چطور دعا مستجاب می شود

چنانکه گفته شد از مهم‌ترین و اساسی‌ترین زمینه‌های دعا، معرفت و شناخت نسبت به فقر خود و غنای الهی،‌ اخلاص و خلوص و درک اضطرار واقعی انسان به خداوند است.

اما اگر بخواهیم دعاهای ما استجابت شود و از سوی خداوند رد نشود، می‌بایست کارهای ما مورد رضایت خداوندی باشد که نیت خالص و اعمال صالح بنیاد این رضایت الهی است. از این‌رو مشرکان و کافران پس از کشف الغطاء در هنگام احتضار و مرگ خواهان بازگشت برای جلب رضایت الهی از طریق اعمال صالح می‌شوند.(مومنون، آیات 99 و 100)

امام حسن مجتبى(ع) درباره خشنودی خدا و نقش آن در استجابت دعا می‌فرماید: أنَا الضّامِنُ لِمَن لَم یَهجُس فى قَلبِهِ إِلاَّ الرِّضا أَن یَدعُوَ اللّه فَیُستَجابَ لَهُ؛ کسى که در دلش هوایى جز خشنودى خدا خطور نکند، من ضمانت مى کنم که خداوند دعایش را مستجاب کند. (کافى، ج2، ص62، ح11)

البته معرفت و شناخت مراتبی دارد، هر چه معرفت انسان بالاتر باشد و از علم حصولی به حضوری و در حضوری و شهودی از علم الیقین به سوی عین الیقین و از آن به سوی حق الیقین برود، درجه خلوص و نیز ایمان و کیفیت عمل صالح تغییر می‌یابد.

دعا در حق خود مستجاب است ولی اجابت سریعتر دعا در غیاب دیگران برای آنان است. اگر هر مومنی در غیاب دیگری در حق او دعا کند، آن دیگری نیز در حق او دعا خواهد کرد و این گونه حوائج و درخواست‌های شما نیز برآورده می‌شود. بنابراین التماس دعا داشتن خوب است و هر کسی بکوشد تا التماس دعا داشته باشد و در حق دیگری نیز دعا کند تا در حق او دعا شده و اجابت گردد. پیامبر(ص) می‌فرماید: لَیسَ شَىْ ءٌ أَسرَعَ إِجابَهً مِن دَعوَهِ غائِبٍ لِغائِبٍ؛ هیچ دعایى زودتر از دعایى که انسان در غیاب کسى مى کند، مستجاب نمى شود.(بحارالأنوار، ج93، ص359، ح17)

امام موسی کاظم(ع) از مصادیق دعای سریع الاجابه، دعا در حق دیگری دانسته و فرموده است: أوشَک دَعوَهً‌ وَ أسرَعُ إجابَهُ دُعاءُ المَرءِ لاِخیهِ‌ بِظَهرِ الغَیبِ؛دعایی که بیشتر امید اجابت آن می‌رود و زودتر به اجابت می‌رسد،‌ دعا برای برادر دینی است در پشت سر او.(اصول کافی، ج1، ص52)

پیامبر(ص) برطرف کردن گرفتاری مردم را عامل مهم در استجابت دعا از سوی خداوند می‌داند و می‌فرماید: مَن أَرادَ أن تُستَجابَ دَعوَتُهُ وَأَن تُکشَفَ کُربَتُهُ فَلیُفَرِّج عَن مُعسِرٍ؛ هر کس مى خواهد دعایش مستجاب شود و غمش از بین برود باید گره از کار گرفتارى باز کند.(نهج‌الفصاحه، ح 2961)

حضرت رسول(ص) در بیان شرایط اجابت دعا، حالت تضرع و رقت قلب را مورد توجه قرار می‌دهد، زیرا این امر نشانه‌ای از استغاثه و عدم تکبر و استکبار است. بر اساس آموزه‌های قرآنی مستکبران اهل دعا و نیایش نیستند و خود را غنی دانسته و از دعا‌گریزان هستند.(غافر، آیه 60) کسی که استکبار نمی‌ورزد اهل خضوع و تضرع است و قلب او در گرو محبت و رحمت الهی است. پیامبر(ص) دعا هنگام رقت قلب را موثر می‌داند و می‌فرماید: اِغتَنِمُوا الدُّعاءَ عِندَ الرِّقَّهِ فَإِنَّها رَحمَهٌ؛ دعا کردن در هنگام رقّت قلب را غنیمت شمرید، که رقت قلب، رحمت است.(بحارالأنوار، ج93، ص347، ح14)

امام باقر(ع) می‌فرماید که دعا نزد قبر حسین(ع) یکی از زمینه‌های اجابت دعاست. حسین، بزرگ مرد کربلا، مظلوم و رنجیده خاطر و لب تشنه و مصیب زده به شهادت رسید. پس خداوند، به ذات خود، قسم یاد کرد که هیچ مصیبت زده و رنجیده خاطر و گنهکار و اندوهناک و تشنه اى و هیچ بَلا دیده اى به خدا روى نمى آورد و نزد قبر حسین(ع) دعا نمى کند و آن حضرت را به درگاه خدا شفیع نمى سازد، مگر اینکه خداوند، اندوهش را برطرف و حاجاتش را برآورده مى‌کند و گناهش را مى بخشد و عمرش را طولانى و روزى‌اش را گسترده مى سازد. پس اى اهل بینش، درس بگیرید! (بحارالأنوار، ج 101، ص 46، ح 5)

دعایی که همراه با بسم الله است رد نمی‌شود؛‌زیرا این نشانه آگاهی و معرفت شخص در حق خداوند است که هر چیزی را از خدا می‌داند و از او می‌خواهد. پیامبر(ص) می‌فرماید: لا یُرَدُّ دُعاءٌ أَوَّلُهُ بِسْمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ؛ دعایى که با بسم اللّه الرحمن الرحیم شروع شود، رد نمى شود.(الدعوات، ص 52)

البته باید توجه داشت که مراد از این سخن آن است که همه شرایط برای استجابت فراهم آید که شامل معرفت، اضطرار، تواضع و خشوع،‌بندگی، اخلاص ،‌عمل صالح و مانند آن است. از این رو که مثلا پیامبر(ص) در جایی دیگر مسئله حلال خوری را به عنوان یکی از شرایط اجابت بیان می‌کند و می‌فرماید که حلال خوری نقش مهمی در استجابت دعا دارد. چنانکه می‌فرماید: یا عَلىُّ مَن أَکَلَ الحَلالَ صَفادینُهُ، وَرَقَّ قَلبُهُ، وَدَمِعَت عَیناهُ مِن خَشیَهِ اللّه تَعالى وَلَم یَکُن لِدَعوَتِهِ حِجابٌ؛اى على هر کس حلال بخورد، دینش صفا مى یابد، رقّت قلب پیدا مى کند، چشمانش از ترس خداوند متعال پر‌اشک مى‌شود و براى (استجابت) دعایش مانعى نمى باشد.(میراث حدیث، ج2، ص18، ح2)

دعاى کسانی که اعمال صالح انجام می‌دهند اجابت می‌شود. از جمله دعای پس از نماز یا دعای روزه داران در هنگام افطار اجابت می‌شود؛ زیرا اینها از اعمال صالح است. امام کاظم(ع) فرمود: دعوه الصائم تستجاب عند افطاره؛دعاى شخص روزه دار هنگام افطار مستجاب مى شود. (بحار الانوار، ج 92، ص 255، ح 33)

