جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک دانشمند تعلق میگیرد.[۱] جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه‌دار و شیمیدان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناسند پایه‌گذاری شد.
در سال ۱۹۰۱ (میلادی)، نخستین جوایز این بنیاد داده شدند. طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی،
ادبیات، اقتصاد و صلح؛ به افرادی تعلق میگیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند.[۱]
اگرچه وصیتنامه نوبل، بنیان‌گذار این جوایز بود اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا بنیاد نوبل تأسیس شود. در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ نخستین جوایز نوبل اهدا شد.[۲]
ششمین جایزه یعنی جایزه یادبود نوبل علوم اقتصادی نیز در سال ۱۹۶۸ میلادی، توسط بانک مرکزی سوئد پایه‌گذاری شد که البته در لیست جوایز مرتبط با بنیاد نوبل جایی ندارد.[۱]
نقد های زیادی نسبت به نبود جایزه ای در رشته ی ریاضیات است. دلیل آن با استناد به وصیت نامه ی نوبل این است که جوایز به کسانی تعلق میگیرد که با استفاده از تئوری و پژوهششان به خلق خدمت کرده باشند اما رشته ی ریاضیات به طور مستقیم خدمتی به مردم ارائه نمیکند.
در سال ۱۹۶۸ “Sveriges Riksbank”، بانک مرکزی سوئد، جایزه علوم اقتصادی “Sveriges Riksbank” (جایزه یادبود نوبل اقتصاد) را به یاد آلفرد نوبل پایه‌گذاری کرد. اساس این جایزه، کمک‌های مالی بانک مرکزی سوئد به مناسبت سیصدمین سالگرد تأسیس بانک به بنیاد نوبل در سال ۱۹۶۸ است. اولین جوایز نوبل علوم اقتصاد در سال ۱۹۶۹ به “راگنار فریش” و “یان تینبرگن” اهدا شد. اعطا جایزه نوبل علوم اقتصاد توسط فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد (در استکهلم، سوئد) و طبق همان اصولی که برای جوایز نوبل از سال ۱۹۰۱ وجود داشته، انجام می‌شود. با این حال، این جایزه جزو جوایز نوبل به حساب نمی‌آید؛ از آنجا که بخشی از جوایز پنجگانه نوبل که برپایه وصیت آلفرد نوبل در سال ۱۸۹۵ پایه‌گذاری شد، نیست.
چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد، اهداء جایزه نوبل شیمی، جایزه نوبل فیزیک و جایزه یادبود نوبل علوم اقتصاد بانک مرکزی سوئد را بر عهده دارد؛ اعطاء جوایز نوبل فیزیولوژی و پزشکی بر عهده مجمع نوبل در موسسه کارولینسکای سوئد می‌باشد؛ آکادمی سوئد جایزه نوبل ادبیات را اعطا می‌کند؛ و هیئت نوبل نروژ جایزه صلح نوبل را اهدا می‌کند.
بین سالهای ۱۹۰۱ و ۲۰۱۹، جوایز نوبل (و جوایز نوبل علوم اقتصاد از سال ۱۹۶۹ به بعد) ۵۹۷ بار به ۹۵۰ شخص و سازمان اعطا شد؛ که برخی از افراد بیش از یک بار جایزه گرفتند. در مجموع این تعداد شامل ۲۷ سازمان و ۹۰۸ شخص مجزا می‌شود. مراسم اهدای جوایز نوبل سالانه در استکهلم سوئد برگزار می‌شود (به استثنای مراسم جایزه صلح نوبل، که در شهر اُسلو در کشور نروژ برگزار می‌شود). هر برنده (معروف به “جایزه دار”)، مدال طلا، لوح و مبلغی پول به تصمیم بنیاد نوبل دریافت می‌کند. (از سال ۲۰۲۰، هر جایزه به مبلغ ۹٬۰۰۰٬۰۰۰ کرون، یا ۹۳۵٬۳۶۶ دلار آمریکا، ۸۴۸٬۶۷۸ یورو، یا ۷۱۶٬۲۲۴ پوند ارزش دارد) مدال‌های جایزه نوبل تا پیش از سال ۱۹۸۰ میلادی با طلای ۲۳ عیار ساخته می‌شدند و از آن سال به بعد در ساخت آنها از الکتروم ۱۸ عیار به همراه روکش طلای ۲۴ عیار استفاده شد.[۳]
این جایزه پس از مرگ افراد اهدا نمی‌شود. اما اگر شخصی برنده شود و قبل از دریافت جوایز فوت کند، باز ممکن است جایزه اعطا شود. جوایز در بین افراد بیش از سه نفر تقسیم نمی‌شود، درحالیکه جایزه صلح نوبل را می‌توان به سازمانهای دارای افراد بیش از سه نفر اهدا کرد.
آلفرد نوبل شیمیدان، مهندس و مخترع بود که در ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در شهر استکهلم پایتخت کشور سوئد، در خانواده ای که بیشتر اعضای آن مهندس بودند چشم به جهان گشود. در سال ۱۸۹۴، نوبل کارخانه ذوب آهن بوفورز (Bofors) را خریداری کرد که به یکی از بزرگترین کارخانه‌های صنایع نظامی تبدیل شد. اختراع دیگر نوبل باروت بی دود بالستیت است که این اختراع پیشرانه بسیاری از مواد منفجره نظامی بدون دود، به ویژه باروت کوردیت بی دود انگلیسی بود. در نتیجه ادعاهای ثبت پتنت خود، نوبل سرانجام درگیر دعوی نقض حق ثبت پتنت در مورد کوردیت شد. نوبل در طول زندگی خود ثروت هنگفتی را به دست آورد، بیشتر ثروت وی از ۳۵۵ اختراع او حاصل شد که دینامیت مشهورترین آن هاست.
در سال ۱۸۸۸، نوبل پس از خواندن آگهی ترحیم خود در یک روزنامه فرانسوی، با عنوان تاجر مرگ مرده‌است، مات و مبهوت ماند. در واقع این برادر آلفرد، لودویگ بود که فوت شده بود. آگهی ترحیم، هشت سال زودتر چاپ شده بود. آگهی، نوبل را مشوش کرد و باعث نگرانی او این دربارهٔ شد که بعد از مرگ، از او چگونه یاد خواهد شد. این موضوع به او الهام داد تا وصیت خود را تغییر دهد. روز ۱۰ دسامبر ۱۸۹۶، آلفرد نوبل در ۶۳ سالگی در ویلای خود در شهر سن ریمو کشور ایتالیا بر اثر خونریزی مغزی درگذشت.
نوبل در طول زندگی خود چندین وصیت نامه نوشت. او وصیت نامه نهایی خود را یک سال قبل از مرگش در تاریخ ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. در کمال تعجب، در آخرین وصیت نوبل مشخص شده‌است که از ثروت او برای اعطای جوایز به افرادی که در سالهای آینده در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی یا پزشکی، ادبیات و صلح برای بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند، استفاده شود. نوبل ۹۴ درصد از کل ثروت خود، یعنی ۳۱ میلیون کرون (حدودا ۱۸۶ میلیون دلار آمریکا، یا ۱۵۰ میلیون یورو در سال ۲۰۰۸)، را به پایه‌گذاری اهدای پنج جایزه نوبل اختصاص داد. به دلیل وجود شک و تردید پیرامون وصیت نامه، استورتینگ (قوه مقننه عالی کشور نروژ) تا تاریخ ۲۶ آوریل ۱۸۹۷ آن را تصویب نکرد. مجریان وصیت نامه، راگنار سولمان و رادولف لیلیِکوئیست، بنیاد نوبل را تشکیل دادند تا از ثروت نوبل محافظت کرده و مراسم اعطای جوایز را بنیانگذاری کنند.
طبق دستورالعمل‌های نوبل، هیئت نوبل نروژ برای اعطای جایزه صلح تأسیس شد که اعضای آن اندکی پس از تأیید وصیت نامه در آوریل ۱۸۹۷ مشخص شدند. پس از آن، به زودی، دیگر سازمانهای اهدا کننده جوایز تعیین شدند. در ۷ ژوئن مؤسسه کارولینسکا، ۹ ژوئن آکادمی سوئد و در ۱۱ ژوئن فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد معرفی شدند. بنیاد نوبل در مورد آیین‌نامه نحوه اعطای جوایز به توافق رسید و در سال ۱۹۰۰، اساسنامه تازه نوشته شده بنیاد نوبل توسط پادشاه اسکار دوم اعلان شد. در سال ۱۹۰۵، اتحادیه خصوصی بین سوئد و نروژ منحل شد.
چهار هیئت مخصوص اعطاء جایزه که تحت اساسنامه بنیاد نوبل فعالیت میکنند عبارت‌اند از:
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد که وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته‌های فیزیک و شیمی را برعهده دارد.[۴]
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد وظیفه انتخاب برنده «جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل» که به جایزه نوبل اقتصاد شناخته می‌شود را نیز برعهده دارد.[۵]
آکادمی سوئد وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته ادبیات را برعهده دارد.[۶]
انستیتوی کارولینسکا وظیفه گزینش برنده جایزه نوبل در رشته فیزیولوژی و پزشکی را برعهده دارد.[۷]
کمیته نوبل نروژ وابسته به استورتینگ (پارلمان نروژ) (برای جایزه صلح).
ضمناً پنج کمیته نوبل (از جمله کمیته نروژی برای جایزه صلح) برای توزیع یکی از جوایز مطالعه میکنند. به‌علاوه چهار مؤسسه نوبل هر یک برای یکی از چهار جایزه نام‌برده فعالیت میکنند.
کمیته‌های پنجگانه نوبل هریک سه تا پنج عضو دارند که توسط هیئت مربوط تعیین می‌شوند. کسی نمی‌تواند خود را نامزد دریافت جایزه نوبل کند. کسانیکه می‌توانند معرف نامزدهای جوائز نوبل باشند:
در آغاز، کسانی که صلاحیت معرفی نامزد دارند فهرست نامزدهای خود را تا تاریخ یکم فوریه همان سال میلادی ارائه می‌دهند. البته، اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند. سپس کمیته نوبل نروژ با بررسی فهرست نامزدها و فهرست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آنها انتخاب می‌کند. در گام بعد گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی دربارهٔ نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند که اعضای کمیته نروژی با استفاده از این گزارش‌ها و دیگر مستندات تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.[۸]
تصمیم دربارهٔ برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولاً در اواخر ماه سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌شود. اگر اعضا به اجماع نرسند، رأی اکثریت به حساب می‌آید.[۸]
کمیته‌ها و مؤسساتی که جزو هیئت انتخاب جوایز هستند، اغلب نام برندگان را در ماه اکتبر اعلام میکنند. این جوایز در یک مراسم رسمی که در ۱۰ دسامبر، یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود، به برندگان اهدا می‌شود.
مراسم جایزهٔ صلح نوبل از ۱۹۰۵ تا ۱۹۴۶ در مؤسسهٔ نوبل نروژ، پس از آن در ابتدا در دانشگاه اسلو، و از سال ۱۹۹۰ در عمارت شهرداری اسلو برگزار شده‌است. سایر مراسم‌های اهدای جوایز از سال ۲۰۰۵ در تالار کنسرت استکهلم برگزار شده‌اند.
هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارت است از یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار، و مبلغی پول. در حال حاضر، مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون کرون سوئد (اندکی بیش از یک میلیون یورو یا ۱٫۳ میلیون دلار آمریکا) است. اصولاً اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته که برندگان نوبل، به دور از فشار تأمین هزینه‌ها، به کار و پژوهش ادامه دهند. اما واقعیت این است که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ بازنشسته می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ یادشده میان دو نفر نصف می‌شود. اگر شمار برندگان سه نفر باشد، کمیتهٔ اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را به‌طور برابر میان سه نفر تقسیم کند یا اینکه به یک از برندگان یک‌دوم و به هریک از دو نفرِ دیگر یک‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولاً دریافت‌کنندگان این مبلغ، آن را برای اهداف علمی، فرهنگی، یا انسان‌دوستانه وقف میکنند.
از سال ۱۹۰۲، پادشاه سوئد، به‌جز جایزهٔ صلح نوبل، رسماً کلیهٔ جوایز را در استکهلم اهدا کرده‌است. پادشاه اسکار دوم، در ابتدا با اهدای جوایز بزرگ ملی به خارجی‌ها مخالف بود. اما گفته می‌شود پس از آنکه به ارزش تبلیغاتیِ این جوایز برای کشورش پی برد، نظرش عوض شد.
نخستین جایزهٔ صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ توسط رئیس مجلس نروژ اهدا شد تا اینکه در سال ۱۹۰۴ کمیتهٔ نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط استورتینگه (پارلمان نروژ) گمارده می‌شوند و انجام امور مقدماتیِ مربوط به داوری و نیز اهدای جایزهٔ صلح نوبل بر عهدهٔ این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانونگذاران پاسخگو نیستند. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند.
پایه‌گذاری جوایز نوبل در پی وصیت آلفرد نوبل شیمیدان، کارآفرین سوئدی و مخترع دینامیت صورت گرفت. آلفرد نوبل در طول زندگی‌اش چندین وصیتنامه نوشت. آخرین وصیتنامه وی در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ اندکی بیش از یکسال قبل از مرگش نوشته شد. او در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ وصیتنامه مذکور را در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. اختراع نوبل مستقیماً در ساخت مواد منفجره مورد استفاده قرار گرفت و او از استفاده نظامی از اختراعش به شدت ناراحت بود. گفته می‌شود در آن زمان، یک روزنامه فرانسوی به مناسبت مرگ لودویگ برادر نوبل، به اشتباه یک اعلامیه‌های درگذشت کودکان را به چاپ رساند و در آن آلفرد نوبل را «سوداگر مرگ» لقب داد؛ نوبل با خواندن این مطلب تصمیم گرفت که آخرین وصیتنامه خود را بنویسید. بر اساس این وصیتنامه، نوبل ۹۶ درصد از ثروت خود را به پایه‌گذاری مراسم اهدای پنج جایزه اختصاص داد:
کلیه دارایی‌های نقدشدنی اینجانب باید صرف امور زیر شود:
این سرمایه باید توسط مجریان وصیتنامه اینجانب، برای خرید اوراق بهادار مطمئن سرمایه‌گذاری شود تا از سود آن هر ساله به افرادی که در سالهای آینده به حال بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند جوایزی اعطا شود. سود حاصل از سرمایه مذکور باید به پنج قسمت مساوی تقسیم شده و به پنج مورد زیر اختصاص یابد: یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا اختراع در زمینه فیزیک دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا پیشرفت در زمینه شیمی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف در زمینه فیزیولوژی یا پزشکی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که در عرصه ادبیات باارزش‌ترین اثر را با گرایشی آرمان‌گرایانه خلق کرده باشد؛ و یک قسمت به شخصی که برای ایجاد برادری در میان ملت‌ها و انحلال یا کاهش نیروهای نظامی یا برگزاری یا حمایت از همایش‌های صلح‌طلبانه بزرگترین و بهترین کار را انجام می‌دهد.
جوایز فیزیک و شیمی باید توسط فرهنگستان علوم سوئد؛ جوایز فیزیولوژی و پزشکی توسط مؤسسه کارولین در استکهلم؛ جوایز ادبیات توسط فرهنگستان استکهلم و جوایز قهرمانان صلح توسط کمیته‌ای که توسط استورتینگ انتخاب شده اهدا شوند. خواسته آشکار من این است که در اهدای این جوایز، ملیت شخص مورد توجه قرار نگیرد تا صرفنظر از آنکه او اهل اسکاندیناوی است یا نه، شایسته‌ترین فرد این جایزه را دریافت کند.
در مقایسه با سایر جوایز، روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جوایز نوبل طولانی و موشکافانه‌است. به همین دلیل است که در گذر سال‌ها، جوایز نوبل به مهمترین و معتبرترین جوایز در نوع خود تبدیل شده‌است.
فرم‌هایی که به منزله دعوتنامه‌های شخصی و اختصاصی است، به ۳۰۰۰ شخص منتخب ارسال می‌شوند تا از آنها برای اعلام نامزدی دعوت به عمل آید. برای نمونه بنیاد نوبل اعلام کرده‌است که در مورد جایزه صلح ممکن است افراد زیر نامزد شوند:
برای جوایز دیگر نیز، این شرایط حکمفرما هستند.
مهلت دقیق اعلام نامزدی ۳۱ ژانویه است.[۹]
اعلام نامزدی توسط خود شخص از درجه اعتبار ساقط است. همچنین افرادی که زنده هستند می‌توانند نامزد دریافت این جایزه شوند.
