
روانشناس ایرانی در تورنتو
روانشناس در گرگان
روانشناس ایرانی در سوئد
روانشناس در غرب تهران
روانشناس در لس انجلس
بهترین روانشناس
دکتر روانشناس خوب
سایز الت تناسلی شما از نرم طبیعی نیز بزرگتر است. ضمن انکه با…
سایز قطعی را نمی توان گفت ولی تا 18 و 19 سالگی امکان رشد وجو…
سلام ۱۶ سالمه و … ۱۴ سانت میخواستم بدونم تا ۱۸ سالگی به ۱۷…
سلام من 16سالمه و تازه 12روزه رفتم 17سالگی قدم 180 و وزنم 62…
سوزان اندرسون بنیاد فرهنگ زندگی…
میشه لطفا بگین نویسنده کتاب رهایی از غم جدایی کیست که بتونم…