عدم اجابت یا تاخیر در اجابت انسانی که دارای معرفت حقیقی نسبت به خود و خداست، همواره آنچه رضایت خداوند است را مد نظر قرار می‌دهد که همان عمل صالح است. و از هر گونه اموری که ناپسند و زشت وگناه است دوری می‌کند؛ چرا که می‌داند که اعمال صالح موجب خشنودی خدا و اجابت دعاست و اعمال بد و زشت مانع از آن خواهد بود. امام صادق(ع) به عنوان نمونه استجابت دعا را با مال حلال و مانع آن را حرام خواری بیان می‌کند و می‌فرماید: إذا أرادَ أَحَدُکُم أَن یُستَجابَ لَهُ فَلیُطَیِّب کَسبَهُ وَلیَخرُج مِن مَظالِمِ النّاسِ ، وَ إِنَّ اللّه لا یَرفَعُ إِلَیهِ دُعاء عَبدٍ وَفى بَطنِهِ حَرامٌ أَو عِندَهُ مَظلَمَهٌ لأِحَدٍ مِن خَلقِهِ؛ هر کس بخواهد دعایش مستجاب شود، باید کسب خود را حلال کند و حق مردم را بپردازد. دعاى هیچ بنده اى که مال حرام در شکمش باشد یا حق کسى بر گردنش باشد، به درگاه خدا بالا نمى رود. (بحارالأنوار، ج93، ص321، ح31)

البته همیشه علت اجابت ظاهری یا تاخیر در اجابت این امر نیست؛ چرا که گاه خداوند اجابت کرده ولی دست نگه داشته و با تاخیر می‌دهد تا بنده خود را بیش از پیش خالص گرداند و به خداوند تقرب جوید؛ زیرا خداوند با بلاء و ابتلاء بر آن است تا ظرفیت وجودی بنده افزایش یابد و تحمل و صبر او بیشتر شود و به کمالات بالاتری دست یابد.

آن حضرت درباره علت تاخیر در استجابت دعا نیز می‌فرماید: إِنَّ العَبدَ لَیَدعو فَیَقولُ اللّه عَزَّوَجَلَّ لِلمَلَکَینِ: قَدِ استَجَبتُ لَهُ وَلکِنِ احبَسوهُ بِحاجَتِهِ ، فَإِنّى اُحِبُّ أَن أَسمَعَ صَوتَهُ وَ إِنَّ العَبدَ لَیَدعو فَیَقولُ اللّه تَبارَکَ وَتَعالى: عَجِّلوا لَهُ حاجَتَهُ فَإِنّى اُبغِضُ صَوتَهُ؛ هر آینه بنده دعا مى‌کند و خداوند عزوجل به دو فرشته مى فرماید: من دعاى او را مستجاب کردم اما حاجتش را نگهدارید، زیرا دوست دارم صداى او را بشنوم و همانا بنده دعا مى کند و خداوند تبارک و تعالى مى فرماید: زود خواسته‌اش را برآورید که من خوش ندارم صداى او را بشنوم.(کافى، ج2، ص489، ح3)

علل دیگری برای برآورده نشدن دعاها در آیات و روایات بیان شده است. از جمله امام على(ع) می‌فرماید: گاه چیزى را (از خدا) مى خواهى اما به تو داده نمى شود و دیر یا زود بهتر از آن به تو داده مى شود، یا به خاطر آنچه خیر و مصلحت تو در آن است از برآورده شدن خواسته ات دریغ مى شود، زیرا بسا خواسته اى که اگر برآورده شود به نابودى و تباهى دین تو مى انجامد، پس، چیزى بخواه که زیبایى و نیکی‌اش برایت مى‌ماند و پیامد سوئى ندارد.(نهج‌البلاغه، نامه 31)

همان‌گونه که عمل صالح عامل اجابت و حتی تعجیل در اجابت است، گناه عامل عدم اجابت دعاست. امام علی(ع) فرموده است: لا تَستَبطیِء إجابَهَ دُعائِکَ وَ قَد سَدَدتَ طَریقَهُ بالذُّنوبِ؛اجابت دعایت را دیر مپندار، در حالی که خودت با گناه راه اجابت آن را بسته ای.(غررالحکم و دررالکلم ح 10329)

نافرمانی از والدین موجب حبس دعا ست. امام صادق(ع) می‌فرماید: گناهی که نعمت‌ها را تغییر مى دهد، تجاوز به حقوق دیگران است. گناهى که پشیمانى مى آورد، قتل است. گناهى که گرفتارى ایجاد مى کند، ظلم است. گناهى که آبرو مى بَرد، شرابخوارى است. گناهى که جلوى روزى را مى گیرد، زناست. گناهى که مرگ را شتاب مى بخشد، قطع رابطه با خویشان است. گناهى که مانع استجابت دعا مى شود و زندگى را تیره و تار مى کند، نافرمانى از پدر مادر است.(علل الشرایع، ج 2، ص 584)

آثار و نقش دعا در زندگیدر آیات و روایات برای دعا تاثیرات شگرفی در زندگی مادی و معنوی و نیز دنیوی و اخروی انسان بیان شده است. از جمله در آیات قرآن برای دعا، ‌آثاری چون تأمین خواسته‌هاى درخواست کنندگان نیازمند(ابراهیم، آیه 34؛ طه، آیات 25 تا 36)، جلب رحمت خداوند(اعراف، آیات 56 و 156)، درمان بیماری ها(انبیاء، ایات 83 و 84؛ ص ، آیات 41 تا 43)، رفع و نجات از غم و اندوه(انبیاء، آیه 76)، رفع بلاها و دشواریها و گرفتاری ها(انعام،‌ آیات 40 و 41)، مصونیت از گناه و انحرافات(یوسف، آیات 33 و 34)، برخوردارى از امداد الهى(بقره، آیات 250 و 251)، آمرزش گناهان (بقره، آیه 58)، آبرومندى در قیامت (آل عمران، آیات 190 تا 195) و هر مشکل و درد دنیوی از مادی و معنوی تا جلب نعمت و رفع بلا و دفع بلا بیان شده است.

در آیات و روایات ده‌ها اثر برای دعا بیان شده است. چنانکه گفته شد دعا یکی از علل از بین برنده درد و بیماری در انسان است. پیامبر(ص) نیز درباره این نقش و تاثیر دعا در زندگی می‌فرماید: اَلصَّدَقَهُ تَدفَعُ البَلاءَ وَ هِىَ اَنجَحُ دَواءٍ وَ تَدفَعُ القَضاءَ وَ قَد اُبرِمَ اِبراما وَ لا یَذهَبُ بِالدواءِ اِلاَّ الدُّعاءُ وَ الصَّدَقَهُ؛صدقه بلا را برطرف مى کند و مؤثرترینِ داروست. همچنین، قضاى حتمى را برمى گرداند و درد و بیمارى‌ها را چیزى جز دعا و صدقه از بین نمى برد.(بحارالأنوار، ج93، ص 137، ح 71)

اینها نمونه‌هایی از مباحثی است که در آیات و روایات درباره دعا بیان شده است. همین مقدار به خوبی نشان می‌دهد که دعا چه جایگاه مهمی در عبادت و بندگی دارد و تا چه اندازه در زندگی انسان‌ها تاثیر می‌گذارد و دنیا و آخرت ایشان را متاثر می‌سازد.

منبع:روزنامه کیهان

انتهای پیام/

بازگشت به صفحه رسانه‌ها

انسان باید به کمک عقل و فکر خدادادی خود و مشورت با افراد آگاه و متخصص در هر کاری اقدام نماید. همزمان از آغاز هر کار تا پایان آن با دعا و توسل به لطف و عنایتهای خداوند امیدوار باشد و از او بخواهد اقداماتش را به هدف و نتیجه مطلوب برساند.

مرحوم آیت الله بهجت رضوان الله تعالی علیه، نوعی از دعا را معرفی فرمودند که در مستجاب شدن آن تردیدی نیست. در این گزارش قصد داریم به معرفی ویژگی های این دعا از زبان این عارف جلیل القدر بپردازیم.