بر خلاف بسیاری جوایز دیگر، نامزدهای دریافت جایزه نوبل به‌طور علنی معرفی نشده و هرگز به آنها اعلام نمی‌شود که آنها برای دریافت جایزه مورد نظر هستند. موارد ثبت شده به مدت پنجاه سال مهروموم می‌شوند.[۱۰]
پس از پایان مهلت اعلام نامزدی، یک کمیته موارد نامزدی را جمع‌آوری می‌کند تا به فهرست اولیه‌ای که از ۲۰۰ نامزد تشکیل شده برسد. این فهرست برای کارشناسان منتخب در حوزه کار هر یک از نامزدها فرستاده می‌شود تا اینکه فهرست مذکور به ۱۵ نامزد نهایی محدود شود. پس از آن گزارشی را به پیوست نظرات مربوط تهیه می‌کند و آن را به آکادمی یا بر حسب زمینه جایزه به دیگر نهاد مربوط می‌فرستد. برای روشن‌تر شدن حد و اندازه‌ای این موسسات، مجمع جایزه پزشکی ۵۰ عضو دارد. اعضای مؤسسه تشکیل جلسه می‌دهند و برای انتخاب برنده(ها) جایزه رای‌گیری میکنند.
روند انتخاب برنده نهایی در بین زمینه‌های گوناگون اندکی با هم متفاوت است. برای نمونه در ادبیات به ندرت به بیش از یک نفر جایزه اهدا می‌شود. اما سایر جایزه‌ها معمولاً برای چند نام در نظر گرفته می‌شوند.
انتخاب افراد درگذشته به عنوان برنده جایزه مجاز نیست. گاهی با استناد به این واقعیت که برخی افراد که لایق دریافت جایزه نوبل بوده‌اند به خاطر اینکه پیش از مرگشان نامزد دریافت این جایزه نشده‌اند، انتقاداتی صورت گرفته‌است. در دو مورد جایزه نوبل به افراد درگذشته که در هنگام نامزد شدن زنده بوده‌اند اهدا شده‌است. این دو مورد داگ هامرشولد دبیرکل سازمان ملل متحد (۱۹۶۱، جایزه صلح) و اریک آکسل کارلفلدت (۱۹۳۱، ادبیات) هستند که به هر دوی آنها در همان سالی که درگذشتند جایزه اهدا شد.
از سال ۱۹۷۴ به بعد، به افراد درگذشته جایزه اهدا نشده‌است. ویلیام ویکری (۱۹۹۶، اقتصاد) پیش از آنکه جایزه را دریافت کند درگذشت و این مسئله پس از آن بود که برنده شدن وی اعلام شده بود.
در طی سال‌ها، افرادی که معتقدند توافقات رسمی و تأیید اسامی از موفقیت‌های واقعی در روند تصمیم‌گیری در مورد اینکه جایزه باید به چه کسی اهدا شود مهم‌تر است جوایز نوبل را مورد انتقاد قرار داده‌اند.
یکی از بدترین موارد در ۱۹۷۳رخ داد که در آن هنری کیسینجر و له دوک تو به خاطر بازگرداندن صلح به ویتنام به‌طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شده بودند و این در حالی بود که جنگ ویتنام همچنان ادامه داشت. له دوک تو با این استدلال که صلح هنوز محقق نشده‌است از دریافت جایزه خودداری کرد.
در فاصله سالهای ۱۹۳۷ تا ۱۹۴۸، ماهاتما گاندی پنج بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد اما هیچگاه جایزه‌ای دریافت نکرد. تحقیقات نشان می‌دهد که مقامات مسئول قصد داشتند در سال ۱۹۴۸جایزه نوبل را به وی اهدا کنند. با این حال وی در همان سال ترور شد. گفته می‌شود کمیته در همان سال برای وی جایزه پس از وفات در نظر گرفت. اما سرانجام این تصمیم را منتفی کرد و در عوض تصمیم گرفت که در آن سال جایزه نوبل را به هیچ‌کس اهدا نکند.
یکی دیگر از نقاط مورد اختلاف، قوانین سختگیرانه‌ای است که با ارائه هم‌زمان جایزه به بیش از سه نفر مخالفت می‌کند. در مواردی که جایزه برای ارج نهادن به موفقیت کار تیمی که بیشتر از سه نفر است در نظر گرفته می‌شود، ناگزیر یک یا چند نفر از دریافت جایزه محروم می‌شوند. برای نمونه در سال ۲۰۰۲، جایزه‌ای که به دلیل پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه طیف‌سنجی توده‌ای در شیمی پروتئین به کویچی تاناکا و جان فن اهدا شد تلاش‌های فرانس هیلن‌کامپ و مایکل کاراس را از مؤسسه شیمی فیزیک و نظریه‌ای دانشگاه گوته فرانکفورت را به رسمیت نشناخت.[۱۱]چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
همچنین، قانون عدم ارائه جوایز به اشخاص درگذشته، اغلب موفقیت‌های کسانی را که پیش از دریافت جایزه در پیشبرد آن رویداد علمی خاص همکاری داشته‌اند را به رسمیت نمی‌شناسد. برای نمونه در سال ۱۹۵۳، روزالیند فرانکلین در کشف ساختار دی‌ان‌ای به پیشرفت‌های مهمی رسید/ اما وی در سال ۱۹۵۸ در پی ابتلا به سرطان تخمدان درگذشت و در سال ۱۹۶۲ جایزه نوبل به فرانسیس کریک، جیمز واتسون و موریس ویلکینز (یکی از همکاران فرانکلین) اهدا شد.[۱۲]
همچنین جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۰۰ برای «کشف و پرورش پلیمرهای آلی رسانا»، اکتشاف پلیمرهای درهم تنیده انتقال شارژی با همان سطح رسانایی بالا، که قبلاً کشف آن توسط ویس و همکاران در گزارش وی در سال ۱۹۶۳ در مورد رسانایی بالای پلی‌پیرول اکسید شده ید دارشده[۱۳] و نیز گزارش قبلی وی در مورد یک ابزار الکترونیکی آلی با رسانایی بالا[۱۴] اعلام شده بود را نادیده گرفت.
جایزه نوبل فیزیک در سال ۲۰۰۵ و به ویژه برنده شناختن روی جی. گلوبر و برنده ندانستن ای سی جورج سودارشان انتقادات فراوانی را به همراه آورد. در حالیکه نقل قول‌های ارئه شده در مقاله گلابر در سال ۱۹۶۳ نشان می‌دهند که کار وی از منابع بیشتری بهره برده، اما کاملاً روشن است که مقاله‌های هر دو فیزیکدان، در زمینه نورشناخت کوانتومی و فرضیه همگرایی نور تأثیر بسزایی داشته‌است. در این مورد نیز درگذشت لن ماندل و دان والز که به پیشبرد موارد مذکور کمک‌های فراوانی کرده بودند، باعث شد این دانشمندان نیز از گردونه حذف شوند.
فرضیه‌های فراوانی برای اینکه چرا نوبل برای ریاضیات جایزه‌ای در نظر نگرفت ارائه شده‌اند. در وصیتنامه نوبل از ارائه جوایز به آن دسته از «اکتشافات و اختراعاتی» صحبت به میان آمده که برای نوع بشر در عمل بیشترین فایده را داشته‌اند و احتمالاً جنبهٔ عملی این کارها بیش از جنبه تئوریک آن مورد نظر بوده‌است. در نتیجه، ریاضیات علمی نبود که به حال بشریت فایده‌ای عملی داشته باشد. چیزی که اساس تشکیل بنیاد نوبل را تشکیل می‌داد.[۱۵]
یک دلیل احتمالی دیگر این بود که پیش از آن در اسکاندیناوی یک جایزه مشهور برای ریاضیات وجود داشت. جوایزی که در آن زمان در زمینه ریاضیات داده می‌شد، عمدتاً به دلیل تلاش‌های گوستا میتاگ-لفلر (Gösta Mittag-Leffler) بنیان‌گذار نشریه «اکتا متمتیکا» بود. این نشریه پس از گذشت یک قرن همچنان یکی از مهمترین نشریات ریاضی در جهان است. او با استفاده از نفوذ خود در استکهلم، شاه اسکار دوم را متقاعد کرد تا رقابت‌های جایزه‌داری را ترتیب داده و از ریاضیدانان برجسته سراسر اروپا از جمله هرمیت، برتراند، ویرستراس و پوینکار تقدیر به عمل آورد.
حتی گفته می‌شود دلیل آنکه نوبل از ارائه جایزه به ریاضیات خودداری کرد این بود که همسرش با میتاگ لفلر روابط نامشروع داشت. البته این داستان یک دروغ محض است زیرا نوبل هیچگاه ازدواج نکرده بود.[۱۶]
در سال ۲۰۰۱، دولت نروژ ارائه جایزه آبل را در زمینه ریاضیات آغاز کرد تا جای خالی جایزه ریاضی نوبل را پر کند. جایزه شاو نیز که اهدای آن در سال ۲۰۰۴ آغاز شده و به جایزه نوبل شباهت دارد در زمینه علوم ریاضی داده می‌شود. مدال فیلدز اغلب به «جایزه نوبل ریاضی» تشبیه می‌شود. اما از آنجا که این جایزه به ریاضیدانان زیر چهل سال محدود می‌شود این مقایسه چندان مناسب نیست.
جایزه کرافورد در زمینه ریاضی، مانند جوایز علمی نوبل، توسط آکادمی سلطنتی سوئد اعطا می‌شود. به‌طور کلی، این جایزه معادل جوایز علمی نوبل است.
در تاریخ جوایز نوبل تنها چهار نفر بوده‌اند که دو بار موفق به دریافت جایزه شده‌اند. این افراد عبارتند از:
علاوه بر این، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سالهای ۱۹۱۷، ۱۹۴۴ و ۱۹۶۳ جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
دو جایزه اول، به‌طور ویژه به خاطر تلاش‌های این گروه در طی جنگ‌های جهانی اعطا شدند.
تنها خواهر-برادرانی که برنده جایزه نوبل شدند یان تینبرگن (اقتصاد ۱۹۶۹) و برادر کوچکترش نیکلاس تینبرگن (پزشکی، ۱۹۷۳) بودند.
تاکنون دو نفر برنده هر دو جایزه اسکار و نوبل بوده‌اند. جورج برنارد شاو از ایرلند در سال ۱۹۲۵ جایزه ادبیات نوبل و در سال ۱۹۳۸ به خاطر بهترین بازی روی صحنه، جایزه اسکار را به خود اختصاص داد و ال گور آمریکایی که در سال ۲۰۰۷ نوبل صلح را به خاطر تلاش برای پایان جنگ عراق و در فوریه ۲۰۰۸ اسکار بهترین فیلم مستند برای کارگردانی فیلم یک حقیقت ناراحت‌کننده را به دست آورد.
در سال ۲۰۱۸ آکادمی سوئد اعلام کرد که پس از ۷۵ سال، برای نخستین بار، نوبل ادبیات را در این سال اهدا نمیکند.[۱۷] این مسئله به‌خاطر ارتباط آکادمی سوئد با مردی به نام ژان-کلود آرنو[۱۸] است که به‌عنوان شخصیتی فرهنگی در سوئد شناخته می‌شود اما متهم به آزار جنسی یا سوءاستفاده جنسی از ۱۸ زن[۱۹] شده و حالا همسر او نامزد جایزه ادبیات شده‌است؛ بنابراین در سال ۲۰۱۸ جایزهٔ نوبل ادبیات اهدا نخواهد شد تا آکادمی بتواند با نتایج بی‌سابقهٔ این مسئله کنار بیاید.[۲۰][۲۱]
رئیس هیئت‌مدیرهٔ بنیاد نوبل، اظهار داشت که: «با وجود تأثیرهایی منفی این موضوع بر اعتبار جایزهٔ ادبی نوبل، این مسائل بر اهدای جوایز دیگر نوبل در سال ۲۰۱۸ تأثیر نخواهند گذاشت.»[۲۲]
جایزه نوبل ادبیات ۲۰۱۸ در سال ۲۰۱۹ به اولگا توکارچوک، نویسنده لهستانی، اهدا شد.[۲۳]
در آوریل ۲۰۱۸ صدها نویسنده و مدرس دانشگاه در سوئد به‌شدت به آکادمی نوبل تاختند و گفتند که این نهاد، دیگر برای اعطای این جایزه صلاحیت ندارد. آنها این نهاد را به فساد مالی و پارتی‌بازی، اعطای جوایز نوبل اقتصاد به اقتصاددانان نئولیبرال، چشمگیر بودن شمار دانشمندان آمریکایی در بین دیگر برندگان، عدم اعطای جوایز به زنان دانشمند و دانشمندان کشورهای غیر غربی متهم کردند و در آخرین مورد، اهدای جایزه به پائولو ماکیارینی اشاره کردند.[۲۴]
“ELECTRONIC CONDUCTION IN POLYMERS”
جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک دانشمند تعلق میگیرد.[۱] جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه‌دار و شیمیدان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناسند پایه‌گذاری شد.
در سال ۱۹۰۱ (میلادی)، نخستین جوایز این بنیاد داده شدند. طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی،
ادبیات، اقتصاد و صلح؛ به افرادی تعلق میگیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند.[۱]
اگرچه وصیتنامه نوبل، بنیان‌گذار این جوایز بود اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا بنیاد نوبل تأسیس شود. در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ نخستین جوایز نوبل اهدا شد.[۲]
ششمین جایزه یعنی جایزه یادبود نوبل علوم اقتصادی نیز در سال ۱۹۶۸ میلادی، توسط بانک مرکزی سوئد پایه‌گذاری شد که البته در لیست جوایز مرتبط با بنیاد نوبل جایی ندارد.[۱]
نقد های زیادی نسبت به نبود جایزه ای در رشته ی ریاضیات است. دلیل آن با استناد به وصیت نامه ی نوبل این است که جوایز به کسانی تعلق میگیرد که با استفاده از تئوری و پژوهششان به خلق خدمت کرده باشند اما رشته ی ریاضیات به طور مستقیم خدمتی به مردم ارائه نمیکند.
در سال ۱۹۶۸ “Sveriges Riksbank”، بانک مرکزی سوئد، جایزه علوم اقتصادی “Sveriges Riksbank” (جایزه یادبود نوبل اقتصاد) را به یاد آلفرد نوبل پایه‌گذاری کرد. اساس این جایزه، کمک‌های مالی بانک مرکزی سوئد به مناسبت سیصدمین سالگرد تأسیس بانک به بنیاد نوبل در سال ۱۹۶۸ است. اولین جوایز نوبل علوم اقتصاد در سال ۱۹۶۹ به “راگنار فریش” و “یان تینبرگن” اهدا شد. اعطا جایزه نوبل علوم اقتصاد توسط فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد (در استکهلم، سوئد) و طبق همان اصولی که برای جوایز نوبل از سال ۱۹۰۱ وجود داشته، انجام می‌شود. با این حال، این جایزه جزو جوایز نوبل به حساب نمی‌آید؛ از آنجا که بخشی از جوایز پنجگانه نوبل که برپایه وصیت آلفرد نوبل در سال ۱۸۹۵ پایه‌گذاری شد، نیست.
چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد، اهداء جایزه نوبل شیمی، جایزه نوبل فیزیک و جایزه یادبود نوبل علوم اقتصاد بانک مرکزی سوئد را بر عهده دارد؛ اعطاء جوایز نوبل فیزیولوژی و پزشکی بر عهده مجمع نوبل در موسسه کارولینسکای سوئد می‌باشد؛ آکادمی سوئد جایزه نوبل ادبیات را اعطا می‌کند؛ و هیئت نوبل نروژ جایزه صلح نوبل را اهدا می‌کند.
بین سالهای ۱۹۰۱ و ۲۰۱۹، جوایز نوبل (و جوایز نوبل علوم اقتصاد از سال ۱۹۶۹ به بعد) ۵۹۷ بار به ۹۵۰ شخص و سازمان اعطا شد؛ که برخی از افراد بیش از یک بار جایزه گرفتند. در مجموع این تعداد شامل ۲۷ سازمان و ۹۰۸ شخص مجزا می‌شود. مراسم اهدای جوایز نوبل سالانه در استکهلم سوئد برگزار می‌شود (به استثنای مراسم جایزه صلح نوبل، که در شهر اُسلو در کشور نروژ برگزار می‌شود). هر برنده (معروف به “جایزه دار”)، مدال طلا، لوح و مبلغی پول به تصمیم بنیاد نوبل دریافت می‌کند. (از سال ۲۰۲۰، هر جایزه به مبلغ ۹٬۰۰۰٬۰۰۰ کرون، یا ۹۳۵٬۳۶۶ دلار آمریکا، ۸۴۸٬۶۷۸ یورو، یا ۷۱۶٬۲۲۴ پوند ارزش دارد) مدال‌های جایزه نوبل تا پیش از سال ۱۹۸۰ میلادی با طلای ۲۳ عیار ساخته می‌شدند و از آن سال به بعد در ساخت آنها از الکتروم ۱۸ عیار به همراه روکش طلای ۲۴ عیار استفاده شد.[۳]
این جایزه پس از مرگ افراد اهدا نمی‌شود. اما اگر شخصی برنده شود و قبل از دریافت جوایز فوت کند، باز ممکن است جایزه اعطا شود. جوایز در بین افراد بیش از سه نفر تقسیم نمی‌شود، درحالیکه جایزه صلح نوبل را می‌توان به سازمانهای دارای افراد بیش از سه نفر اهدا کرد.
آلفرد نوبل شیمیدان، مهندس و مخترع بود که در ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در شهر استکهلم پایتخت کشور سوئد، در خانواده ای که بیشتر اعضای آن مهندس بودند چشم به جهان گشود. در سال ۱۸۹۴، نوبل کارخانه ذوب آهن بوفورز (Bofors) را خریداری کرد که به یکی از بزرگترین کارخانه‌های صنایع نظامی تبدیل شد. اختراع دیگر نوبل باروت بی دود بالستیت است که این اختراع پیشرانه بسیاری از مواد منفجره نظامی بدون دود، به ویژه باروت کوردیت بی دود انگلیسی بود. در نتیجه ادعاهای ثبت پتنت خود، نوبل سرانجام درگیر دعوی نقض حق ثبت پتنت در مورد کوردیت شد. نوبل در طول زندگی خود ثروت هنگفتی را به دست آورد، بیشتر ثروت وی از ۳۵۵ اختراع او حاصل شد که دینامیت مشهورترین آن هاست.
در سال ۱۸۸۸، نوبل پس از خواندن آگهی ترحیم خود در یک روزنامه فرانسوی، با عنوان تاجر مرگ مرده‌است، مات و مبهوت ماند. در واقع این برادر آلفرد، لودویگ بود که فوت شده بود. آگهی ترحیم، هشت سال زودتر چاپ شده بود. آگهی، نوبل را مشوش کرد و باعث نگرانی او این دربارهٔ شد که بعد از مرگ، از او چگونه یاد خواهد شد. این موضوع به او الهام داد تا وصیت خود را تغییر دهد. روز ۱۰ دسامبر ۱۸۹۶، آلفرد نوبل در ۶۳ سالگی در ویلای خود در شهر سن ریمو کشور ایتالیا بر اثر خونریزی مغزی درگذشت.
نوبل در طول زندگی خود چندین وصیت نامه نوشت. او وصیت نامه نهایی خود را یک سال قبل از مرگش در تاریخ ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. در کمال تعجب، در آخرین وصیت نوبل مشخص شده‌است که از ثروت او برای اعطای جوایز به افرادی که در سالهای آینده در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی یا پزشکی، ادبیات و صلح برای بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند، استفاده شود. نوبل ۹۴ درصد از کل ثروت خود، یعنی ۳۱ میلیون کرون (حدودا ۱۸۶ میلیون دلار آمریکا، یا ۱۵۰ میلیون یورو در سال ۲۰۰۸)، را به پایه‌گذاری اهدای پنج جایزه نوبل اختصاص داد. به دلیل وجود شک و تردید پیرامون وصیت نامه، استورتینگ (قوه مقننه عالی کشور نروژ) تا تاریخ ۲۶ آوریل ۱۸۹۷ آن را تصویب نکرد. مجریان وصیت نامه، راگنار سولمان و رادولف لیلیِکوئیست، بنیاد نوبل را تشکیل دادند تا از ثروت نوبل محافظت کرده و مراسم اعطای جوایز را بنیانگذاری کنند.
طبق دستورالعمل‌های نوبل، هیئت نوبل نروژ برای اعطای جایزه صلح تأسیس شد که اعضای آن اندکی پس از تأیید وصیت نامه در آوریل ۱۸۹۷ مشخص شدند. پس از آن، به زودی، دیگر سازمانهای اهدا کننده جوایز تعیین شدند. در ۷ ژوئن مؤسسه کارولینسکا، ۹ ژوئن آکادمی سوئد و در ۱۱ ژوئن فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد معرفی شدند. بنیاد نوبل در مورد آیین‌نامه نحوه اعطای جوایز به توافق رسید و در سال ۱۹۰۰، اساسنامه تازه نوشته شده بنیاد نوبل توسط پادشاه اسکار دوم اعلان شد. در سال ۱۹۰۵، اتحادیه خصوصی بین سوئد و نروژ منحل شد.
چهار هیئت مخصوص اعطاء جایزه که تحت اساسنامه بنیاد نوبل فعالیت میکنند عبارت‌اند از:
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد که وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته‌های فیزیک و شیمی را برعهده دارد.[۴]
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد وظیفه انتخاب برنده «جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل» که به جایزه نوبل اقتصاد شناخته می‌شود را نیز برعهده دارد.[۵]
آکادمی سوئد وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته ادبیات را برعهده دارد.[۶]
انستیتوی کارولینسکا وظیفه گزینش برنده جایزه نوبل در رشته فیزیولوژی و پزشکی را برعهده دارد.[۷]
کمیته نوبل نروژ وابسته به استورتینگ (پارلمان نروژ) (برای جایزه صلح).
ضمناً پنج کمیته نوبل (از جمله کمیته نروژی برای جایزه صلح) برای توزیع یکی از جوایز مطالعه میکنند. به‌علاوه چهار مؤسسه نوبل هر یک برای یکی از چهار جایزه نام‌برده فعالیت میکنند.
کمیته‌های پنجگانه نوبل هریک سه تا پنج عضو دارند که توسط هیئت مربوط تعیین می‌شوند. کسی نمی‌تواند خود را نامزد دریافت جایزه نوبل کند. کسانیکه می‌توانند معرف نامزدهای جوائز نوبل باشند:
در آغاز، کسانی که صلاحیت معرفی نامزد دارند فهرست نامزدهای خود را تا تاریخ یکم فوریه همان سال میلادی ارائه می‌دهند. البته، اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند. سپس کمیته نوبل نروژ با بررسی فهرست نامزدها و فهرست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آنها انتخاب می‌کند. در گام بعد گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی دربارهٔ نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند که اعضای کمیته نروژی با استفاده از این گزارش‌ها و دیگر مستندات تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.[۸]
تصمیم دربارهٔ برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولاً در اواخر ماه سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌شود. اگر اعضا به اجماع نرسند، رأی اکثریت به حساب می‌آید.[۸]
کمیته‌ها و مؤسساتی که جزو هیئت انتخاب جوایز هستند، اغلب نام برندگان را در ماه اکتبر اعلام میکنند. این جوایز در یک مراسم رسمی که در ۱۰ دسامبر، یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود، به برندگان اهدا می‌شود.
مراسم جایزهٔ صلح نوبل از ۱۹۰۵ تا ۱۹۴۶ در مؤسسهٔ نوبل نروژ، پس از آن در ابتدا در دانشگاه اسلو، و از سال ۱۹۹۰ در عمارت شهرداری اسلو برگزار شده‌است. سایر مراسم‌های اهدای جوایز از سال ۲۰۰۵ در تالار کنسرت استکهلم برگزار شده‌اند.
هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارت است از یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار، و مبلغی پول. در حال حاضر، مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون کرون سوئد (اندکی بیش از یک میلیون یورو یا ۱٫۳ میلیون دلار آمریکا) است. اصولاً اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته که برندگان نوبل، به دور از فشار تأمین هزینه‌ها، به کار و پژوهش ادامه دهند. اما واقعیت این است که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ بازنشسته می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ یادشده میان دو نفر نصف می‌شود. اگر شمار برندگان سه نفر باشد، کمیتهٔ اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را به‌طور برابر میان سه نفر تقسیم کند یا اینکه به یک از برندگان یک‌دوم و به هریک از دو نفرِ دیگر یک‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولاً دریافت‌کنندگان این مبلغ، آن را برای اهداف علمی، فرهنگی، یا انسان‌دوستانه وقف میکنند.
از سال ۱۹۰۲، پادشاه سوئد، به‌جز جایزهٔ صلح نوبل، رسماً کلیهٔ جوایز را در استکهلم اهدا کرده‌است. پادشاه اسکار دوم، در ابتدا با اهدای جوایز بزرگ ملی به خارجی‌ها مخالف بود. اما گفته می‌شود پس از آنکه به ارزش تبلیغاتیِ این جوایز برای کشورش پی برد، نظرش عوض شد.
نخستین جایزهٔ صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ توسط رئیس مجلس نروژ اهدا شد تا اینکه در سال ۱۹۰۴ کمیتهٔ نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط استورتینگه (پارلمان نروژ) گمارده می‌شوند و انجام امور مقدماتیِ مربوط به داوری و نیز اهدای جایزهٔ صلح نوبل بر عهدهٔ این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانونگذاران پاسخگو نیستند. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند.
پایه‌گذاری جوایز نوبل در پی وصیت آلفرد نوبل شیمیدان، کارآفرین سوئدی و مخترع دینامیت صورت گرفت. آلفرد نوبل در طول زندگی‌اش چندین وصیتنامه نوشت. آخرین وصیتنامه وی در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ اندکی بیش از یکسال قبل از مرگش نوشته شد. او در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ وصیتنامه مذکور را در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. اختراع نوبل مستقیماً در ساخت مواد منفجره مورد استفاده قرار گرفت و او از استفاده نظامی از اختراعش به شدت ناراحت بود. گفته می‌شود در آن زمان، یک روزنامه فرانسوی به مناسبت مرگ لودویگ برادر نوبل، به اشتباه یک اعلامیه‌های درگذشت کودکان را به چاپ رساند و در آن آلفرد نوبل را «سوداگر مرگ» لقب داد؛ نوبل با خواندن این مطلب تصمیم گرفت که آخرین وصیتنامه خود را بنویسید. بر اساس این وصیتنامه، نوبل ۹۶ درصد از ثروت خود را به پایه‌گذاری مراسم اهدای پنج جایزه اختصاص داد:
کلیه دارایی‌های نقدشدنی اینجانب باید صرف امور زیر شود:
این سرمایه باید توسط مجریان وصیتنامه اینجانب، برای خرید اوراق بهادار مطمئن سرمایه‌گذاری شود تا از سود آن هر ساله به افرادی که در سالهای آینده به حال بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند جوایزی اعطا شود. سود حاصل از سرمایه مذکور باید به پنج قسمت مساوی تقسیم شده و به پنج مورد زیر اختصاص یابد: یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا اختراع در زمینه فیزیک دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا پیشرفت در زمینه شیمی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف در زمینه فیزیولوژی یا پزشکی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که در عرصه ادبیات باارزش‌ترین اثر را با گرایشی آرمان‌گرایانه خلق کرده باشد؛ و یک قسمت به شخصی که برای ایجاد برادری در میان ملت‌ها و انحلال یا کاهش نیروهای نظامی یا برگزاری یا حمایت از همایش‌های صلح‌طلبانه بزرگترین و بهترین کار را انجام می‌دهد.
جوایز فیزیک و شیمی باید توسط فرهنگستان علوم سوئد؛ جوایز فیزیولوژی و پزشکی توسط مؤسسه کارولین در استکهلم؛ جوایز ادبیات توسط فرهنگستان استکهلم و جوایز قهرمانان صلح توسط کمیته‌ای که توسط استورتینگ انتخاب شده اهدا شوند. خواسته آشکار من این است که در اهدای این جوایز، ملیت شخص مورد توجه قرار نگیرد تا صرفنظر از آنکه او اهل اسکاندیناوی است یا نه، شایسته‌ترین فرد این جایزه را دریافت کند.
در مقایسه با سایر جوایز، روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جوایز نوبل طولانی و موشکافانه‌است. به همین دلیل است که در گذر سال‌ها، جوایز نوبل به مهمترین و معتبرترین جوایز در نوع خود تبدیل شده‌است.
فرم‌هایی که به منزله دعوتنامه‌های شخصی و اختصاصی است، به ۳۰۰۰ شخص منتخب ارسال می‌شوند تا از آنها برای اعلام نامزدی دعوت به عمل آید. برای نمونه بنیاد نوبل اعلام کرده‌است که در مورد جایزه صلح ممکن است افراد زیر نامزد شوند:
برای جوایز دیگر نیز، این شرایط حکمفرما هستند.
مهلت دقیق اعلام نامزدی ۳۱ ژانویه است.[۹]
اعلام نامزدی توسط خود شخص از درجه اعتبار ساقط است. همچنین افرادی که زنده هستند می‌توانند نامزد دریافت این جایزه شوند.
بر خلاف بسیاری جوایز دیگر، نامزدهای دریافت جایزه نوبل به‌طور علنی معرفی نشده و هرگز به آنها اعلام نمی‌شود که آنها برای دریافت جایزه مورد نظر هستند. موارد ثبت شده به مدت پنجاه سال مهروموم می‌شوند.[۱۰]
پس از پایان مهلت اعلام نامزدی، یک کمیته موارد نامزدی را جمع‌آوری می‌کند تا به فهرست اولیه‌ای که از ۲۰۰ نامزد تشکیل شده برسد. این فهرست برای کارشناسان منتخب در حوزه کار هر یک از نامزدها فرستاده می‌شود تا اینکه فهرست مذکور به ۱۵ نامزد نهایی محدود شود. پس از آن گزارشی را به پیوست نظرات مربوط تهیه می‌کند و آن را به آکادمی یا بر حسب زمینه جایزه به دیگر نهاد مربوط می‌فرستد. برای روشن‌تر شدن حد و اندازه‌ای این موسسات، مجمع جایزه پزشکی ۵۰ عضو دارد. اعضای مؤسسه تشکیل جلسه می‌دهند و برای انتخاب برنده(ها) جایزه رای‌گیری میکنند.
روند انتخاب برنده نهایی در بین زمینه‌های گوناگون اندکی با هم متفاوت است. برای نمونه در ادبیات به ندرت به بیش از یک نفر جایزه اهدا می‌شود. اما سایر جایزه‌ها معمولاً برای چند نام در نظر گرفته می‌شوند.
انتخاب افراد درگذشته به عنوان برنده جایزه مجاز نیست. گاهی با استناد به این واقعیت که برخی افراد که لایق دریافت جایزه نوبل بوده‌اند به خاطر اینکه پیش از مرگشان نامزد دریافت این جایزه نشده‌اند، انتقاداتی صورت گرفته‌است. در دو مورد جایزه نوبل به افراد درگذشته که در هنگام نامزد شدن زنده بوده‌اند اهدا شده‌است. این دو مورد داگ هامرشولد دبیرکل سازمان ملل متحد (۱۹۶۱، جایزه صلح) و اریک آکسل کارلفلدت (۱۹۳۱، ادبیات) هستند که به هر دوی آنها در همان سالی که درگذشتند جایزه اهدا شد.
از سال ۱۹۷۴ به بعد، به افراد درگذشته جایزه اهدا نشده‌است. ویلیام ویکری (۱۹۹۶، اقتصاد) پیش از آنکه جایزه را دریافت کند درگذشت و این مسئله پس از آن بود که برنده شدن وی اعلام شده بود.
در طی سال‌ها، افرادی که معتقدند توافقات رسمی و تأیید اسامی از موفقیت‌های واقعی در روند تصمیم‌گیری در مورد اینکه جایزه باید به چه کسی اهدا شود مهم‌تر است جوایز نوبل را مورد انتقاد قرار داده‌اند.
یکی از بدترین موارد در ۱۹۷۳رخ داد که در آن هنری کیسینجر و له دوک تو به خاطر بازگرداندن صلح به ویتنام به‌طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شده بودند و این در حالی بود که جنگ ویتنام همچنان ادامه داشت. له دوک تو با این استدلال که صلح هنوز محقق نشده‌است از دریافت جایزه خودداری کرد.
در فاصله سالهای ۱۹۳۷ تا ۱۹۴۸، ماهاتما گاندی پنج بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد اما هیچگاه جایزه‌ای دریافت نکرد. تحقیقات نشان می‌دهد که مقامات مسئول قصد داشتند در سال ۱۹۴۸جایزه نوبل را به وی اهدا کنند. با این حال وی در همان سال ترور شد. گفته می‌شود کمیته در همان سال برای وی جایزه پس از وفات در نظر گرفت. اما سرانجام این تصمیم را منتفی کرد و در عوض تصمیم گرفت که در آن سال جایزه نوبل را به هیچ‌کس اهدا نکند.