همه ما گاهی در شرایطی قرار گرفته ایم که به جز خدا امیدی نداریم و تنها اوست که یار و یاور ما در حل مشکلات است . در چنین مواقعی جز یاد و ذکر و خواندن دعا چیزی به خاطرمان نمی رسد و راهی به جایی نداریم . دعاهای سریع الاجابه اگر با خلوص نیت خوانده شوند، راه گشای بسیاری از مشکلات بوده ویقینا نتایج خوبی برای آرامش دل پریشان حال دارد .

در این بخش از نمناک درباره 3 دعای سریع الاجابه توضیحاتی می دهیم ، سه دعا که بی تردید مستجاب می شوند پس دستهایتان را به سوی آسمان ببرید و در حق تمامی افراد دعا کنید همانطور که خداوند وعده اجابت دعا را داده :بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را.

در دین مبین اسلام و در نزد امامان و پیامبران دعا اهمیت زیادی دارد ، آنچنان که آن بنده های مخلص خداوند شب و روز در حال دعا کردن بودند . پیامبر و امامان تا جائیکه فرصت داشتند دعاهای مختلفی را به مردم یاد داده و برای نسلهای بعد به یادگار گذاشتند. پیامبر گرامی اسلام وامام صادق درباره 3 دعایی که بی تردید اجابت می شود اینگونه فرموده اند:

پیامبر اکرم درباره دعای سریع الاجابه که بی تردید مستجاب می شود می فرمایند:ثَلاثُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٍ لا شَکَّ فِیهِنَّ :دَعْوَةُ الْوَالِدِ , وَدَعْوَةُ الْمَظْلُومِ , وَدَعْوَةُ الْمُسَافِرِ

چطور دعا مستجاب می شود

حضرت محمد (ص) می فرماید:سه دعا بی تردید مستجاب است :دعای مظلوم، دعای مسافر و دعای پدر برای فرزندش

امام صادق (ع):ثَلاثُ دعوات لا یحجُبنَ عَنِ اللهِ تَعالی:دُعاءُ الوالِدِ لِوَلَدِه إِذا بَرَّهُ و دعوتُهُ علیهِ إذا عَقَّهُ ، و دعاءُ المظلومِ علی ظالِمه و دعاؤُهُ لمن اِنتَصَر لهُ مِنهُ ، و رجلٌ مؤمنٌ دَعا لِاخٍ لَه مؤمنٌ واساهُ فینا ، و دعاؤُه علیه إذا لم یُواسهُ مع القدرةُ علیه ، و اِضطرارُ أخیه إلیه

سه دعاست که از پروردگار در حجاب نمی ماند و قطعاً مستجاب می گردد:(نخست) دعای پدر و مادر در حق فرزندی که نسبت به والدین خود نیکوکار باشد؛ و دعای ایشان آنگاه که در حق فرزند نفرین نماید. (دوم) نفرین مظلوم نسبت به ظالم، و دعای او (مظلوم) در حق کسی که انتقام وی را از ستمگر بستاند و (سوم) دعای مومن آنگاه که دعای مرد مؤمن در حق برادر مؤمن خود که به خاطر ما، او را کمک مالی کرده باشد و نفرین او در حق برادرش که به وی محتاج شده و او می توانسته است نیازش را برطرف سازد و نکرده است .

دعای خیر والدین همواره توشه راه فرزندان است و از رموز موفقیت آنها به شمار می رود . هنگامی که پدر و مادر برای فرزندشان با خلوص نیت دعا می کنند ، دعای آنان بدون هیچ حجابی به محضر پروردگار می رسد و هفت آسمان را در می نوردد و یقینا اجابت می شود پس هنگامی که برایتان مشکلی پیش آمد ، از پدر و مادرتان بخواهید که در حق شما دعا کنند که دعایی در نزد خداوند بالاتر از دعای پدرو مادردر حق فزندشان نیست.

نفرین پدر و مادر نیز سریع تر از ضربت شمشیر به اجابت می رسد و فراتر از ابرها به سوی پروردگار بالا می رود. آزار رساندن به پدر و مادر جزو گناهان کبیره است و خداوند کسی را که مورد عاق والدین قرار بگیرد بدبخت می کند و مورد لعن خدا قرار گرفتن و محروم شدن از رحمت خداوند نتیجه آن است.

پدر و مادر نیز وظایفی در قبال فرزندان خود بر عهده دارند که باید آن ها را به بهترین شکل انجام دهند از جمله آن ها انتخاب نام نیک برای فرزندان است، همچنین فرزندان خود را به بهترین شکل تربیت کنند و باید در آموزش دادن قرآن و احکام دینی و اسلامی به آن ها بکوشند و با نیت های صادقانه در تربیت فرزندانی منتظر و آماده جان فشانی در رکاب حضرت مهدی، پیاپی دست دعا به سوی پروردگار بردارند و برای موفقیت خود در پرورش فرزندانی مهدی یاور دعا نمایند.

 

دعا که از برترین عبادتهاست، آدابی دارد که با رعایت آن شرایط استجابت نیز فراهم می شود.

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری برنا؛ برای همه انسان ها زمانی در زندگی وجود دارد که گرفتار مشکلاتی می‌شویم که بر طرف کردن آن از توانمان خارج است ، زمانی که نا امید می شویم و تنها به پروردگارمان می توانیم پناه ببریم و دعا می کنیم اما “دعا کردن” آداب و اصولی دارد که با رعایت آن شرایط استجابت نیز فراهم می شود.

در این گزارش قصد داریم شما را با آداب دعا کردن، دستورالعمل های استجابت دعا ، دعاهای معصومین برای استجابت سریع دعا،بهترین زمان پذیرش دعا و برخی موانع استجابت دعا آشنا کنیم.

دستورالعمل های استجابت دعا

1- همدلی دل و گفتار

چطور دعا مستجاب می شود

علامه محمدباقر مجلسی می گوید؛ در هنگام مناجات با خداوند، فرد باید با تمام وجود به دعا به سوی خدا بپردازد و این کار را با جهد و تلاش انجام دهد. از این رو در اصول کافی جلد 2 نقل شده است که حضرت علی (ع) می فرمایند: «چنین دعا نکنید که دل شما از آن غافل باشد، بلکه باید با جدیت و تلاش دعا نمایید» .

2- دعا، حتی در مواقع شادی و وفور نعمت

دعا صرفاً در مواقع گرفتاری و مشکلات نیست و این امر باید در سرتاسر لحظات زندگی جاری باشد به نحوی که در اصول کافی جلد 2 از امام جعفر صادق (ع) نقل شده است که: «کسی که پیش از نزول بلا دعا کند، چون بلا نازل شود، دعایش مستجاب می گردد و ملایکه می گویند: این صدای آشنایی است و دعای او را از آسمان منع نمی کنند و کسی که پیش از نزول بلا برای دفع آن دعا نکند، بعد از بلا دعایش مستجاب نمی شود و ملایکه می گویند ما این صدا را نمی شناسیم» .

3- دعا همراه با عمل صالح و وفا به خدا

شاید بسیار دیده باشید کسی که از مخلوقی حاجتی دارد کارهای بسیار شایسته ای برای وی انجام می دهد تا آن فرد از کارهای او خوشش بیاید و حال این امر در مورد خداوند نیز صادق است و باید به این امر توجه نمود که هر کس بیشتر به درگاه خداوند عبادت کرده است دعایش به اجابت نزدیکتر است؛ چنان چه از حضرت رسول (ص) روایت شده است که: «دعایِ بی عملِ صالح، مانند تیر انداختن از کمانِ بی زه است.»