یکی دیگر از نقاط مورد اختلاف، قوانین سختگیرانه‌ای است که با ارائه هم‌زمان جایزه به بیش از سه نفر مخالفت می‌کند. در مواردی که جایزه برای ارج نهادن به موفقیت کار تیمی که بیشتر از سه نفر است در نظر گرفته می‌شود، ناگزیر یک یا چند نفر از دریافت جایزه محروم می‌شوند. برای نمونه در سال ۲۰۰۲، جایزه‌ای که به دلیل پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه طیف‌سنجی توده‌ای در شیمی پروتئین به کویچی تاناکا و جان فن اهدا شد تلاش‌های فرانس هیلن‌کامپ و مایکل کاراس را از مؤسسه شیمی فیزیک و نظریه‌ای دانشگاه گوته فرانکفورت را به رسمیت نشناخت.[۱۱]چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
همچنین، قانون عدم ارائه جوایز به اشخاص درگذشته، اغلب موفقیت‌های کسانی را که پیش از دریافت جایزه در پیشبرد آن رویداد علمی خاص همکاری داشته‌اند را به رسمیت نمی‌شناسد. برای نمونه در سال ۱۹۵۳، روزالیند فرانکلین در کشف ساختار دی‌ان‌ای به پیشرفت‌های مهمی رسید/ اما وی در سال ۱۹۵۸ در پی ابتلا به سرطان تخمدان درگذشت و در سال ۱۹۶۲ جایزه نوبل به فرانسیس کریک، جیمز واتسون و موریس ویلکینز (یکی از همکاران فرانکلین) اهدا شد.[۱۲]
همچنین جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۰۰ برای «کشف و پرورش پلیمرهای آلی رسانا»، اکتشاف پلیمرهای درهم تنیده انتقال شارژی با همان سطح رسانایی بالا، که قبلاً کشف آن توسط ویس و همکاران در گزارش وی در سال ۱۹۶۳ در مورد رسانایی بالای پلی‌پیرول اکسید شده ید دارشده[۱۳] و نیز گزارش قبلی وی در مورد یک ابزار الکترونیکی آلی با رسانایی بالا[۱۴] اعلام شده بود را نادیده گرفت.
جایزه نوبل فیزیک در سال ۲۰۰۵ و به ویژه برنده شناختن روی جی. گلوبر و برنده ندانستن ای سی جورج سودارشان انتقادات فراوانی را به همراه آورد. در حالیکه نقل قول‌های ارئه شده در مقاله گلابر در سال ۱۹۶۳ نشان می‌دهند که کار وی از منابع بیشتری بهره برده، اما کاملاً روشن است که مقاله‌های هر دو فیزیکدان، در زمینه نورشناخت کوانتومی و فرضیه همگرایی نور تأثیر بسزایی داشته‌است. در این مورد نیز درگذشت لن ماندل و دان والز که به پیشبرد موارد مذکور کمک‌های فراوانی کرده بودند، باعث شد این دانشمندان نیز از گردونه حذف شوند.
فرضیه‌های فراوانی برای اینکه چرا نوبل برای ریاضیات جایزه‌ای در نظر نگرفت ارائه شده‌اند. در وصیتنامه نوبل از ارائه جوایز به آن دسته از «اکتشافات و اختراعاتی» صحبت به میان آمده که برای نوع بشر در عمل بیشترین فایده را داشته‌اند و احتمالاً جنبهٔ عملی این کارها بیش از جنبه تئوریک آن مورد نظر بوده‌است. در نتیجه، ریاضیات علمی نبود که به حال بشریت فایده‌ای عملی داشته باشد. چیزی که اساس تشکیل بنیاد نوبل را تشکیل می‌داد.[۱۵]
یک دلیل احتمالی دیگر این بود که پیش از آن در اسکاندیناوی یک جایزه مشهور برای ریاضیات وجود داشت. جوایزی که در آن زمان در زمینه ریاضیات داده می‌شد، عمدتاً به دلیل تلاش‌های گوستا میتاگ-لفلر (Gösta Mittag-Leffler) بنیان‌گذار نشریه «اکتا متمتیکا» بود. این نشریه پس از گذشت یک قرن همچنان یکی از مهمترین نشریات ریاضی در جهان است. او با استفاده از نفوذ خود در استکهلم، شاه اسکار دوم را متقاعد کرد تا رقابت‌های جایزه‌داری را ترتیب داده و از ریاضیدانان برجسته سراسر اروپا از جمله هرمیت، برتراند، ویرستراس و پوینکار تقدیر به عمل آورد.
حتی گفته می‌شود دلیل آنکه نوبل از ارائه جایزه به ریاضیات خودداری کرد این بود که همسرش با میتاگ لفلر روابط نامشروع داشت. البته این داستان یک دروغ محض است زیرا نوبل هیچگاه ازدواج نکرده بود.[۱۶]
در سال ۲۰۰۱، دولت نروژ ارائه جایزه آبل را در زمینه ریاضیات آغاز کرد تا جای خالی جایزه ریاضی نوبل را پر کند. جایزه شاو نیز که اهدای آن در سال ۲۰۰۴ آغاز شده و به جایزه نوبل شباهت دارد در زمینه علوم ریاضی داده می‌شود. مدال فیلدز اغلب به «جایزه نوبل ریاضی» تشبیه می‌شود. اما از آنجا که این جایزه به ریاضیدانان زیر چهل سال محدود می‌شود این مقایسه چندان مناسب نیست.
جایزه کرافورد در زمینه ریاضی، مانند جوایز علمی نوبل، توسط آکادمی سلطنتی سوئد اعطا می‌شود. به‌طور کلی، این جایزه معادل جوایز علمی نوبل است.
در تاریخ جوایز نوبل تنها چهار نفر بوده‌اند که دو بار موفق به دریافت جایزه شده‌اند. این افراد عبارتند از:
علاوه بر این، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سالهای ۱۹۱۷، ۱۹۴۴ و ۱۹۶۳ جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
دو جایزه اول، به‌طور ویژه به خاطر تلاش‌های این گروه در طی جنگ‌های جهانی اعطا شدند.
تنها خواهر-برادرانی که برنده جایزه نوبل شدند یان تینبرگن (اقتصاد ۱۹۶۹) و برادر کوچکترش نیکلاس تینبرگن (پزشکی، ۱۹۷۳) بودند.
تاکنون دو نفر برنده هر دو جایزه اسکار و نوبل بوده‌اند. جورج برنارد شاو از ایرلند در سال ۱۹۲۵ جایزه ادبیات نوبل و در سال ۱۹۳۸ به خاطر بهترین بازی روی صحنه، جایزه اسکار را به خود اختصاص داد و ال گور آمریکایی که در سال ۲۰۰۷ نوبل صلح را به خاطر تلاش برای پایان جنگ عراق و در فوریه ۲۰۰۸ اسکار بهترین فیلم مستند برای کارگردانی فیلم یک حقیقت ناراحت‌کننده را به دست آورد.
در سال ۲۰۱۸ آکادمی سوئد اعلام کرد که پس از ۷۵ سال، برای نخستین بار، نوبل ادبیات را در این سال اهدا نمیکند.[۱۷] این مسئله به‌خاطر ارتباط آکادمی سوئد با مردی به نام ژان-کلود آرنو[۱۸] است که به‌عنوان شخصیتی فرهنگی در سوئد شناخته می‌شود اما متهم به آزار جنسی یا سوءاستفاده جنسی از ۱۸ زن[۱۹] شده و حالا همسر او نامزد جایزه ادبیات شده‌است؛ بنابراین در سال ۲۰۱۸ جایزهٔ نوبل ادبیات اهدا نخواهد شد تا آکادمی بتواند با نتایج بی‌سابقهٔ این مسئله کنار بیاید.[۲۰][۲۱]
رئیس هیئت‌مدیرهٔ بنیاد نوبل، اظهار داشت که: «با وجود تأثیرهایی منفی این موضوع بر اعتبار جایزهٔ ادبی نوبل، این مسائل بر اهدای جوایز دیگر نوبل در سال ۲۰۱۸ تأثیر نخواهند گذاشت.»[۲۲]
جایزه نوبل ادبیات ۲۰۱۸ در سال ۲۰۱۹ به اولگا توکارچوک، نویسنده لهستانی، اهدا شد.[۲۳]
در آوریل ۲۰۱۸ صدها نویسنده و مدرس دانشگاه در سوئد به‌شدت به آکادمی نوبل تاختند و گفتند که این نهاد، دیگر برای اعطای این جایزه صلاحیت ندارد. آنها این نهاد را به فساد مالی و پارتی‌بازی، اعطای جوایز نوبل اقتصاد به اقتصاددانان نئولیبرال، چشمگیر بودن شمار دانشمندان آمریکایی در بین دیگر برندگان، عدم اعطای جوایز به زنان دانشمند و دانشمندان کشورهای غیر غربی متهم کردند و در آخرین مورد، اهدای جایزه به پائولو ماکیارینی اشاره کردند.[۲۴]
“ELECTRONIC CONDUCTION IN POLYMERS”
جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک دانشمند تعلق میگیرد.[۱] جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه‌دار و شیمیدان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناسند پایه‌گذاری شد.
در سال ۱۹۰۱ (میلادی)، نخستین جوایز این بنیاد داده شدند. طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی،
ادبیات، اقتصاد و صلح؛ به افرادی تعلق میگیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند.[۱]
اگرچه وصیتنامه نوبل، بنیان‌گذار این جوایز بود اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا بنیاد نوبل تأسیس شود. در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ نخستین جوایز نوبل اهدا شد.[۲]
ششمین جایزه یعنی جایزه یادبود نوبل علوم اقتصادی نیز در سال ۱۹۶۸ میلادی، توسط بانک مرکزی سوئد پایه‌گذاری شد که البته در لیست جوایز مرتبط با بنیاد نوبل جایی ندارد.[۱]
نقد های زیادی نسبت به نبود جایزه ای در رشته ی ریاضیات است. دلیل آن با استناد به وصیت نامه ی نوبل این است که جوایز به کسانی تعلق میگیرد که با استفاده از تئوری و پژوهششان به خلق خدمت کرده باشند اما رشته ی ریاضیات به طور مستقیم خدمتی به مردم ارائه نمیکند.
در سال ۱۹۶۸ “Sveriges Riksbank”، بانک مرکزی سوئد، جایزه علوم اقتصادی “Sveriges Riksbank” (جایزه یادبود نوبل اقتصاد) را به یاد آلفرد نوبل پایه‌گذاری کرد. اساس این جایزه، کمک‌های مالی بانک مرکزی سوئد به مناسبت سیصدمین سالگرد تأسیس بانک به بنیاد نوبل در سال ۱۹۶۸ است. اولین جوایز نوبل علوم اقتصاد در سال ۱۹۶۹ به “راگنار فریش” و “یان تینبرگن” اهدا شد. اعطا جایزه نوبل علوم اقتصاد توسط فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد (در استکهلم، سوئد) و طبق همان اصولی که برای جوایز نوبل از سال ۱۹۰۱ وجود داشته، انجام می‌شود. با این حال، این جایزه جزو جوایز نوبل به حساب نمی‌آید؛ از آنجا که بخشی از جوایز پنجگانه نوبل که برپایه وصیت آلفرد نوبل در سال ۱۸۹۵ پایه‌گذاری شد، نیست.
چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد، اهداء جایزه نوبل شیمی، جایزه نوبل فیزیک و جایزه یادبود نوبل علوم اقتصاد بانک مرکزی سوئد را بر عهده دارد؛ اعطاء جوایز نوبل فیزیولوژی و پزشکی بر عهده مجمع نوبل در موسسه کارولینسکای سوئد می‌باشد؛ آکادمی سوئد جایزه نوبل ادبیات را اعطا می‌کند؛ و هیئت نوبل نروژ جایزه صلح نوبل را اهدا می‌کند.
بین سالهای ۱۹۰۱ و ۲۰۱۹، جوایز نوبل (و جوایز نوبل علوم اقتصاد از سال ۱۹۶۹ به بعد) ۵۹۷ بار به ۹۵۰ شخص و سازمان اعطا شد؛ که برخی از افراد بیش از یک بار جایزه گرفتند. در مجموع این تعداد شامل ۲۷ سازمان و ۹۰۸ شخص مجزا می‌شود. مراسم اهدای جوایز نوبل سالانه در استکهلم سوئد برگزار می‌شود (به استثنای مراسم جایزه صلح نوبل، که در شهر اُسلو در کشور نروژ برگزار می‌شود). هر برنده (معروف به “جایزه دار”)، مدال طلا، لوح و مبلغی پول به تصمیم بنیاد نوبل دریافت می‌کند. (از سال ۲۰۲۰، هر جایزه به مبلغ ۹٬۰۰۰٬۰۰۰ کرون، یا ۹۳۵٬۳۶۶ دلار آمریکا، ۸۴۸٬۶۷۸ یورو، یا ۷۱۶٬۲۲۴ پوند ارزش دارد) مدال‌های جایزه نوبل تا پیش از سال ۱۹۸۰ میلادی با طلای ۲۳ عیار ساخته می‌شدند و از آن سال به بعد در ساخت آنها از الکتروم ۱۸ عیار به همراه روکش طلای ۲۴ عیار استفاده شد.[۳]
این جایزه پس از مرگ افراد اهدا نمی‌شود. اما اگر شخصی برنده شود و قبل از دریافت جوایز فوت کند، باز ممکن است جایزه اعطا شود. جوایز در بین افراد بیش از سه نفر تقسیم نمی‌شود، درحالیکه جایزه صلح نوبل را می‌توان به سازمانهای دارای افراد بیش از سه نفر اهدا کرد.
آلفرد نوبل شیمیدان، مهندس و مخترع بود که در ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در شهر استکهلم پایتخت کشور سوئد، در خانواده ای که بیشتر اعضای آن مهندس بودند چشم به جهان گشود. در سال ۱۸۹۴، نوبل کارخانه ذوب آهن بوفورز (Bofors) را خریداری کرد که به یکی از بزرگترین کارخانه‌های صنایع نظامی تبدیل شد. اختراع دیگر نوبل باروت بی دود بالستیت است که این اختراع پیشرانه بسیاری از مواد منفجره نظامی بدون دود، به ویژه باروت کوردیت بی دود انگلیسی بود. در نتیجه ادعاهای ثبت پتنت خود، نوبل سرانجام درگیر دعوی نقض حق ثبت پتنت در مورد کوردیت شد. نوبل در طول زندگی خود ثروت هنگفتی را به دست آورد، بیشتر ثروت وی از ۳۵۵ اختراع او حاصل شد که دینامیت مشهورترین آن هاست.
در سال ۱۸۸۸، نوبل پس از خواندن آگهی ترحیم خود در یک روزنامه فرانسوی، با عنوان تاجر مرگ مرده‌است، مات و مبهوت ماند. در واقع این برادر آلفرد، لودویگ بود که فوت شده بود. آگهی ترحیم، هشت سال زودتر چاپ شده بود. آگهی، نوبل را مشوش کرد و باعث نگرانی او این دربارهٔ شد که بعد از مرگ، از او چگونه یاد خواهد شد. این موضوع به او الهام داد تا وصیت خود را تغییر دهد. روز ۱۰ دسامبر ۱۸۹۶، آلفرد نوبل در ۶۳ سالگی در ویلای خود در شهر سن ریمو کشور ایتالیا بر اثر خونریزی مغزی درگذشت.
نوبل در طول زندگی خود چندین وصیت نامه نوشت. او وصیت نامه نهایی خود را یک سال قبل از مرگش در تاریخ ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. در کمال تعجب، در آخرین وصیت نوبل مشخص شده‌است که از ثروت او برای اعطای جوایز به افرادی که در سالهای آینده در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی یا پزشکی، ادبیات و صلح برای بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند، استفاده شود. نوبل ۹۴ درصد از کل ثروت خود، یعنی ۳۱ میلیون کرون (حدودا ۱۸۶ میلیون دلار آمریکا، یا ۱۵۰ میلیون یورو در سال ۲۰۰۸)، را به پایه‌گذاری اهدای پنج جایزه نوبل اختصاص داد. به دلیل وجود شک و تردید پیرامون وصیت نامه، استورتینگ (قوه مقننه عالی کشور نروژ) تا تاریخ ۲۶ آوریل ۱۸۹۷ آن را تصویب نکرد. مجریان وصیت نامه، راگنار سولمان و رادولف لیلیِکوئیست، بنیاد نوبل را تشکیل دادند تا از ثروت نوبل محافظت کرده و مراسم اعطای جوایز را بنیانگذاری کنند.
طبق دستورالعمل‌های نوبل، هیئت نوبل نروژ برای اعطای جایزه صلح تأسیس شد که اعضای آن اندکی پس از تأیید وصیت نامه در آوریل ۱۸۹۷ مشخص شدند. پس از آن، به زودی، دیگر سازمانهای اهدا کننده جوایز تعیین شدند. در ۷ ژوئن مؤسسه کارولینسکا، ۹ ژوئن آکادمی سوئد و در ۱۱ ژوئن فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد معرفی شدند. بنیاد نوبل در مورد آیین‌نامه نحوه اعطای جوایز به توافق رسید و در سال ۱۹۰۰، اساسنامه تازه نوشته شده بنیاد نوبل توسط پادشاه اسکار دوم اعلان شد. در سال ۱۹۰۵، اتحادیه خصوصی بین سوئد و نروژ منحل شد.
چهار هیئت مخصوص اعطاء جایزه که تحت اساسنامه بنیاد نوبل فعالیت میکنند عبارت‌اند از:
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد که وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته‌های فیزیک و شیمی را برعهده دارد.[۴]
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد وظیفه انتخاب برنده «جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل» که به جایزه نوبل اقتصاد شناخته می‌شود را نیز برعهده دارد.[۵]
آکادمی سوئد وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته ادبیات را برعهده دارد.[۶]
انستیتوی کارولینسکا وظیفه گزینش برنده جایزه نوبل در رشته فیزیولوژی و پزشکی را برعهده دارد.[۷]
کمیته نوبل نروژ وابسته به استورتینگ (پارلمان نروژ) (برای جایزه صلح).
ضمناً پنج کمیته نوبل (از جمله کمیته نروژی برای جایزه صلح) برای توزیع یکی از جوایز مطالعه میکنند. به‌علاوه چهار مؤسسه نوبل هر یک برای یکی از چهار جایزه نام‌برده فعالیت میکنند.
کمیته‌های پنجگانه نوبل هریک سه تا پنج عضو دارند که توسط هیئت مربوط تعیین می‌شوند. کسی نمی‌تواند خود را نامزد دریافت جایزه نوبل کند. کسانیکه می‌توانند معرف نامزدهای جوائز نوبل باشند:
در آغاز، کسانی که صلاحیت معرفی نامزد دارند فهرست نامزدهای خود را تا تاریخ یکم فوریه همان سال میلادی ارائه می‌دهند. البته، اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند. سپس کمیته نوبل نروژ با بررسی فهرست نامزدها و فهرست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آنها انتخاب می‌کند. در گام بعد گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی دربارهٔ نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند که اعضای کمیته نروژی با استفاده از این گزارش‌ها و دیگر مستندات تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.[۸]
تصمیم دربارهٔ برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولاً در اواخر ماه سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌شود. اگر اعضا به اجماع نرسند، رأی اکثریت به حساب می‌آید.[۸]
کمیته‌ها و مؤسساتی که جزو هیئت انتخاب جوایز هستند، اغلب نام برندگان را در ماه اکتبر اعلام میکنند. این جوایز در یک مراسم رسمی که در ۱۰ دسامبر، یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود، به برندگان اهدا می‌شود.
مراسم جایزهٔ صلح نوبل از ۱۹۰۵ تا ۱۹۴۶ در مؤسسهٔ نوبل نروژ، پس از آن در ابتدا در دانشگاه اسلو، و از سال ۱۹۹۰ در عمارت شهرداری اسلو برگزار شده‌است. سایر مراسم‌های اهدای جوایز از سال ۲۰۰۵ در تالار کنسرت استکهلم برگزار شده‌اند.
هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارت است از یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار، و مبلغی پول. در حال حاضر، مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون کرون سوئد (اندکی بیش از یک میلیون یورو یا ۱٫۳ میلیون دلار آمریکا) است. اصولاً اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته که برندگان نوبل، به دور از فشار تأمین هزینه‌ها، به کار و پژوهش ادامه دهند. اما واقعیت این است که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ بازنشسته می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ یادشده میان دو نفر نصف می‌شود. اگر شمار برندگان سه نفر باشد، کمیتهٔ اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را به‌طور برابر میان سه نفر تقسیم کند یا اینکه به یک از برندگان یک‌دوم و به هریک از دو نفرِ دیگر یک‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولاً دریافت‌کنندگان این مبلغ، آن را برای اهداف علمی، فرهنگی، یا انسان‌دوستانه وقف میکنند.
از سال ۱۹۰۲، پادشاه سوئد، به‌جز جایزهٔ صلح نوبل، رسماً کلیهٔ جوایز را در استکهلم اهدا کرده‌است. پادشاه اسکار دوم، در ابتدا با اهدای جوایز بزرگ ملی به خارجی‌ها مخالف بود. اما گفته می‌شود پس از آنکه به ارزش تبلیغاتیِ این جوایز برای کشورش پی برد، نظرش عوض شد.
نخستین جایزهٔ صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ توسط رئیس مجلس نروژ اهدا شد تا اینکه در سال ۱۹۰۴ کمیتهٔ نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط استورتینگه (پارلمان نروژ) گمارده می‌شوند و انجام امور مقدماتیِ مربوط به داوری و نیز اهدای جایزهٔ صلح نوبل بر عهدهٔ این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانونگذاران پاسخگو نیستند. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند.
پایه‌گذاری جوایز نوبل در پی وصیت آلفرد نوبل شیمیدان، کارآفرین سوئدی و مخترع دینامیت صورت گرفت. آلفرد نوبل در طول زندگی‌اش چندین وصیتنامه نوشت. آخرین وصیتنامه وی در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ اندکی بیش از یکسال قبل از مرگش نوشته شد. او در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ وصیتنامه مذکور را در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. اختراع نوبل مستقیماً در ساخت مواد منفجره مورد استفاده قرار گرفت و او از استفاده نظامی از اختراعش به شدت ناراحت بود. گفته می‌شود در آن زمان، یک روزنامه فرانسوی به مناسبت مرگ لودویگ برادر نوبل، به اشتباه یک اعلامیه‌های درگذشت کودکان را به چاپ رساند و در آن آلفرد نوبل را «سوداگر مرگ» لقب داد؛ نوبل با خواندن این مطلب تصمیم گرفت که آخرین وصیتنامه خود را بنویسید. بر اساس این وصیتنامه، نوبل ۹۶ درصد از ثروت خود را به پایه‌گذاری مراسم اهدای پنج جایزه اختصاص داد:
کلیه دارایی‌های نقدشدنی اینجانب باید صرف امور زیر شود:
این سرمایه باید توسط مجریان وصیتنامه اینجانب، برای خرید اوراق بهادار مطمئن سرمایه‌گذاری شود تا از سود آن هر ساله به افرادی که در سالهای آینده به حال بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند جوایزی اعطا شود. سود حاصل از سرمایه مذکور باید به پنج قسمت مساوی تقسیم شده و به پنج مورد زیر اختصاص یابد: یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا اختراع در زمینه فیزیک دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا پیشرفت در زمینه شیمی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف در زمینه فیزیولوژی یا پزشکی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که در عرصه ادبیات باارزش‌ترین اثر را با گرایشی آرمان‌گرایانه خلق کرده باشد؛ و یک قسمت به شخصی که برای ایجاد برادری در میان ملت‌ها و انحلال یا کاهش نیروهای نظامی یا برگزاری یا حمایت از همایش‌های صلح‌طلبانه بزرگترین و بهترین کار را انجام می‌دهد.
جوایز فیزیک و شیمی باید توسط فرهنگستان علوم سوئد؛ جوایز فیزیولوژی و پزشکی توسط مؤسسه کارولین در استکهلم؛ جوایز ادبیات توسط فرهنگستان استکهلم و جوایز قهرمانان صلح توسط کمیته‌ای که توسط استورتینگ انتخاب شده اهدا شوند. خواسته آشکار من این است که در اهدای این جوایز، ملیت شخص مورد توجه قرار نگیرد تا صرفنظر از آنکه او اهل اسکاندیناوی است یا نه، شایسته‌ترین فرد این جایزه را دریافت کند.
در مقایسه با سایر جوایز، روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جوایز نوبل طولانی و موشکافانه‌است. به همین دلیل است که در گذر سال‌ها، جوایز نوبل به مهمترین و معتبرترین جوایز در نوع خود تبدیل شده‌است.
فرم‌هایی که به منزله دعوتنامه‌های شخصی و اختصاصی است، به ۳۰۰۰ شخص منتخب ارسال می‌شوند تا از آنها برای اعلام نامزدی دعوت به عمل آید. برای نمونه بنیاد نوبل اعلام کرده‌است که در مورد جایزه صلح ممکن است افراد زیر نامزد شوند:
برای جوایز دیگر نیز، این شرایط حکمفرما هستند.
مهلت دقیق اعلام نامزدی ۳۱ ژانویه است.[۹]
اعلام نامزدی توسط خود شخص از درجه اعتبار ساقط است. همچنین افرادی که زنده هستند می‌توانند نامزد دریافت این جایزه شوند.
بر خلاف بسیاری جوایز دیگر، نامزدهای دریافت جایزه نوبل به‌طور علنی معرفی نشده و هرگز به آنها اعلام نمی‌شود که آنها برای دریافت جایزه مورد نظر هستند. موارد ثبت شده به مدت پنجاه سال مهروموم می‌شوند.[۱۰]
پس از پایان مهلت اعلام نامزدی، یک کمیته موارد نامزدی را جمع‌آوری می‌کند تا به فهرست اولیه‌ای که از ۲۰۰ نامزد تشکیل شده برسد. این فهرست برای کارشناسان منتخب در حوزه کار هر یک از نامزدها فرستاده می‌شود تا اینکه فهرست مذکور به ۱۵ نامزد نهایی محدود شود. پس از آن گزارشی را به پیوست نظرات مربوط تهیه می‌کند و آن را به آکادمی یا بر حسب زمینه جایزه به دیگر نهاد مربوط می‌فرستد. برای روشن‌تر شدن حد و اندازه‌ای این موسسات، مجمع جایزه پزشکی ۵۰ عضو دارد. اعضای مؤسسه تشکیل جلسه می‌دهند و برای انتخاب برنده(ها) جایزه رای‌گیری میکنند.
روند انتخاب برنده نهایی در بین زمینه‌های گوناگون اندکی با هم متفاوت است. برای نمونه در ادبیات به ندرت به بیش از یک نفر جایزه اهدا می‌شود. اما سایر جایزه‌ها معمولاً برای چند نام در نظر گرفته می‌شوند.
انتخاب افراد درگذشته به عنوان برنده جایزه مجاز نیست. گاهی با استناد به این واقعیت که برخی افراد که لایق دریافت جایزه نوبل بوده‌اند به خاطر اینکه پیش از مرگشان نامزد دریافت این جایزه نشده‌اند، انتقاداتی صورت گرفته‌است. در دو مورد جایزه نوبل به افراد درگذشته که در هنگام نامزد شدن زنده بوده‌اند اهدا شده‌است. این دو مورد داگ هامرشولد دبیرکل سازمان ملل متحد (۱۹۶۱، جایزه صلح) و اریک آکسل کارلفلدت (۱۹۳۱، ادبیات) هستند که به هر دوی آنها در همان سالی که درگذشتند جایزه اهدا شد.
از سال ۱۹۷۴ به بعد، به افراد درگذشته جایزه اهدا نشده‌است. ویلیام ویکری (۱۹۹۶، اقتصاد) پیش از آنکه جایزه را دریافت کند درگذشت و این مسئله پس از آن بود که برنده شدن وی اعلام شده بود.
در طی سال‌ها، افرادی که معتقدند توافقات رسمی و تأیید اسامی از موفقیت‌های واقعی در روند تصمیم‌گیری در مورد اینکه جایزه باید به چه کسی اهدا شود مهم‌تر است جوایز نوبل را مورد انتقاد قرار داده‌اند.
یکی از بدترین موارد در ۱۹۷۳رخ داد که در آن هنری کیسینجر و له دوک تو به خاطر بازگرداندن صلح به ویتنام به‌طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شده بودند و این در حالی بود که جنگ ویتنام همچنان ادامه داشت. له دوک تو با این استدلال که صلح هنوز محقق نشده‌است از دریافت جایزه خودداری کرد.
در فاصله سالهای ۱۹۳۷ تا ۱۹۴۸، ماهاتما گاندی پنج بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد اما هیچگاه جایزه‌ای دریافت نکرد. تحقیقات نشان می‌دهد که مقامات مسئول قصد داشتند در سال ۱۹۴۸جایزه نوبل را به وی اهدا کنند. با این حال وی در همان سال ترور شد. گفته می‌شود کمیته در همان سال برای وی جایزه پس از وفات در نظر گرفت. اما سرانجام این تصمیم را منتفی کرد و در عوض تصمیم گرفت که در آن سال جایزه نوبل را به هیچ‌کس اهدا نکند.
یکی دیگر از نقاط مورد اختلاف، قوانین سختگیرانه‌ای است که با ارائه هم‌زمان جایزه به بیش از سه نفر مخالفت می‌کند. در مواردی که جایزه برای ارج نهادن به موفقیت کار تیمی که بیشتر از سه نفر است در نظر گرفته می‌شود، ناگزیر یک یا چند نفر از دریافت جایزه محروم می‌شوند. برای نمونه در سال ۲۰۰۲، جایزه‌ای که به دلیل پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه طیف‌سنجی توده‌ای در شیمی پروتئین به کویچی تاناکا و جان فن اهدا شد تلاش‌های فرانس هیلن‌کامپ و مایکل کاراس را از مؤسسه شیمی فیزیک و نظریه‌ای دانشگاه گوته فرانکفورت را به رسمیت نشناخت.[۱۱]چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
همچنین، قانون عدم ارائه جوایز به اشخاص درگذشته، اغلب موفقیت‌های کسانی را که پیش از دریافت جایزه در پیشبرد آن رویداد علمی خاص همکاری داشته‌اند را به رسمیت نمی‌شناسد. برای نمونه در سال ۱۹۵۳، روزالیند فرانکلین در کشف ساختار دی‌ان‌ای به پیشرفت‌های مهمی رسید/ اما وی در سال ۱۹۵۸ در پی ابتلا به سرطان تخمدان درگذشت و در سال ۱۹۶۲ جایزه نوبل به فرانسیس کریک، جیمز واتسون و موریس ویلکینز (یکی از همکاران فرانکلین) اهدا شد.[۱۲]
همچنین جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۰۰ برای «کشف و پرورش پلیمرهای آلی رسانا»، اکتشاف پلیمرهای درهم تنیده انتقال شارژی با همان سطح رسانایی بالا، که قبلاً کشف آن توسط ویس و همکاران در گزارش وی در سال ۱۹۶۳ در مورد رسانایی بالای پلی‌پیرول اکسید شده ید دارشده[۱۳] و نیز گزارش قبلی وی در مورد یک ابزار الکترونیکی آلی با رسانایی بالا[۱۴] اعلام شده بود را نادیده گرفت.
جایزه نوبل فیزیک در سال ۲۰۰۵ و به ویژه برنده شناختن روی جی. گلوبر و برنده ندانستن ای سی جورج سودارشان انتقادات فراوانی را به همراه آورد. در حالیکه نقل قول‌های ارئه شده در مقاله گلابر در سال ۱۹۶۳ نشان می‌دهند که کار وی از منابع بیشتری بهره برده، اما کاملاً روشن است که مقاله‌های هر دو فیزیکدان، در زمینه نورشناخت کوانتومی و فرضیه همگرایی نور تأثیر بسزایی داشته‌است. در این مورد نیز درگذشت لن ماندل و دان والز که به پیشبرد موارد مذکور کمک‌های فراوانی کرده بودند، باعث شد این دانشمندان نیز از گردونه حذف شوند.