4- هنگامی که خدا را شناختید دعا کنید تا مستجاب گردد

یکی دیگر از شرایط استجابت دعا، کمال معرفت و شناخت نسبت به خداوند است به نحوی که در بحارالانوار در جلد 93 نقل شده است که: «جماعتی از امام جعفر صادق (ع) سوال نمودند که چرا هر چه ما دعا می کنیم، دعای ما مستجاب نمی گردد؟ و حضرت پاسخ دادند: زیرا شما کسی را دعا می کنید که او را نمی شناسید و در حدیثی دیگر از حضرت صادق (ع) نقل شده است که: «چون دعا می کنید گمان کنید که حاجت شما در خانه ی شماست».

5- مبالغه و الحاح

یکی دیگر از شرایط استجابت دعا، مبالغه و الحاح (اصرار و پافشاری) در هنگام دعا می باشد و از این رو در اصول کافی جلد 2 از حضرت رسول نقل شده است که ایشان فرموده اند: «خداوند رحم می کند بر بنده ای که با حالت الحاح (اصرار و پافشاری) حاجتی را از خدا طلب می کند؛ خواه دعای او مستجاب بشود و خواه نشود.»

6- یک دعای مخفی بهتر از 70 دعای علنی

از دیگر موارد شرایط دعا کردن و پذیرش آن مخفی دعا کردن است، زیرا دعایی که در خفا و پنهانی صورت پذیرد به اخلاص نزدیک تر است و از ریا دورتر؛ چنان که از امام رضا (ع) نقل شده است که: «اگر یک دعای مخفی به جا آوری، بهتر است از هفتاد دعا که به طور علنی به جای آوری!»

7- بهترین زمان پذیرش دعا

بی شک رعایت نمودن بعضی از اوقات و زمان ها که توصیه شده برای استجابت دعا تاثیر بسیاری در برآورده شدن دعا دارد به نحوی که در اصول کافی جلد 2، از حضرت صادق (ع) نقل شده است که: «در چهار وقت دعا کنید: وقت وزیدن بادها، وقت گردیدن سایه ها، وقت باریدن باران و در هنگام ریختن نخستین قطره ی خون از مومنی که شهید می شود، و بدانید که درهای آسمان را در این اوقات می گشایند» و در حدیثی دیگر فرمودند: «دعا در چهار محل مستجاب می شود: در نماز وِتر، بعد از نماز صبح، پس از نماز ظهر و بعد از نماز شام.»

حضرت علی (ع) نیز درباره ی بهترین اوقات دعا فرموده اند: «دعا را در چهار وقت غنیمت شمارید: هنگام خواندن قرآن، در وقت اذان، وقت باریدن باران و هنگام ملاقات کردن دو صف برای شهادت» و همچنین از امام صادق (ع) در بحارالانوار جلد 93 نقل شده است که: «سه وقت است که حاجت بنده از خدا پوشیده نمی شود: بعد از نماز واجب، هنگام باریدن باران، و زمان ظاهر شدنِ معجزه ای از حجت های خدا بر روی زمین.»

در معانی الاخبار شیخ صدوق نیز از امام زین العابدین نقل شده است که: «حضرت فاطمه فرمودند: از حضرت رسول (ص) شنیدم که می فرمود: در روز جمعه ساعتی است که هر مسلمان در آن ساعت از خدا چیزی طلب نماید، خداوند به او اعطا می فرماید. گفتم: یا رسول الله! آن کدام ساعت است؟ فرمود: وقتی که نصف قرص آفتاب فرو رود…» و همچنین در اصول کافی جلد 2، به سند معتبر از امام صادق (ع) نقل شده است که: «بر تو باد به دعا کردن در حال سجده، زیرا بنده در سجده از تمام احوال به خداوند نزدیک تر است.»

8- برای برآورد حاجت گریه کن، اگرچه به مقدار سر مگسی باشد!

از موارد دیگری که علامه مجلسی درباره ی پذیرش و استجابت دعا بیان می فرماید ابراز تضرع و زیادتِ مذلت و شکستگی در برابر خداوند است، چنان چه که از حضرت صادق (ع) نقل شده است که: «چون بدنت به لرزه افتاد و از چشمانت اشک جاری گردید، بسیار دعا کن، زیرا رحمت الهی متوجه تو گردیده و هنگام اجابت است.» و در حدیثی دیگر در اصول کافی جلد 2، از امام صادق (ع) نقل شده است که: «اگر از امری در ترس بودی یا در طلب حاجتی از خداوند بودی، پس اول خدا را به بزرگی و عظمت یاد کن، چنانچه شایسته خداوند است و صلوات بر محمد و آل محمد بفرست و حاجت خود را بطلب و خود را به حالت گریه درآور و سعی کن گریه کنی، اگرچه به مقدار سر مگسی باشد. پدرم می فرمود: نزدیک ترین حالت بنده به خدا، هنگامی است که بنده در سجده باشد و چشمانش نیز گریان.»

9- دادن صدقه قبل از بیان حاجت

به احتمال بسیار زیاد این امر را در جوامع فراوانی دیده اید که اگر چنانچه کسی حاجتی به درگاه فرد بزرگی داشته باشد، ابتدا نگهبانان و دربانان آن درگاه را خشنود می کند تا داخل شدن به نزد آن فرد بزرگ به آسانی برای وی میسر شود و نیازها و حاجتش زودتر برآورده گردد؛ و باید دانست، که به گفته ی علامه مجلسی دربانان درگاهِ خداوند، فقرا و مساکین هستند و باید پیش از طلب حاجت از خداوند، صدقه ای در راه این افراد داده شود. چنان چه که در اصول کافی جلد 2، از حضرت صادق (ع) نقل شده است که فرموده اند: «هرگاه یک نفر از شما بیمار شود، طبیب درخواست می کند و به او چیزی می دهد و اگر حاجتی به پادشاهی پیدا کند به دربانان او رشوه می دهد. پس اگر حاجتی به خدا دارید باید صدقه بدهید (تصدقی بکنید)، خواه کم و خواه بسیار باشد!»

10- دعا کردن در حق دیگران

یکی دیگر از مواردی که استجابت دعا را سرعت می بخشد دعای فردی دیگر برای دیگری است از این رو در اصول کافی جلد 2، به نقل از امام محمد باقر (ع) آمده است که ایشان فرموده اند: «سریع ترین دعایی که برآورده می شود، دعای مومنی است که غایبانه برای برادر مومن خود دعا کند. پس مَلَکی که موکل دعای اوست می گوید: آمین! و خدا به تو دو برابرِ آنچه برای برادر مؤمن خود دعا کردی عطا می فرماید.»

11- حمد الهی پیش از دعا

از جمله آداب دیگر پذیرش دعا این است که خدا را پیش از طلبیدن حاجت، به بزرگواری و عظمتِ وجود و کَرَم ستایش نمایید و نعمت های ایشان را یاد کرده و او را بر آن نعمت ها شکر کنید و از این رو وارد شده است که بهترین دعا «الحمدالله» است. همچنین چون گناهان آدمی موجب محرومی از خیرات و سعادت است، باید پیش از دعا، از گناهان استغفار کرد، تا موجب رفع موانع شود، چنانچه مفضل به حضرت صادق (ع) عرض نمود: دعای جامعی به من تعلیم فرمایید و حضرت فرمودند: حمد الهی بکن؛ زیرا چون حمد الهی کردی، هر کس نماز بخواند، برای تو دعا می کند و می گوید: «سمع الله لمن حمده»؛ یعنی خدا دعای حمدکنندگان خود را مستجاب کند.»

12- صلوات، دعا را به آسمان می برد!