فرضیه‌های فراوانی برای اینکه چرا نوبل برای ریاضیات جایزه‌ای در نظر نگرفت ارائه شده‌اند. در وصیتنامه نوبل از ارائه جوایز به آن دسته از «اکتشافات و اختراعاتی» صحبت به میان آمده که برای نوع بشر در عمل بیشترین فایده را داشته‌اند و احتمالاً جنبهٔ عملی این کارها بیش از جنبه تئوریک آن مورد نظر بوده‌است. در نتیجه، ریاضیات علمی نبود که به حال بشریت فایده‌ای عملی داشته باشد. چیزی که اساس تشکیل بنیاد نوبل را تشکیل می‌داد.[۱۵]
یک دلیل احتمالی دیگر این بود که پیش از آن در اسکاندیناوی یک جایزه مشهور برای ریاضیات وجود داشت. جوایزی که در آن زمان در زمینه ریاضیات داده می‌شد، عمدتاً به دلیل تلاش‌های گوستا میتاگ-لفلر (Gösta Mittag-Leffler) بنیان‌گذار نشریه «اکتا متمتیکا» بود. این نشریه پس از گذشت یک قرن همچنان یکی از مهمترین نشریات ریاضی در جهان است. او با استفاده از نفوذ خود در استکهلم، شاه اسکار دوم را متقاعد کرد تا رقابت‌های جایزه‌داری را ترتیب داده و از ریاضیدانان برجسته سراسر اروپا از جمله هرمیت، برتراند، ویرستراس و پوینکار تقدیر به عمل آورد.
حتی گفته می‌شود دلیل آنکه نوبل از ارائه جایزه به ریاضیات خودداری کرد این بود که همسرش با میتاگ لفلر روابط نامشروع داشت. البته این داستان یک دروغ محض است زیرا نوبل هیچگاه ازدواج نکرده بود.[۱۶]
در سال ۲۰۰۱، دولت نروژ ارائه جایزه آبل را در زمینه ریاضیات آغاز کرد تا جای خالی جایزه ریاضی نوبل را پر کند. جایزه شاو نیز که اهدای آن در سال ۲۰۰۴ آغاز شده و به جایزه نوبل شباهت دارد در زمینه علوم ریاضی داده می‌شود. مدال فیلدز اغلب به «جایزه نوبل ریاضی» تشبیه می‌شود. اما از آنجا که این جایزه به ریاضیدانان زیر چهل سال محدود می‌شود این مقایسه چندان مناسب نیست.
جایزه کرافورد در زمینه ریاضی، مانند جوایز علمی نوبل، توسط آکادمی سلطنتی سوئد اعطا می‌شود. به‌طور کلی، این جایزه معادل جوایز علمی نوبل است.
در تاریخ جوایز نوبل تنها چهار نفر بوده‌اند که دو بار موفق به دریافت جایزه شده‌اند. این افراد عبارتند از:
علاوه بر این، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سالهای ۱۹۱۷، ۱۹۴۴ و ۱۹۶۳ جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
دو جایزه اول، به‌طور ویژه به خاطر تلاش‌های این گروه در طی جنگ‌های جهانی اعطا شدند.
تنها خواهر-برادرانی که برنده جایزه نوبل شدند یان تینبرگن (اقتصاد ۱۹۶۹) و برادر کوچکترش نیکلاس تینبرگن (پزشکی، ۱۹۷۳) بودند.
تاکنون دو نفر برنده هر دو جایزه اسکار و نوبل بوده‌اند. جورج برنارد شاو از ایرلند در سال ۱۹۲۵ جایزه ادبیات نوبل و در سال ۱۹۳۸ به خاطر بهترین بازی روی صحنه، جایزه اسکار را به خود اختصاص داد و ال گور آمریکایی که در سال ۲۰۰۷ نوبل صلح را به خاطر تلاش برای پایان جنگ عراق و در فوریه ۲۰۰۸ اسکار بهترین فیلم مستند برای کارگردانی فیلم یک حقیقت ناراحت‌کننده را به دست آورد.
در سال ۲۰۱۸ آکادمی سوئد اعلام کرد که پس از ۷۵ سال، برای نخستین بار، نوبل ادبیات را در این سال اهدا نمیکند.[۱۷] این مسئله به‌خاطر ارتباط آکادمی سوئد با مردی به نام ژان-کلود آرنو[۱۸] است که به‌عنوان شخصیتی فرهنگی در سوئد شناخته می‌شود اما متهم به آزار جنسی یا سوءاستفاده جنسی از ۱۸ زن[۱۹] شده و حالا همسر او نامزد جایزه ادبیات شده‌است؛ بنابراین در سال ۲۰۱۸ جایزهٔ نوبل ادبیات اهدا نخواهد شد تا آکادمی بتواند با نتایج بی‌سابقهٔ این مسئله کنار بیاید.[۲۰][۲۱]
رئیس هیئت‌مدیرهٔ بنیاد نوبل، اظهار داشت که: «با وجود تأثیرهایی منفی این موضوع بر اعتبار جایزهٔ ادبی نوبل، این مسائل بر اهدای جوایز دیگر نوبل در سال ۲۰۱۸ تأثیر نخواهند گذاشت.»[۲۲]
جایزه نوبل ادبیات ۲۰۱۸ در سال ۲۰۱۹ به اولگا توکارچوک، نویسنده لهستانی، اهدا شد.[۲۳]
در آوریل ۲۰۱۸ صدها نویسنده و مدرس دانشگاه در سوئد به‌شدت به آکادمی نوبل تاختند و گفتند که این نهاد، دیگر برای اعطای این جایزه صلاحیت ندارد. آنها این نهاد را به فساد مالی و پارتی‌بازی، اعطای جوایز نوبل اقتصاد به اقتصاددانان نئولیبرال، چشمگیر بودن شمار دانشمندان آمریکایی در بین دیگر برندگان، عدم اعطای جوایز به زنان دانشمند و دانشمندان کشورهای غیر غربی متهم کردند و در آخرین مورد، اهدای جایزه به پائولو ماکیارینی اشاره کردند.[۲۴]
“ELECTRONIC CONDUCTION IN POLYMERS”
جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک دانشمند تعلق میگیرد.[۱] جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه‌دار و شیمیدان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناسند پایه‌گذاری شد.
در سال ۱۹۰۱ (میلادی)، نخستین جوایز این بنیاد داده شدند. طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی،
ادبیات، اقتصاد و صلح؛ به افرادی تعلق میگیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند.[۱]
اگرچه وصیتنامه نوبل، بنیان‌گذار این جوایز بود اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا بنیاد نوبل تأسیس شود. در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ نخستین جوایز نوبل اهدا شد.[۲]
ششمین جایزه یعنی جایزه یادبود نوبل علوم اقتصادی نیز در سال ۱۹۶۸ میلادی، توسط بانک مرکزی سوئد پایه‌گذاری شد که البته در لیست جوایز مرتبط با بنیاد نوبل جایی ندارد.[۱]
نقد های زیادی نسبت به نبود جایزه ای در رشته ی ریاضیات است. دلیل آن با استناد به وصیت نامه ی نوبل این است که جوایز به کسانی تعلق میگیرد که با استفاده از تئوری و پژوهششان به خلق خدمت کرده باشند اما رشته ی ریاضیات به طور مستقیم خدمتی به مردم ارائه نمیکند.
در سال ۱۹۶۸ “Sveriges Riksbank”، بانک مرکزی سوئد، جایزه علوم اقتصادی “Sveriges Riksbank” (جایزه یادبود نوبل اقتصاد) را به یاد آلفرد نوبل پایه‌گذاری کرد. اساس این جایزه، کمک‌های مالی بانک مرکزی سوئد به مناسبت سیصدمین سالگرد تأسیس بانک به بنیاد نوبل در سال ۱۹۶۸ است. اولین جوایز نوبل علوم اقتصاد در سال ۱۹۶۹ به “راگنار فریش” و “یان تینبرگن” اهدا شد. اعطا جایزه نوبل علوم اقتصاد توسط فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد (در استکهلم، سوئد) و طبق همان اصولی که برای جوایز نوبل از سال ۱۹۰۱ وجود داشته، انجام می‌شود. با این حال، این جایزه جزو جوایز نوبل به حساب نمی‌آید؛ از آنجا که بخشی از جوایز پنجگانه نوبل که برپایه وصیت آلفرد نوبل در سال ۱۸۹۵ پایه‌گذاری شد، نیست.
چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد، اهداء جایزه نوبل شیمی، جایزه نوبل فیزیک و جایزه یادبود نوبل علوم اقتصاد بانک مرکزی سوئد را بر عهده دارد؛ اعطاء جوایز نوبل فیزیولوژی و پزشکی بر عهده مجمع نوبل در موسسه کارولینسکای سوئد می‌باشد؛ آکادمی سوئد جایزه نوبل ادبیات را اعطا می‌کند؛ و هیئت نوبل نروژ جایزه صلح نوبل را اهدا می‌کند.
بین سالهای ۱۹۰۱ و ۲۰۱۹، جوایز نوبل (و جوایز نوبل علوم اقتصاد از سال ۱۹۶۹ به بعد) ۵۹۷ بار به ۹۵۰ شخص و سازمان اعطا شد؛ که برخی از افراد بیش از یک بار جایزه گرفتند. در مجموع این تعداد شامل ۲۷ سازمان و ۹۰۸ شخص مجزا می‌شود. مراسم اهدای جوایز نوبل سالانه در استکهلم سوئد برگزار می‌شود (به استثنای مراسم جایزه صلح نوبل، که در شهر اُسلو در کشور نروژ برگزار می‌شود). هر برنده (معروف به “جایزه دار”)، مدال طلا، لوح و مبلغی پول به تصمیم بنیاد نوبل دریافت می‌کند. (از سال ۲۰۲۰، هر جایزه به مبلغ ۹٬۰۰۰٬۰۰۰ کرون، یا ۹۳۵٬۳۶۶ دلار آمریکا، ۸۴۸٬۶۷۸ یورو، یا ۷۱۶٬۲۲۴ پوند ارزش دارد) مدال‌های جایزه نوبل تا پیش از سال ۱۹۸۰ میلادی با طلای ۲۳ عیار ساخته می‌شدند و از آن سال به بعد در ساخت آنها از الکتروم ۱۸ عیار به همراه روکش طلای ۲۴ عیار استفاده شد.[۳]
این جایزه پس از مرگ افراد اهدا نمی‌شود. اما اگر شخصی برنده شود و قبل از دریافت جوایز فوت کند، باز ممکن است جایزه اعطا شود. جوایز در بین افراد بیش از سه نفر تقسیم نمی‌شود، درحالیکه جایزه صلح نوبل را می‌توان به سازمانهای دارای افراد بیش از سه نفر اهدا کرد.
آلفرد نوبل شیمیدان، مهندس و مخترع بود که در ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در شهر استکهلم پایتخت کشور سوئد، در خانواده ای که بیشتر اعضای آن مهندس بودند چشم به جهان گشود. در سال ۱۸۹۴، نوبل کارخانه ذوب آهن بوفورز (Bofors) را خریداری کرد که به یکی از بزرگترین کارخانه‌های صنایع نظامی تبدیل شد. اختراع دیگر نوبل باروت بی دود بالستیت است که این اختراع پیشرانه بسیاری از مواد منفجره نظامی بدون دود، به ویژه باروت کوردیت بی دود انگلیسی بود. در نتیجه ادعاهای ثبت پتنت خود، نوبل سرانجام درگیر دعوی نقض حق ثبت پتنت در مورد کوردیت شد. نوبل در طول زندگی خود ثروت هنگفتی را به دست آورد، بیشتر ثروت وی از ۳۵۵ اختراع او حاصل شد که دینامیت مشهورترین آن هاست.
در سال ۱۸۸۸، نوبل پس از خواندن آگهی ترحیم خود در یک روزنامه فرانسوی، با عنوان تاجر مرگ مرده‌است، مات و مبهوت ماند. در واقع این برادر آلفرد، لودویگ بود که فوت شده بود. آگهی ترحیم، هشت سال زودتر چاپ شده بود. آگهی، نوبل را مشوش کرد و باعث نگرانی او این دربارهٔ شد که بعد از مرگ، از او چگونه یاد خواهد شد. این موضوع به او الهام داد تا وصیت خود را تغییر دهد. روز ۱۰ دسامبر ۱۸۹۶، آلفرد نوبل در ۶۳ سالگی در ویلای خود در شهر سن ریمو کشور ایتالیا بر اثر خونریزی مغزی درگذشت.
نوبل در طول زندگی خود چندین وصیت نامه نوشت. او وصیت نامه نهایی خود را یک سال قبل از مرگش در تاریخ ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. در کمال تعجب، در آخرین وصیت نوبل مشخص شده‌است که از ثروت او برای اعطای جوایز به افرادی که در سالهای آینده در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی یا پزشکی، ادبیات و صلح برای بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند، استفاده شود. نوبل ۹۴ درصد از کل ثروت خود، یعنی ۳۱ میلیون کرون (حدودا ۱۸۶ میلیون دلار آمریکا، یا ۱۵۰ میلیون یورو در سال ۲۰۰۸)، را به پایه‌گذاری اهدای پنج جایزه نوبل اختصاص داد. به دلیل وجود شک و تردید پیرامون وصیت نامه، استورتینگ (قوه مقننه عالی کشور نروژ) تا تاریخ ۲۶ آوریل ۱۸۹۷ آن را تصویب نکرد. مجریان وصیت نامه، راگنار سولمان و رادولف لیلیِکوئیست، بنیاد نوبل را تشکیل دادند تا از ثروت نوبل محافظت کرده و مراسم اعطای جوایز را بنیانگذاری کنند.
طبق دستورالعمل‌های نوبل، هیئت نوبل نروژ برای اعطای جایزه صلح تأسیس شد که اعضای آن اندکی پس از تأیید وصیت نامه در آوریل ۱۸۹۷ مشخص شدند. پس از آن، به زودی، دیگر سازمانهای اهدا کننده جوایز تعیین شدند. در ۷ ژوئن مؤسسه کارولینسکا، ۹ ژوئن آکادمی سوئد و در ۱۱ ژوئن فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد معرفی شدند. بنیاد نوبل در مورد آیین‌نامه نحوه اعطای جوایز به توافق رسید و در سال ۱۹۰۰، اساسنامه تازه نوشته شده بنیاد نوبل توسط پادشاه اسکار دوم اعلان شد. در سال ۱۹۰۵، اتحادیه خصوصی بین سوئد و نروژ منحل شد.
چهار هیئت مخصوص اعطاء جایزه که تحت اساسنامه بنیاد نوبل فعالیت میکنند عبارت‌اند از:
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد که وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته‌های فیزیک و شیمی را برعهده دارد.[۴]
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد وظیفه انتخاب برنده «جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل» که به جایزه نوبل اقتصاد شناخته می‌شود را نیز برعهده دارد.[۵]
آکادمی سوئد وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته ادبیات را برعهده دارد.[۶]
انستیتوی کارولینسکا وظیفه گزینش برنده جایزه نوبل در رشته فیزیولوژی و پزشکی را برعهده دارد.[۷]
کمیته نوبل نروژ وابسته به استورتینگ (پارلمان نروژ) (برای جایزه صلح).
ضمناً پنج کمیته نوبل (از جمله کمیته نروژی برای جایزه صلح) برای توزیع یکی از جوایز مطالعه میکنند. به‌علاوه چهار مؤسسه نوبل هر یک برای یکی از چهار جایزه نام‌برده فعالیت میکنند.
کمیته‌های پنجگانه نوبل هریک سه تا پنج عضو دارند که توسط هیئت مربوط تعیین می‌شوند. کسی نمی‌تواند خود را نامزد دریافت جایزه نوبل کند. کسانیکه می‌توانند معرف نامزدهای جوائز نوبل باشند:
در آغاز، کسانی که صلاحیت معرفی نامزد دارند فهرست نامزدهای خود را تا تاریخ یکم فوریه همان سال میلادی ارائه می‌دهند. البته، اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند. سپس کمیته نوبل نروژ با بررسی فهرست نامزدها و فهرست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آنها انتخاب می‌کند. در گام بعد گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی دربارهٔ نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند که اعضای کمیته نروژی با استفاده از این گزارش‌ها و دیگر مستندات تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.[۸]
تصمیم دربارهٔ برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولاً در اواخر ماه سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌شود. اگر اعضا به اجماع نرسند، رأی اکثریت به حساب می‌آید.[۸]
کمیته‌ها و مؤسساتی که جزو هیئت انتخاب جوایز هستند، اغلب نام برندگان را در ماه اکتبر اعلام میکنند. این جوایز در یک مراسم رسمی که در ۱۰ دسامبر، یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود، به برندگان اهدا می‌شود.
مراسم جایزهٔ صلح نوبل از ۱۹۰۵ تا ۱۹۴۶ در مؤسسهٔ نوبل نروژ، پس از آن در ابتدا در دانشگاه اسلو، و از سال ۱۹۹۰ در عمارت شهرداری اسلو برگزار شده‌است. سایر مراسم‌های اهدای جوایز از سال ۲۰۰۵ در تالار کنسرت استکهلم برگزار شده‌اند.
هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارت است از یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار، و مبلغی پول. در حال حاضر، مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون کرون سوئد (اندکی بیش از یک میلیون یورو یا ۱٫۳ میلیون دلار آمریکا) است. اصولاً اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته که برندگان نوبل، به دور از فشار تأمین هزینه‌ها، به کار و پژوهش ادامه دهند. اما واقعیت این است که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ بازنشسته می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ یادشده میان دو نفر نصف می‌شود. اگر شمار برندگان سه نفر باشد، کمیتهٔ اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را به‌طور برابر میان سه نفر تقسیم کند یا اینکه به یک از برندگان یک‌دوم و به هریک از دو نفرِ دیگر یک‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولاً دریافت‌کنندگان این مبلغ، آن را برای اهداف علمی، فرهنگی، یا انسان‌دوستانه وقف میکنند.
از سال ۱۹۰۲، پادشاه سوئد، به‌جز جایزهٔ صلح نوبل، رسماً کلیهٔ جوایز را در استکهلم اهدا کرده‌است. پادشاه اسکار دوم، در ابتدا با اهدای جوایز بزرگ ملی به خارجی‌ها مخالف بود. اما گفته می‌شود پس از آنکه به ارزش تبلیغاتیِ این جوایز برای کشورش پی برد، نظرش عوض شد.
نخستین جایزهٔ صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ توسط رئیس مجلس نروژ اهدا شد تا اینکه در سال ۱۹۰۴ کمیتهٔ نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط استورتینگه (پارلمان نروژ) گمارده می‌شوند و انجام امور مقدماتیِ مربوط به داوری و نیز اهدای جایزهٔ صلح نوبل بر عهدهٔ این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانونگذاران پاسخگو نیستند. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند.
پایه‌گذاری جوایز نوبل در پی وصیت آلفرد نوبل شیمیدان، کارآفرین سوئدی و مخترع دینامیت صورت گرفت. آلفرد نوبل در طول زندگی‌اش چندین وصیتنامه نوشت. آخرین وصیتنامه وی در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ اندکی بیش از یکسال قبل از مرگش نوشته شد. او در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ وصیتنامه مذکور را در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. اختراع نوبل مستقیماً در ساخت مواد منفجره مورد استفاده قرار گرفت و او از استفاده نظامی از اختراعش به شدت ناراحت بود. گفته می‌شود در آن زمان، یک روزنامه فرانسوی به مناسبت مرگ لودویگ برادر نوبل، به اشتباه یک اعلامیه‌های درگذشت کودکان را به چاپ رساند و در آن آلفرد نوبل را «سوداگر مرگ» لقب داد؛ نوبل با خواندن این مطلب تصمیم گرفت که آخرین وصیتنامه خود را بنویسید. بر اساس این وصیتنامه، نوبل ۹۶ درصد از ثروت خود را به پایه‌گذاری مراسم اهدای پنج جایزه اختصاص داد:
کلیه دارایی‌های نقدشدنی اینجانب باید صرف امور زیر شود:
این سرمایه باید توسط مجریان وصیتنامه اینجانب، برای خرید اوراق بهادار مطمئن سرمایه‌گذاری شود تا از سود آن هر ساله به افرادی که در سالهای آینده به حال بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند جوایزی اعطا شود. سود حاصل از سرمایه مذکور باید به پنج قسمت مساوی تقسیم شده و به پنج مورد زیر اختصاص یابد: یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا اختراع در زمینه فیزیک دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا پیشرفت در زمینه شیمی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف در زمینه فیزیولوژی یا پزشکی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که در عرصه ادبیات باارزش‌ترین اثر را با گرایشی آرمان‌گرایانه خلق کرده باشد؛ و یک قسمت به شخصی که برای ایجاد برادری در میان ملت‌ها و انحلال یا کاهش نیروهای نظامی یا برگزاری یا حمایت از همایش‌های صلح‌طلبانه بزرگترین و بهترین کار را انجام می‌دهد.
جوایز فیزیک و شیمی باید توسط فرهنگستان علوم سوئد؛ جوایز فیزیولوژی و پزشکی توسط مؤسسه کارولین در استکهلم؛ جوایز ادبیات توسط فرهنگستان استکهلم و جوایز قهرمانان صلح توسط کمیته‌ای که توسط استورتینگ انتخاب شده اهدا شوند. خواسته آشکار من این است که در اهدای این جوایز، ملیت شخص مورد توجه قرار نگیرد تا صرفنظر از آنکه او اهل اسکاندیناوی است یا نه، شایسته‌ترین فرد این جایزه را دریافت کند.
در مقایسه با سایر جوایز، روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جوایز نوبل طولانی و موشکافانه‌است. به همین دلیل است که در گذر سال‌ها، جوایز نوبل به مهمترین و معتبرترین جوایز در نوع خود تبدیل شده‌است.
فرم‌هایی که به منزله دعوتنامه‌های شخصی و اختصاصی است، به ۳۰۰۰ شخص منتخب ارسال می‌شوند تا از آنها برای اعلام نامزدی دعوت به عمل آید. برای نمونه بنیاد نوبل اعلام کرده‌است که در مورد جایزه صلح ممکن است افراد زیر نامزد شوند:
برای جوایز دیگر نیز، این شرایط حکمفرما هستند.
مهلت دقیق اعلام نامزدی ۳۱ ژانویه است.[۹]
اعلام نامزدی توسط خود شخص از درجه اعتبار ساقط است. همچنین افرادی که زنده هستند می‌توانند نامزد دریافت این جایزه شوند.
بر خلاف بسیاری جوایز دیگر، نامزدهای دریافت جایزه نوبل به‌طور علنی معرفی نشده و هرگز به آنها اعلام نمی‌شود که آنها برای دریافت جایزه مورد نظر هستند. موارد ثبت شده به مدت پنجاه سال مهروموم می‌شوند.[۱۰]
پس از پایان مهلت اعلام نامزدی، یک کمیته موارد نامزدی را جمع‌آوری می‌کند تا به فهرست اولیه‌ای که از ۲۰۰ نامزد تشکیل شده برسد. این فهرست برای کارشناسان منتخب در حوزه کار هر یک از نامزدها فرستاده می‌شود تا اینکه فهرست مذکور به ۱۵ نامزد نهایی محدود شود. پس از آن گزارشی را به پیوست نظرات مربوط تهیه می‌کند و آن را به آکادمی یا بر حسب زمینه جایزه به دیگر نهاد مربوط می‌فرستد. برای روشن‌تر شدن حد و اندازه‌ای این موسسات، مجمع جایزه پزشکی ۵۰ عضو دارد. اعضای مؤسسه تشکیل جلسه می‌دهند و برای انتخاب برنده(ها) جایزه رای‌گیری میکنند.
روند انتخاب برنده نهایی در بین زمینه‌های گوناگون اندکی با هم متفاوت است. برای نمونه در ادبیات به ندرت به بیش از یک نفر جایزه اهدا می‌شود. اما سایر جایزه‌ها معمولاً برای چند نام در نظر گرفته می‌شوند.
انتخاب افراد درگذشته به عنوان برنده جایزه مجاز نیست. گاهی با استناد به این واقعیت که برخی افراد که لایق دریافت جایزه نوبل بوده‌اند به خاطر اینکه پیش از مرگشان نامزد دریافت این جایزه نشده‌اند، انتقاداتی صورت گرفته‌است. در دو مورد جایزه نوبل به افراد درگذشته که در هنگام نامزد شدن زنده بوده‌اند اهدا شده‌است. این دو مورد داگ هامرشولد دبیرکل سازمان ملل متحد (۱۹۶۱، جایزه صلح) و اریک آکسل کارلفلدت (۱۹۳۱، ادبیات) هستند که به هر دوی آنها در همان سالی که درگذشتند جایزه اهدا شد.
از سال ۱۹۷۴ به بعد، به افراد درگذشته جایزه اهدا نشده‌است. ویلیام ویکری (۱۹۹۶، اقتصاد) پیش از آنکه جایزه را دریافت کند درگذشت و این مسئله پس از آن بود که برنده شدن وی اعلام شده بود.
در طی سال‌ها، افرادی که معتقدند توافقات رسمی و تأیید اسامی از موفقیت‌های واقعی در روند تصمیم‌گیری در مورد اینکه جایزه باید به چه کسی اهدا شود مهم‌تر است جوایز نوبل را مورد انتقاد قرار داده‌اند.
یکی از بدترین موارد در ۱۹۷۳رخ داد که در آن هنری کیسینجر و له دوک تو به خاطر بازگرداندن صلح به ویتنام به‌طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شده بودند و این در حالی بود که جنگ ویتنام همچنان ادامه داشت. له دوک تو با این استدلال که صلح هنوز محقق نشده‌است از دریافت جایزه خودداری کرد.
در فاصله سالهای ۱۹۳۷ تا ۱۹۴۸، ماهاتما گاندی پنج بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد اما هیچگاه جایزه‌ای دریافت نکرد. تحقیقات نشان می‌دهد که مقامات مسئول قصد داشتند در سال ۱۹۴۸جایزه نوبل را به وی اهدا کنند. با این حال وی در همان سال ترور شد. گفته می‌شود کمیته در همان سال برای وی جایزه پس از وفات در نظر گرفت. اما سرانجام این تصمیم را منتفی کرد و در عوض تصمیم گرفت که در آن سال جایزه نوبل را به هیچ‌کس اهدا نکند.
یکی دیگر از نقاط مورد اختلاف، قوانین سختگیرانه‌ای است که با ارائه هم‌زمان جایزه به بیش از سه نفر مخالفت می‌کند. در مواردی که جایزه برای ارج نهادن به موفقیت کار تیمی که بیشتر از سه نفر است در نظر گرفته می‌شود، ناگزیر یک یا چند نفر از دریافت جایزه محروم می‌شوند. برای نمونه در سال ۲۰۰۲، جایزه‌ای که به دلیل پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه طیف‌سنجی توده‌ای در شیمی پروتئین به کویچی تاناکا و جان فن اهدا شد تلاش‌های فرانس هیلن‌کامپ و مایکل کاراس را از مؤسسه شیمی فیزیک و نظریه‌ای دانشگاه گوته فرانکفورت را به رسمیت نشناخت.[۱۱]چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
همچنین، قانون عدم ارائه جوایز به اشخاص درگذشته، اغلب موفقیت‌های کسانی را که پیش از دریافت جایزه در پیشبرد آن رویداد علمی خاص همکاری داشته‌اند را به رسمیت نمی‌شناسد. برای نمونه در سال ۱۹۵۳، روزالیند فرانکلین در کشف ساختار دی‌ان‌ای به پیشرفت‌های مهمی رسید/ اما وی در سال ۱۹۵۸ در پی ابتلا به سرطان تخمدان درگذشت و در سال ۱۹۶۲ جایزه نوبل به فرانسیس کریک، جیمز واتسون و موریس ویلکینز (یکی از همکاران فرانکلین) اهدا شد.[۱۲]
همچنین جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۰۰ برای «کشف و پرورش پلیمرهای آلی رسانا»، اکتشاف پلیمرهای درهم تنیده انتقال شارژی با همان سطح رسانایی بالا، که قبلاً کشف آن توسط ویس و همکاران در گزارش وی در سال ۱۹۶۳ در مورد رسانایی بالای پلی‌پیرول اکسید شده ید دارشده[۱۳] و نیز گزارش قبلی وی در مورد یک ابزار الکترونیکی آلی با رسانایی بالا[۱۴] اعلام شده بود را نادیده گرفت.
جایزه نوبل فیزیک در سال ۲۰۰۵ و به ویژه برنده شناختن روی جی. گلوبر و برنده ندانستن ای سی جورج سودارشان انتقادات فراوانی را به همراه آورد. در حالیکه نقل قول‌های ارئه شده در مقاله گلابر در سال ۱۹۶۳ نشان می‌دهند که کار وی از منابع بیشتری بهره برده، اما کاملاً روشن است که مقاله‌های هر دو فیزیکدان، در زمینه نورشناخت کوانتومی و فرضیه همگرایی نور تأثیر بسزایی داشته‌است. در این مورد نیز درگذشت لن ماندل و دان والز که به پیشبرد موارد مذکور کمک‌های فراوانی کرده بودند، باعث شد این دانشمندان نیز از گردونه حذف شوند.
فرضیه‌های فراوانی برای اینکه چرا نوبل برای ریاضیات جایزه‌ای در نظر نگرفت ارائه شده‌اند. در وصیتنامه نوبل از ارائه جوایز به آن دسته از «اکتشافات و اختراعاتی» صحبت به میان آمده که برای نوع بشر در عمل بیشترین فایده را داشته‌اند و احتمالاً جنبهٔ عملی این کارها بیش از جنبه تئوریک آن مورد نظر بوده‌است. در نتیجه، ریاضیات علمی نبود که به حال بشریت فایده‌ای عملی داشته باشد. چیزی که اساس تشکیل بنیاد نوبل را تشکیل می‌داد.[۱۵]
یک دلیل احتمالی دیگر این بود که پیش از آن در اسکاندیناوی یک جایزه مشهور برای ریاضیات وجود داشت. جوایزی که در آن زمان در زمینه ریاضیات داده می‌شد، عمدتاً به دلیل تلاش‌های گوستا میتاگ-لفلر (Gösta Mittag-Leffler) بنیان‌گذار نشریه «اکتا متمتیکا» بود. این نشریه پس از گذشت یک قرن همچنان یکی از مهمترین نشریات ریاضی در جهان است. او با استفاده از نفوذ خود در استکهلم، شاه اسکار دوم را متقاعد کرد تا رقابت‌های جایزه‌داری را ترتیب داده و از ریاضیدانان برجسته سراسر اروپا از جمله هرمیت، برتراند، ویرستراس و پوینکار تقدیر به عمل آورد.
حتی گفته می‌شود دلیل آنکه نوبل از ارائه جایزه به ریاضیات خودداری کرد این بود که همسرش با میتاگ لفلر روابط نامشروع داشت. البته این داستان یک دروغ محض است زیرا نوبل هیچگاه ازدواج نکرده بود.[۱۶]
در سال ۲۰۰۱، دولت نروژ ارائه جایزه آبل را در زمینه ریاضیات آغاز کرد تا جای خالی جایزه ریاضی نوبل را پر کند. جایزه شاو نیز که اهدای آن در سال ۲۰۰۴ آغاز شده و به جایزه نوبل شباهت دارد در زمینه علوم ریاضی داده می‌شود. مدال فیلدز اغلب به «جایزه نوبل ریاضی» تشبیه می‌شود. اما از آنجا که این جایزه به ریاضیدانان زیر چهل سال محدود می‌شود این مقایسه چندان مناسب نیست.
جایزه کرافورد در زمینه ریاضی، مانند جوایز علمی نوبل، توسط آکادمی سلطنتی سوئد اعطا می‌شود. به‌طور کلی، این جایزه معادل جوایز علمی نوبل است.
در تاریخ جوایز نوبل تنها چهار نفر بوده‌اند که دو بار موفق به دریافت جایزه شده‌اند. این افراد عبارتند از:
علاوه بر این، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سالهای ۱۹۱۷، ۱۹۴۴ و ۱۹۶۳ جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
دو جایزه اول، به‌طور ویژه به خاطر تلاش‌های این گروه در طی جنگ‌های جهانی اعطا شدند.
تنها خواهر-برادرانی که برنده جایزه نوبل شدند یان تینبرگن (اقتصاد ۱۹۶۹) و برادر کوچکترش نیکلاس تینبرگن (پزشکی، ۱۹۷۳) بودند.
تاکنون دو نفر برنده هر دو جایزه اسکار و نوبل بوده‌اند. جورج برنارد شاو از ایرلند در سال ۱۹۲۵ جایزه ادبیات نوبل و در سال ۱۹۳۸ به خاطر بهترین بازی روی صحنه، جایزه اسکار را به خود اختصاص داد و ال گور آمریکایی که در سال ۲۰۰۷ نوبل صلح را به خاطر تلاش برای پایان جنگ عراق و در فوریه ۲۰۰۸ اسکار بهترین فیلم مستند برای کارگردانی فیلم یک حقیقت ناراحت‌کننده را به دست آورد.