علامه محمدباقر مجلسی یکی دیگر از شرایط پذیرش و استجابت دعا را فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد می داند و صلوات را یکی از عوامل قبولی دعا می شمارد. همچنین است که از امام صادق (ع) نقل شده است که: «هر کس دعا کند و پیغمبر را یاد نکند، آن دعا بر بالای سرش می ایستد و تا هنگامی که صلوات نفرستد به سوی آسمان نمی رود.»

همچنین درباره ی اثر صلوات در «من لایحضره الفقیه» به سند معتبر نقل شده است که: «حضرت صادق (ع) به صباح بن سبابه فرمودند: می خواهی تو را چیزی تعلیم دهم که خدا به سبب آن، تو را از آتش جهنم حفظ کند؟ گفت: بلی!

حضرت فرمودند: بعد از صبح (نماز صبح) صد مرتبه «اللهم صلی علی محمد و آل محمد» بگو تا خداوند روی تو را از گرمیِ آتش جهنم نگه دارد.» و در بحارالانوار جلد 94 نیز از حضرت رسول (ص) نقل شده است که ایشان فرموده اند: «هر کس روز جمعه صد مرتبه بر من صلوات بفرستد، حق تعالی شصت حاجت او را برآورده می کند، سی حاجت دنیایی و سی حاجت اخروی!» و در فروع کافی جلد 3، نیز از امام محمدباقر (ع) نقل شده است که: «هیچ عملی در روز جمعه بهتر از فرستادن صلوات بر محمد و آل او نیست

دعایی که در مستجاب شدن آن تردیدی نیست

مرحوم آیت الله بهجت رضوان الله تعالی علیه، نوعی از دعا را معرفی فرمودند که در مستجاب شدن آن تردیدی نیست.

این عالم بزرگوار، رحمةالله علیه، می فرمایند:برخی گمان می کنند که دعا، کار پیرزن ها و پیرمردها و ناتوانان است، آنها که نمی توانند در میدان جنگ و جهاد شمشیر بزنند؛ ولی معلوم می شود مسئله از این بالاتر است! در روایت درباره شرایط استجابت دعا آمده است:«من دعا و هو لایحس سوی الاجابة استجیب له»، یعنی هر کس دعا کند و جز اجابت احساس نکند، دعایش مستجاب می شود.

ایشان در ادامه می فرمایند:گویا حالتی در ما پیدا شده شبیه به یاس از اجابت، که دعای ما فقط به زبان و لقلقه لسانی است؛ نه دعای برخواسته از دل مطمئن و امیدوار به اجابت. قلب متیقن و دل شکسته ای می خواهد تا دعا مثل تیر به هدف برسد، به گونه ای که دعا کنیم و اجابت آن را بفهمیم و یا حداقل به ما وعده استجابت آن را بدهند، ولو بعد از چهل سال، همچنان که درباره حضرت یعقوب علیه السلام محقق شد.

بنابراین به فرموده آیت الله بهجت، آن دعایی مستجاب است که دعاکننده در آن مطمئن به اجابت باشد و این امر به قول ایشانقلب متقین و دل شکسته می خواهد. در این رابطه در حدیث قدسی آمده است که چون موسی(ع) از خدا پرسید در کجا بیشتر می توان پروردگار را یافت؟ در جواب آمد:«انی عند القلوب المنکسره و القبور المندرسه؛ من در دل های شکسته و نزد قبرهای کهنه ام.»

دعای سریع الاجابه توسل

محمد ابن بابویه دعای توسل را از ائمه (ع) نقل کرده و گفته است که این دعا را در هیچ امری نخواندم، مگر آنکه اثر اجابت آن را به زودی یافتم. دعای توسل از دعاهای مشهور است که در شب های چهارشنبه خوانده می شود.

دعای سریع الاجابه امام کاظم (ع)

چطور دعا مستجاب می شود

کفعمی در بلدالامین دعایی از امام موسی کاظم (ع) نقل کرده و فرموده: عظیم الشأن و سریع الاجابه استکه جملات صدر و ذیل آن چنین است:

«اللهم انی اطعتک فی احب الاشیاء الیک و هو التوحید و ارزقنی من حیث احتسب و من حیث لا احتسبه،انک ترزق من تشاء بغیر حساب»

پس از اتمام دعا حاجت خود را بطلب.

دو دعای سریع الاجابه از امام صادق (ع)

از امام صادق (ع) روایت شده که هر کسی ده بار «یا الله» بگوید، به او گفته می شود، لبیک، حاجت تو چیست؟

همچنین از امام جعفر صادق (ع) روایت است که هر کس «یا رب یا الله» بگوید به گونه ای که تانفس او قطع شود، گفته می شود لبیک حاجت تو چیست؟

دعای سریع الاجابه اسم اعظم

سید علیخان شیرازی در کتاب «کلم طیب» نقل فرموده: اسم اعظم خدای تعالی آن است که افتتاحاو «الله» و اختتام او «هو» است، هر که اسم اعظم خدای تعالی را روزی ۱۱ بار ورد خود قرار بدهد،هر آینه هر امر مهم جزئی و کلی برای او آسان شود و آن اسم اعظم پنج آیه از پنج سوره مبارکه بقره،آل عمران، نساء، طه و تغابن است، با این ویژگی که حروف آن نقطه ندارد و تغییری در اعراب آنها صورت نمی گیرد:

«الله لا إله إلا هو الحی القیوم…» تا آخر آیه الکرسی

«الله لا اله الا هو …نزل علیک الکتاب …»

«الله لا إله ان هو لیجمعنکم …»

«الله لا إله ان هو له الاسماء…»

«الله لا إله الا هو و علی إلله…»

محدث گرانقدر مرحوم حاج شیخ عباس قمی در کتاب شریف مفاتیح الجنان به نقل از شیخ کفعمىمؤلف کتاب بلد الامین دعایی را نقل کرده و گفته: این دعا را مقاتل بن سلیمان از امام زین العابدینعلیه السلام روایت کرده و گفته: هرکه این دعا را (برای رفع گرفتاری و مشکلات) صد مرتبه بخواندو دعایش اجابت نشود، پس‌ مقاتل را لعنت کند و آن دعا این است:

«إِلَهِی کَیْفَ أَدْعُوکَ وَ أَنَا أَنَا وَ کَیْفَ أَقْطَعُ رَجَائِی مِنْکَ وَ أَنْتَ أَنْتَ إِلَهِی إِذَا لَمْ أَسْأَلْکَ فَتُعْطِیَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی أَسْأَلُهُ فَیُعْطِینِی إِلَهِی إِذَا لَمْ أَدْعُکَ فَتَسْتَجِیبَ لِی فَمَنْ ذَا الَّذِی أَدْعُوهُ فَیَسْتَجِیبُ لِی إِلَهِی إِذَا لَمْ أَتَضَرَّعْ إِلَیْکَ فَتَرْحَمَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی أَتَضَرَّعُ إِلَیْهِ فَیَرْحَمُنِی إِلَهِی فَکَمَا فَلَقْتَ الْبَحْرَ لِمُوسَى عَلَیْهِ السَّلامُ وَ نَجَّیْتَهُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تُنَجِّیَنِی مِمَّا أَنَا فِیهِ وَ تُفَرِّجَ عَنِّی فَرَجا عَاجِلا غَیْرَ آجِلٍ بِفَضْلِکَ وَ رَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ»

دعای رفع گرفتاری

برای دعای رفع گرفتاری، شیخ احمد بن فهد و دیگران روایت کرده اند که مردى به خدمت حضرت امام موسى کاظم علیه السلام شکایت کرد که کار من بسته شده است و به هر کارى که متوجّه مى شوم سودى نمى یابم و به هر حاجت که رُو مى نهم برآورده نمى شود حضرت فرمود که بعد از نماز صبح ده مرتبه بگو ((سُبْحانَ اللَّهِ الْعَظیمِ وَبِحَمْدِهِ اَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَاَسْئَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ)) راوى گفت که اندک زمانى که بر این مداومت کردم جمعى از بادیه آمدند و خبر دادند مرا که مردى از اقوام تو مُرده و به غیر از تو وارثى ندارد پس مال بسیار بدست من آمد و تا حال بى نیازم .مفاتیح الجنان، حاج شیخ عباس قمی (ره).

دعای برآورده شدن حاجت

در تحفة الزّائر است که از حضرت صادق علیه السلام منقول است که هرگاه تو را حاجتى بسوى خداى تعالى باشد یا از امرى خائف و ترسان باشى در کاغذى بنویس :

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَللّهُمَّ اِنّى اَتَوَجَّهُ اِلَیْکِ بِاَحَبِّ الاَْسْمآءِ اِلَیْکَ وَاَعْظَمِها لَدَیْکَ وَاَتَقَرَّبُ وَاَتَوَسَّلُ اِلَیْکَ بِمَنْ اَوْجَبْتَ حَقَّهُ عَلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ وَعَلِی وَفاطِمَةَ وَالْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ وَعَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَمُحَمَّدِ بْنِ عَلِی وَجَعْفَرَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَعَلِىِّ بْنِ مُوسى وَمُحَمَّدِ بْنِ عَلِی وَعَلِىِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَالْحَسَنِ بْنِ عَلِی وَالْحُجَّةِ الْمُنْتَظَرِ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ اَجْمَعینَ اکْفِنى کَذا وَکَذا.

برخی موانع استجابت دعا

1- گناه: گناهان سه گونه اثر می‌گذارند:

توفیق دعا کردن را سلب می‌کند.

حالت تضرع و تواضع و توبه و انابه و اشک و گریه را می‌گیرند و نمی‌گذارند بنده با حضور قلب، توجه‌اش به سوی خدا متمرکز گردد و مجذوب نفحات رحمانی او شود.

در صورت خواندن دعا، دعایش مستجاب نمی‌گردد.

علی(ع) می‌فرماید: «المعصیة تمنع الاجابة؛ گناه از اجابت دعا جلوگیری می‌کند».  در دعای کمیل شب‌های جمعه دقت نمایید، آن جا که می‌خوانید: «اللهم اغفر لی الذنوب التی تحبس الدعا و… خدایا گناهانی که مانع استجابت دعای من شده‌اند بر من ببخش.»

2- ترک دعا در هنگام خوشی‌ها: خداوند به حضرت داود(ع) وحی فرمود: «مرا در روزهای خوش و آسایش یاد کن تا من دعای تو را در ایام گرفتاری و سختی اجابت کنم»

3- نافرمانی و رنجاندن والدین

4- تأخیر انداختن نمازهای واجب از اول وقت

5- در گفتار، بد زبان بودن

6- نسبت به افراد مؤمن سوء ظن داشتن و بد طینت بودن

8- با برادران یا خواهران مؤمن، با دو رویی و منافقانه برخورد کردن

8- ترحم نکردن به افراد ضعیف

88492747

88830950

info@bornanews.ir

تهران – خیابان شهید مطهری – خیابان فجر – خیابان نظری – انتهای خیابان دلفان – نبش اتوبان مدرس – پلاک 50

تمام حقوق برای خبرگزاری برنا محفوظ است. استفاده از مطالب با ذکر منبع آزاد است.



واژه‏ى “دعا” به معناى خواندن و حاجت خواستن و استمداد است، و گاهى مطلق خواندن از آن منظور است. دعا در اصطلاح، “خواستن حاجت از خداى متعال” است. واژه دعا و مشتقات آن در قرآن کریم تقریباً در 13 معنا به کار رفته است.

چون دعا نیز نوعى عبادت است؛ لذا مانند دیگر عبادت‏ها داراى شرایط مثبت و منفى است که با رعایت آنها، عامل تقرّب بوده و مستجاب خواهد شد. معناى “استجابت دعا” این نیست که دعا فوراً مستجاب شده و آثار آن سریعاً ظاهر گردد؛ لذا گاهى اثر اجابت بعد از چهل سال ظاهر می‌شود، و یا این‌که خداوند عوض آن دعا را در آخرت به چند برابر عطا می‌کند، به طورى که دعاکننده با مشاهده‏ى آن آرزو می‌کند، اى کاش هیچ دعا و حاجتى از من در دنیا مستجاب نمی‌شد.

دانشمندان اسلامى با استفاده از آیات قرآنى و روایات معصومین(ع) براى دعا آداب و شروطى را ذکر کرده‏اند که اگر رعایت شود دعا حتماً مستجاب خواهد شد. برخی برای استجابت دعا، ده شرط ذکر کرده‌اند، برخی هفده شرط و… .

با توجه به تعابیرى که در روایات مختلف به کار رفته، می‌توان شرایطى را که به طور حتم در اجابت دعا نقش دارند، نام برد؛ مانند این‌که دعا نباید بر خلاف نظام احسن عالم و قضاى قطعى الهى باشد و گرنه رد شده و مستجاب نمی‌شود؛ دعا باید مسبوق و مختوم به صلوات بر پیامبر(ص) و آل او باشد؛ دعا کننده باید معرفت و شناخت کامل قلبى نسبت به خدا داشته باشد؛ تنها امیدش به خدا باشد و بر غیر او تکیه نداشته باشد؛ حالت اخلاص و اضطرار در او باشد؛ زبان و قلبش با هم هماهنگ باشند؛ اتیان واجبات و ترک محرمات نموده و طلب استغفار از گناهان خود کند؛ اصرار بر دعا کند و با یقین از خدا بخواهد و مأیوس نباشد؛ و بگوید خدایا آن‌گونه که تو صلاح می‌دانى و به مصلحت من است انجام بده و یقین بداند که خداوند مستجاب خواهد کرد، اگرچه آثار آن بعداً ظاهر شود.

چطور دعا مستجاب می شود

قبل از توضیح سؤال، به طور گذرا به معناى دعا و ضرورت آن از نظر قرآن، اشاره می‌شود. مسئله‏ى ضرورت و انجام دعا نه تنها در دین اسلام امرى قطعى و مسلم است، بلکه در ادیان انبیاى گذشته و نزد پیامبران سلف نیز مسئله‏ى دعا یک امر حتمى بود و پیشوایان الهى این مطلب را به مردم گفته و آموخته‏اند، افزون بر این، خودشان در موارد متعددى دعا کرده‏اند، که از جمله‏ى آن موارد، دعاى حضرت ابراهیم(ع) و استجابت آن است که در سوره‏ى ابراهیم(ع)، آیه‏ى 37 ذکر گردیده است.[1] هم‌چنین دعاى حضرت موسى(ع)[2] و پیامبران دیگر بیان شده است. خداوند در آیات متعددى بندگان را به دعا دعوت نموده است، از جمله در آیات “بقره، 186” و آیه‏ى “غافر، 60”.

معناى لغوى و اصطلاحى “دعا”

 “دعا” در لغت به معناى خواندن و حاجت خواستن و استمداد است، و گاهى مطلق خواندن از آن منظور است.[3]

دعا در اصطلاح، خواستن حاجت از خداى متعال است. واژه‏ى دعا و دیگر مشتقات آن در قرآن مجید تقریباً در 13 معنا به کار رفته است که از جمله‏ى آنها، خواندن، دعا کردن، خواستن از خداوند، ندا دادن، صدا زدن، دعوت کردن به چیزى یا به سوى کسى، استغاثه و یارى خواستن؛ عبادت کردن و… می‌باشد.[4]

از برخى آیات و نیز روایات اسلامى استفاده می‌شود که دعا نوعى عبادت و پرستش خدا است. افزون بر این، در برخى تعابیر روایى آمده است که “الدّعا مخّ العبادة”،[5] از این‌رو دعا نیز مانند دیگر عبادات داراى شرایط مثبت و منفى است. به سخن دیگر، براى آن‌که دعا به طور صحیح و کامل انجام شود و مورد تقرّب و استجابت قرار گیرد، باید دعا کننده شرایطى و آدابى را تحصیل کند و از موانعى دورى و اجتناب نماید. با توجه به این مسئله است که علت عدم استجابت برخى دعاها روشن می‌شود؛ چرا که خداوند، حکیم و علیم است و تمام کارهاى او از روى حکمت و مصلحت بوده و قبولى دعا نیز وابسته‏ى به مصلحت است و وعده‏ى قبول نیز مشروط به مصلحت خواهد بود. اگر شخص کریمى اعلام نماید که هر کس از من چیزى بخواهد عطا خواهم کرد و شخصى بیاید و چیزى که براى او ضرر دارد، بلکه هلاکت او را در پى دارد طلب نماید به خیال این‌که براى او نافع است، در چنین وضعیتى، عطا نکردن مناسب‏تر است براى آن شخص کریم، بلکه عطا کردن، جور و ظلم است. و اکثر خواهش‏هاى بندگان موجب نقص و ضرر ایشان است، در حالی‌که خودشان نمی‌دانند.[6]

رفت طغیان آب از چشمش گشاد

آب چشمش زرع دین را آب داد

اى بسا مخلص که نالد در دعا

تا رود دود خلوصش بر سما

تا رود بالاى این سقف برین

بوى مجمر از انین المذنبین

پس ملایک با خدا نالند زار

کاى مجیب هر دعا وى مستجار

بنده مؤمن تضرع مى‏کند

او نمى‏داند بجز تو مستند

تو عطا بیگانگان را مى‏دهى

از تو دارد آرزو هر منتهى

حق بفرماید که نز خوارى اوست

عین تأخیر عطا یارى اوست[7]

در حدیث قدسى آمده است: برخى از بندگانم، اصلاح نمی‌شوند و ایمانشان را حفظ نمی‌کند، مگر غنا و ثروت به گونه‏اى که اگر وضع دیگرى براى آنها رخ دهد، نابودى آنها را به دنبال دارد و برخى دیگر، فقر و تنگ‌دستى به صلاح آنها است و اگر غیر از آن برایشان مقدّر شود، عامل هلاکت براى آنها خواهد بود.[8] در این‌جا ممکن است شبهه‏اى به ذهن خطور کند که: خداوند مصلحت ما را بهتر می‌داند و آنچه بخواهد مقدّر می‌کند و قطعاً واقع خواهد شد و دیگر نیازى نیست که من دعا کنم و از خدا بخواهم؟ در جواب به این مقدار اکتفا می‌شود که: تحقق برخى مقدرّات الهى با دعاى بنده و مشروط به دعا کردن است، بدین معنا که اگر بنده دعا کند و بخواهد، مصلحت الهى به عطا کردن تعلق می‌گیرد و اگر دعا نکند مصلحتى در کار نیست و براى او مقدر نمی‌شود.[9]

از این‌رو، خداوند دعاهایى را که بر خلاف نظام احسن عالم و قضاى قطعى او باشد رد می‌کند و مستجاب نمی‌گرداند. مثلاً کسى از خدا بخواهد که همیشه زنده بماند و هرگز نمیرد؛ زیرا این دعا با قضاى الهى که در سوره آل عمران، آیه‏ى 185 آمده منافات دارد: «کل نفس ذائقة الموت». و یا این‌که از خدا بخواهد که او را هرگز محتاج هیچ‌کدام از مخلوقین نکند، هرگز مستجاب نمی‌شود. در روایت آمده است، على(ع) شنید که مردى براى دوستش دعا می‌کند و می‌گوید: خداوند برایت ناملایم و مکروهى را پیش نیاورد و روا مدارد، على(ع) فرمود: تو مرگ دوستت را از خداوند خواستى؛[10] یعنى در واقع تا انسان زنده است، طبق نظام طبیعت و عالم آفرینش در معرض ناملایمات و بلایا است، مگر این‌که در دنیا نباشد.

در زمینه‏ى عدم استجابت دعا، علامه مجلسى در توجیه و تفسیر روایتى، وجوهى را به عنوان جواب ذکر نموده است:

وجه اول: وعده الهى به استجابت دعا، مشروط است به مشیت و خواسته‏ى الهى؛ یعنى اگر بخواهد و مشیت او تعلق گیرد، مستجاب می‌کند به دلیل قول خداوند: “… فیکشف ما تدعون الیه إن شاءَ…”[11]؛ و اگر بخواهد رنج و بلا را از شما دور می‌گرداند،… .

وجه دوم: مقصود از اجابت در روایت، لازمه‏ى آن است و آن شنیدن و مورد عنایت قرار دادن دعا است؛ زیرا خداوند دعاى مؤمن را الآن اجابت می‌کند و لیکن بخشیدن مطلوب او را به تأخیر می‌اندازد تا به دعایش ادامه دهد و خداوند صداى محبوبش را بشنود:

آن یکى اللَّه مى‏گفتى شبى

تا که شیرین مى‏شد از ذکرش لبى

گفت شیطان آخر اى بسیار گو

این همه اللَّه را لبیک گو

گفت لبیکم نمى‏آید جواب

ز آن همى ترسم که باشم ردّ باب

گفت آن اللَّه تو لبیک ماست

و آن نیاز و درد و سوزت پیک ماست

حیله‏ها و چاره جوییهاى تو

جذب ما بود و گشاد این پاى تو

ترس و عشق تو کمند لطف ماست

چطور دعا مستجاب می شود

زیر هر یا رب تو لبیکهاست[12]

وجه سوم: خداوند اجابت را مشروط نموده است به موردى که به صلاح بنده بوده و خیر دعاکننده در آن باشد؛ زیرا خداوند حکیم است و هرگز آنچه را که باعث مصلحت و سعادت بندگان باشد، برای خواسته‏هاى غیر مفید، ترک نمی‌کند. پس روشن شد که باید چنین وعده‏هایى را از جانب شخص حکیم، مشروط و منوط به مصلحت بدانیم.[13]

در کتاب اصول کافى چهار معنا براى اجابت بیان شده است که عبارت‌اند از:

از مطالب فوق استفاده می‌‏شود که معناى اجابت دعا این نیست که دعا فوراً مستجاب شود و آثار آن سریعاً ظاهر گردد و دعاکننده به مطلوب خود برسد؛ چرا که در آیه‏ى 89 سوره‏ى “یونس” یادآور می‌‏شود که خداوند دعاى موسى(ع) را مستجاب نمود، و به جهت مصالحى اثر آن‌را که نابودى فرعون بود بعد از چهل سال ظاهر و آشکار گردانید.

و گاهى اثر اجابت دعا این‌گونه ظاهر می‌شود که خداوند چند برابر خواسته‏ى دعاکننده را در آخرت به او می‌دهد – به کسى که صلاح خود را نمی‌‏دانسته – به طورى که وقتى در آخرت عوض مطلوب و خواسته‏ى خود را مشاهده می‌کند، آرزو می‌کند که اى کاش هیچ حاجتى از من در دنیا مستجاب نمی‌‏شد. (تصدیق می‌کند که دعایش به طور کامل مستجاب شده است).[15]

تاکنون به معناى دعا و اهمیت و شرایط آن اشاره شد و گفته شد که چرا برخى از دعاها مستجاب نمی‌شود و این‌که مقصود از اجابت دعا چیست، هم اکنون جاى پاسخ به سؤال مذکور است که در چه شرایطى دعا مستجاب می‌گردد؟

دانشمندان و مفسران اسلامى با استفاده از آیات الهى و روایات معصومین(‏ع) شرایط و آدابى را براى دعا و دعا کننده بر شمرده‏اند که با رعایت آنها، دعا مؤثر واقع شده و مستجاب خواهد گردید. در کتاب دعاها و تهلیلات قرآن به هفده شرط و آداب دعا اشاره شده است؛ مانند: معرفت و شناسایى خداوند، هماهنگى بین قلب و زبان دعا کننده، انجام واجبات و ترک محرمات، استغفار از گناهان و صلوات بر محمد و آل محمد(ص) و… .[16] هم‌چنین فیض کاشانى در محجة البیضاء ده شرط را نام برده است؛ و ده شرط دیگر را از کتاب عدّة الداعى نقل کرده است که برخى از آن شرایط عبارت‌اند از: تصمیم در دعا، اجتماع در دعا، اقبال با قلب به سوى خدا، عدم اعتماد بر غیر خدا در حوایج خود و… .[17]

در مورد روایات مربوط به استجابت قطعى دعا تعابیرى به کار رفته است که ذکر آن خالى از فائده نیست. امام صادق(ع) می‌فرماید: “همیشه دعاها در پشت پرده است؛ یعنى نمی‌‏تواند آزادانه به پیش‌گاه الهى راه پیدا کند تا وقتى که مشتمل بر درود بر پیامبر باشد.[18]

از امام صادق(ع) در روایت دیگرى نقل شده است: هر گاه کسى از شما خواست دعا کند، ابتدا بر پیامبر درود بفرستد؛ زیرا درود بر پیامبر مقبول الهى واقع می‌‏شود و خداوند این طور نیست که بعضى از دعا را بپذیرد و بخش دیگر آن‌را رد کند.[19] و در روایت دیگر فرموده است: “علاوه بر آن‌که در آغاز، صلوات بفرستد، در پایان دعا بر محمد و آل محمد(ص) درود بفرستد”.[20]

امام مجتبى(ع) می‌فرماید: اگر کسى مواظب قلبش باشد تا وسوسه‏ها و خاطراتى که مورد رضاى خدا نیست در آن خطور نکند، من ضامنم که او مستجاب الدّعوة باشد.[21]

امام صادق(ع) فرمود: “قطع امید از غیر خدا کنید تا دلتان به هیچ قدرتى جز خدا تکیه نکند، آن‌گاه دعا کنید، یقیناً آن مستجاب است”.[22]

نیز روایت شده است: مظلومى که هیچ پناه‌گاهى جز خدا ندارد، دعاى او یقیناً مستجاب است.[23]

بنابراین اگر دعا به زبان استعداد شد، دست رد به سینه‏ى سائل نمی‌‏خورد و دعایش پذیرفته خواهد شد؛ زیرا فاعل و کسى که خواسته را، برآورده می‌کند، تمام و فوق تمام است و فیض آن‌حضرت، کامل و فوق کمال است و اگر فیض، ظهور ندارد و افاضه نمی‌شود، از ناحیه‏ى نقصانِ استعداد است؛ پس اگر پذیرنده، استعداد پذیرش فیض را داشته باشد، فیض الهى از خزینه‏هایى که پایان ندارد و کمبودى در آنها ایجاد نمی‌شود و از معادن فیضى که غیر متناهى است و نقصان‏پذیر نیست، بر او افاضه خواهد شد؛[24] از این‌رو گفته شد که امور به سه قسم است: اول؛ آن است که بدون دعا مصلحت در عطاى آن خواهد بود، در این صورت چه دعا کنند و چه نکنند، خداوند کرامت خواهد نمود. دوم؛ آن است که با دعا نیز مصلحت نمی‌‏باشد. در این صورت دعا هم بکنند، عطا نخواهد کرد. سوم؛ با دعا کردن مصلحت در عطاى آن است و بی‌دعا، مصلحت نیست، در این صورت عطاى آن مشروط به دعا است و چون انسان از تشخیص صلاح و فساد همه‏ى امور عاجز است باید از دعا کوتاهى نکند، و اگر مستجاب نشد مأیوس نگردد و بداند که صلاح نبوده است. گذشته از اینها، چنان‌که قبلاً اشاره شد، دعا، عبادت است بلکه از بهترین عبادت‏ها است که موجب تقرّب به حضرت حق است که خود(تقرب) از بهترین فواید هر عبادت محسوب می‌‏گردد.[25] وقتى انسان دست به دعا برداشت، طبق روایات و سنت معصومین(‏ع) مستحب است آن‌را بر سر و صورت خود بکشد؛ براى این‌که لطف خدا به این دست پاسخ داده است، دستى که به سوى خدا دراز شود یقیناً خالى بر نمی‌گردد و دستى که عطاى الهى را دریافت کرد، گرامى است؛ لذا خوب است آن‌را به صورت یا به سر بکشید.[26]

اى یکدله‏ى صد دله، دل یکدله کن

مهر دگران را ز دل خود یله کن

یک روز به اخلاص بیا بر در ما

گر کام تو بر نیامد آنگه گله کن[27]، [28]

 

[1]. فلسفى، محمد تقى، شرح دعاى مکارم الاخلاق، ج 1، ص 2.

[2]. طه، 25 – 28.

[3]. قرشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، واژه‏ى «دعا».

[4]. خرمشاهی، بهاء الدین، دانشنامه‏ى قرآن و قرآن پژوهى، ج 1، ص 1054.

[5]. قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات (سلوة الحزین)، ص 18، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1407ق.

[6]. شهیدی، سید محمد باقر، شهرستانی، هبة الدین، دعاها و تهلیلات قرآن، ص 43.

[7]. مولوی، مثنوى معنوى، دفتر ششم، ابیات 4222 – 4216.

[8]. سبزواری، ملا هادى، شرح اسماء الحسنى، ص 32، قم، مکتبة بصیرتى.

[9]. برگرفته از، دعاها و تهلیلات قرآن، ص 43.

[10]. شرح دعاى مکارم الاخلاق، ج 1، ص 7.

[11]. انعام، 41.

[12]. مثنوى معنوى، دفتر سوم، ابیات 190 – 189 و 197 – 194.

.[13] مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ‌ج 12، ص 19 – 20، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.

.[14] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 490 – 491، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[15]. همان.

[16]. دعا و تهلیلات قرآن، ص 15.

[17]. فیض کاشانى، محجة البیضاء، ج 1، ص 301- 380.

[18]. کافى، ج 2، ص 491.

[19]. کافی، ج 2، ص 494.

[20]. همان.

[21]. کافى، ج 2، ص 62، ح 11.

[22]. شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، امالی، ص 36، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.

[23]. قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الدعوات (سلوة الحزین)، ص 30، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، قم، چاپ اول، 1407ق.

[24]. امام خمینى، شرح دعاى سحر، ترجمه، فهری، سید احمد، ص 38.

[25]. دعاها و تهلیلات قرآن، ص 45.

[26]. حکمت عبادات، ص 215.

[27]. روان جاوید، ج 1، ص 296.

[28]. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: «نحوه و چگونگی تشخیص مصلحت در دعا»، 721.

 

آخرین پرسش ها و پاسخ ها را همه روزه در ایمیل خود مطالعه کنید

ما 7651 مهمان و بدون عضو آنلاین داریم

کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت محفوظ و استفاده از مطالب آن تنها با ذکر منبع مجاز است.

0