در سال ۲۰۱۸ آکادمی سوئد اعلام کرد که پس از ۷۵ سال، برای نخستین بار، نوبل ادبیات را در این سال اهدا نمیکند.[۱۷] این مسئله به‌خاطر ارتباط آکادمی سوئد با مردی به نام ژان-کلود آرنو[۱۸] است که به‌عنوان شخصیتی فرهنگی در سوئد شناخته می‌شود اما متهم به آزار جنسی یا سوءاستفاده جنسی از ۱۸ زن[۱۹] شده و حالا همسر او نامزد جایزه ادبیات شده‌است؛ بنابراین در سال ۲۰۱۸ جایزهٔ نوبل ادبیات اهدا نخواهد شد تا آکادمی بتواند با نتایج بی‌سابقهٔ این مسئله کنار بیاید.[۲۰][۲۱]
رئیس هیئت‌مدیرهٔ بنیاد نوبل، اظهار داشت که: «با وجود تأثیرهایی منفی این موضوع بر اعتبار جایزهٔ ادبی نوبل، این مسائل بر اهدای جوایز دیگر نوبل در سال ۲۰۱۸ تأثیر نخواهند گذاشت.»[۲۲]
جایزه نوبل ادبیات ۲۰۱۸ در سال ۲۰۱۹ به اولگا توکارچوک، نویسنده لهستانی، اهدا شد.[۲۳]
در آوریل ۲۰۱۸ صدها نویسنده و مدرس دانشگاه در سوئد به‌شدت به آکادمی نوبل تاختند و گفتند که این نهاد، دیگر برای اعطای این جایزه صلاحیت ندارد. آنها این نهاد را به فساد مالی و پارتی‌بازی، اعطای جوایز نوبل اقتصاد به اقتصاددانان نئولیبرال، چشمگیر بودن شمار دانشمندان آمریکایی در بین دیگر برندگان، عدم اعطای جوایز به زنان دانشمند و دانشمندان کشورهای غیر غربی متهم کردند و در آخرین مورد، اهدای جایزه به پائولو ماکیارینی اشاره کردند.[۲۴]
“ELECTRONIC CONDUCTION IN POLYMERS”
جایزه نوبل معتبرترین جایزه‌ای است که در حوزه‌های علمی به یک دانشمند تعلق میگیرد.[۱] جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه‌دار و شیمیدان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناسند پایه‌گذاری شد.
در سال ۱۹۰۱ (میلادی)، نخستین جوایز این بنیاد داده شدند. طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی،
ادبیات، اقتصاد و صلح؛ به افرادی تعلق میگیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند.[۱]
اگرچه وصیتنامه نوبل، بنیان‌گذار این جوایز بود اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره‌ای موانع ۵ سال طول کشید تا بنیاد نوبل تأسیس شود. در ۱۰ دسامبر سال ۱۹۰۱ نخستین جوایز نوبل اهدا شد.[۲]
ششمین جایزه یعنی جایزه یادبود نوبل علوم اقتصادی نیز در سال ۱۹۶۸ میلادی، توسط بانک مرکزی سوئد پایه‌گذاری شد که البته در لیست جوایز مرتبط با بنیاد نوبل جایی ندارد.[۱]
نقد های زیادی نسبت به نبود جایزه ای در رشته ی ریاضیات است. دلیل آن با استناد به وصیت نامه ی نوبل این است که جوایز به کسانی تعلق میگیرد که با استفاده از تئوری و پژوهششان به خلق خدمت کرده باشند اما رشته ی ریاضیات به طور مستقیم خدمتی به مردم ارائه نمیکند.
در سال ۱۹۶۸ “Sveriges Riksbank”، بانک مرکزی سوئد، جایزه علوم اقتصادی “Sveriges Riksbank” (جایزه یادبود نوبل اقتصاد) را به یاد آلفرد نوبل پایه‌گذاری کرد. اساس این جایزه، کمک‌های مالی بانک مرکزی سوئد به مناسبت سیصدمین سالگرد تأسیس بانک به بنیاد نوبل در سال ۱۹۶۸ است. اولین جوایز نوبل علوم اقتصاد در سال ۱۹۶۹ به “راگنار فریش” و “یان تینبرگن” اهدا شد. اعطا جایزه نوبل علوم اقتصاد توسط فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد (در استکهلم، سوئد) و طبق همان اصولی که برای جوایز نوبل از سال ۱۹۰۱ وجود داشته، انجام می‌شود. با این حال، این جایزه جزو جوایز نوبل به حساب نمی‌آید؛ از آنجا که بخشی از جوایز پنجگانه نوبل که برپایه وصیت آلفرد نوبل در سال ۱۸۹۵ پایه‌گذاری شد، نیست.
چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد، اهداء جایزه نوبل شیمی، جایزه نوبل فیزیک و جایزه یادبود نوبل علوم اقتصاد بانک مرکزی سوئد را بر عهده دارد؛ اعطاء جوایز نوبل فیزیولوژی و پزشکی بر عهده مجمع نوبل در موسسه کارولینسکای سوئد می‌باشد؛ آکادمی سوئد جایزه نوبل ادبیات را اعطا می‌کند؛ و هیئت نوبل نروژ جایزه صلح نوبل را اهدا می‌کند.
بین سالهای ۱۹۰۱ و ۲۰۱۹، جوایز نوبل (و جوایز نوبل علوم اقتصاد از سال ۱۹۶۹ به بعد) ۵۹۷ بار به ۹۵۰ شخص و سازمان اعطا شد؛ که برخی از افراد بیش از یک بار جایزه گرفتند. در مجموع این تعداد شامل ۲۷ سازمان و ۹۰۸ شخص مجزا می‌شود. مراسم اهدای جوایز نوبل سالانه در استکهلم سوئد برگزار می‌شود (به استثنای مراسم جایزه صلح نوبل، که در شهر اُسلو در کشور نروژ برگزار می‌شود). هر برنده (معروف به “جایزه دار”)، مدال طلا، لوح و مبلغی پول به تصمیم بنیاد نوبل دریافت می‌کند. (از سال ۲۰۲۰، هر جایزه به مبلغ ۹٬۰۰۰٬۰۰۰ کرون، یا ۹۳۵٬۳۶۶ دلار آمریکا، ۸۴۸٬۶۷۸ یورو، یا ۷۱۶٬۲۲۴ پوند ارزش دارد) مدال‌های جایزه نوبل تا پیش از سال ۱۹۸۰ میلادی با طلای ۲۳ عیار ساخته می‌شدند و از آن سال به بعد در ساخت آنها از الکتروم ۱۸ عیار به همراه روکش طلای ۲۴ عیار استفاده شد.[۳]
این جایزه پس از مرگ افراد اهدا نمی‌شود. اما اگر شخصی برنده شود و قبل از دریافت جوایز فوت کند، باز ممکن است جایزه اعطا شود. جوایز در بین افراد بیش از سه نفر تقسیم نمی‌شود، درحالیکه جایزه صلح نوبل را می‌توان به سازمانهای دارای افراد بیش از سه نفر اهدا کرد.
آلفرد نوبل شیمیدان، مهندس و مخترع بود که در ۲۱ اکتبر ۱۸۳۳ در شهر استکهلم پایتخت کشور سوئد، در خانواده ای که بیشتر اعضای آن مهندس بودند چشم به جهان گشود. در سال ۱۸۹۴، نوبل کارخانه ذوب آهن بوفورز (Bofors) را خریداری کرد که به یکی از بزرگترین کارخانه‌های صنایع نظامی تبدیل شد. اختراع دیگر نوبل باروت بی دود بالستیت است که این اختراع پیشرانه بسیاری از مواد منفجره نظامی بدون دود، به ویژه باروت کوردیت بی دود انگلیسی بود. در نتیجه ادعاهای ثبت پتنت خود، نوبل سرانجام درگیر دعوی نقض حق ثبت پتنت در مورد کوردیت شد. نوبل در طول زندگی خود ثروت هنگفتی را به دست آورد، بیشتر ثروت وی از ۳۵۵ اختراع او حاصل شد که دینامیت مشهورترین آن هاست.
در سال ۱۸۸۸، نوبل پس از خواندن آگهی ترحیم خود در یک روزنامه فرانسوی، با عنوان تاجر مرگ مرده‌است، مات و مبهوت ماند. در واقع این برادر آلفرد، لودویگ بود که فوت شده بود. آگهی ترحیم، هشت سال زودتر چاپ شده بود. آگهی، نوبل را مشوش کرد و باعث نگرانی او این دربارهٔ شد که بعد از مرگ، از او چگونه یاد خواهد شد. این موضوع به او الهام داد تا وصیت خود را تغییر دهد. روز ۱۰ دسامبر ۱۸۹۶، آلفرد نوبل در ۶۳ سالگی در ویلای خود در شهر سن ریمو کشور ایتالیا بر اثر خونریزی مغزی درگذشت.
نوبل در طول زندگی خود چندین وصیت نامه نوشت. او وصیت نامه نهایی خود را یک سال قبل از مرگش در تاریخ ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. در کمال تعجب، در آخرین وصیت نوبل مشخص شده‌است که از ثروت او برای اعطای جوایز به افرادی که در سالهای آینده در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی یا پزشکی، ادبیات و صلح برای بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند، استفاده شود. نوبل ۹۴ درصد از کل ثروت خود، یعنی ۳۱ میلیون کرون (حدودا ۱۸۶ میلیون دلار آمریکا، یا ۱۵۰ میلیون یورو در سال ۲۰۰۸)، را به پایه‌گذاری اهدای پنج جایزه نوبل اختصاص داد. به دلیل وجود شک و تردید پیرامون وصیت نامه، استورتینگ (قوه مقننه عالی کشور نروژ) تا تاریخ ۲۶ آوریل ۱۸۹۷ آن را تصویب نکرد. مجریان وصیت نامه، راگنار سولمان و رادولف لیلیِکوئیست، بنیاد نوبل را تشکیل دادند تا از ثروت نوبل محافظت کرده و مراسم اعطای جوایز را بنیانگذاری کنند.
طبق دستورالعمل‌های نوبل، هیئت نوبل نروژ برای اعطای جایزه صلح تأسیس شد که اعضای آن اندکی پس از تأیید وصیت نامه در آوریل ۱۸۹۷ مشخص شدند. پس از آن، به زودی، دیگر سازمانهای اهدا کننده جوایز تعیین شدند. در ۷ ژوئن مؤسسه کارولینسکا، ۹ ژوئن آکادمی سوئد و در ۱۱ ژوئن فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد معرفی شدند. بنیاد نوبل در مورد آیین‌نامه نحوه اعطای جوایز به توافق رسید و در سال ۱۹۰۰، اساسنامه تازه نوشته شده بنیاد نوبل توسط پادشاه اسکار دوم اعلان شد. در سال ۱۹۰۵، اتحادیه خصوصی بین سوئد و نروژ منحل شد.
چهار هیئت مخصوص اعطاء جایزه که تحت اساسنامه بنیاد نوبل فعالیت میکنند عبارت‌اند از:
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد که وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته‌های فیزیک و شیمی را برعهده دارد.[۴]
فرهنگستان پادشاهی علوم سوئد وظیفه انتخاب برنده «جایزه علوم اقتصادی بانک مرکزی سوئد به یاد آلفرد نوبل» که به جایزه نوبل اقتصاد شناخته می‌شود را نیز برعهده دارد.[۵]
آکادمی سوئد وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل در رشته ادبیات را برعهده دارد.[۶]
انستیتوی کارولینسکا وظیفه گزینش برنده جایزه نوبل در رشته فیزیولوژی و پزشکی را برعهده دارد.[۷]
کمیته نوبل نروژ وابسته به استورتینگ (پارلمان نروژ) (برای جایزه صلح).
ضمناً پنج کمیته نوبل (از جمله کمیته نروژی برای جایزه صلح) برای توزیع یکی از جوایز مطالعه میکنند. به‌علاوه چهار مؤسسه نوبل هر یک برای یکی از چهار جایزه نام‌برده فعالیت میکنند.
کمیته‌های پنجگانه نوبل هریک سه تا پنج عضو دارند که توسط هیئت مربوط تعیین می‌شوند. کسی نمی‌تواند خود را نامزد دریافت جایزه نوبل کند. کسانیکه می‌توانند معرف نامزدهای جوائز نوبل باشند:
در آغاز، کسانی که صلاحیت معرفی نامزد دارند فهرست نامزدهای خود را تا تاریخ یکم فوریه همان سال میلادی ارائه می‌دهند. البته، اعضای کمیته نوبل خود زمان بیشتری برای معرفی نامزدهای خود دارند. سپس کمیته نوبل نروژ با بررسی فهرست نامزدها و فهرست کوتاه‌تری شامل ۲۰ تا ۳۰ نفر از میان آنها انتخاب می‌کند. در گام بعد گروهی از مشاوران نروژی و بین‌المللی گزارش‌هایی دربارهٔ نامزدهای لیست نهایی ارائه می‌دهند که اعضای کمیته نروژی با استفاده از این گزارش‌ها و دیگر مستندات تعداد نامزدها را به چند نفر می‌رسانند.[۸]
تصمیم دربارهٔ برنده نهایی در آخرین جلسه کمیته گرفته می‌شود که معمولاً در اواخر ماه سپتامبر یا اوایل اکتبر برگزار می‌شود. اگر اعضا به اجماع نرسند، رأی اکثریت به حساب می‌آید.[۸]
کمیته‌ها و مؤسساتی که جزو هیئت انتخاب جوایز هستند، اغلب نام برندگان را در ماه اکتبر اعلام میکنند. این جوایز در یک مراسم رسمی که در ۱۰ دسامبر، یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل برگزار می‌شود، به برندگان اهدا می‌شود.
مراسم جایزهٔ صلح نوبل از ۱۹۰۵ تا ۱۹۴۶ در مؤسسهٔ نوبل نروژ، پس از آن در ابتدا در دانشگاه اسلو، و از سال ۱۹۹۰ در عمارت شهرداری اسلو برگزار شده‌است. سایر مراسم‌های اهدای جوایز از سال ۲۰۰۵ در تالار کنسرت استکهلم برگزار شده‌اند.
هر سال هر یک از جوایز حداکثر به سه نفر اهدا می‌شود. هر جایزه عبارت است از یک مدال طلا، یک دیپلم افتخار، و مبلغی پول. در حال حاضر، مبلغ اهدایی در حدود ۱۰ میلیون کرون سوئد (اندکی بیش از یک میلیون یورو یا ۱٫۳ میلیون دلار آمریکا) است. اصولاً اهدای این مبلغ با این هدف صورت گرفته که برندگان نوبل، به دور از فشار تأمین هزینه‌ها، به کار و پژوهش ادامه دهند. اما واقعیت این است که بسیاری از برندگان، پیش از دریافت این مبلغ بازنشسته می‌شوند. اگر در یک گروه دو نفر برنده شوند، مبلغ یادشده میان دو نفر نصف می‌شود. اگر شمار برندگان سه نفر باشد، کمیتهٔ اهدای جوایز مختار است که این مبلغ را به‌طور برابر میان سه نفر تقسیم کند یا اینکه به یک از برندگان یک‌دوم و به هریک از دو نفرِ دیگر یک‌چهارم مبلغ مذکور را اهدا کند. معمولاً دریافت‌کنندگان این مبلغ، آن را برای اهداف علمی، فرهنگی، یا انسان‌دوستانه وقف میکنند.
از سال ۱۹۰۲، پادشاه سوئد، به‌جز جایزهٔ صلح نوبل، رسماً کلیهٔ جوایز را در استکهلم اهدا کرده‌است. پادشاه اسکار دوم، در ابتدا با اهدای جوایز بزرگ ملی به خارجی‌ها مخالف بود. اما گفته می‌شود پس از آنکه به ارزش تبلیغاتیِ این جوایز برای کشورش پی برد، نظرش عوض شد.
نخستین جایزهٔ صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ توسط رئیس مجلس نروژ اهدا شد تا اینکه در سال ۱۹۰۴ کمیتهٔ نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط استورتینگه (پارلمان نروژ) گمارده می‌شوند و انجام امور مقدماتیِ مربوط به داوری و نیز اهدای جایزهٔ صلح نوبل بر عهدهٔ این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانونگذاران پاسخگو نیستند. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند.
پایه‌گذاری جوایز نوبل در پی وصیت آلفرد نوبل شیمیدان، کارآفرین سوئدی و مخترع دینامیت صورت گرفت. آلفرد نوبل در طول زندگی‌اش چندین وصیتنامه نوشت. آخرین وصیتنامه وی در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ اندکی بیش از یکسال قبل از مرگش نوشته شد. او در ۲۷ نوامبر سال ۱۸۹۵ وصیتنامه مذکور را در باشگاه سوئد-نروژ پاریس امضا کرد. اختراع نوبل مستقیماً در ساخت مواد منفجره مورد استفاده قرار گرفت و او از استفاده نظامی از اختراعش به شدت ناراحت بود. گفته می‌شود در آن زمان، یک روزنامه فرانسوی به مناسبت مرگ لودویگ برادر نوبل، به اشتباه یک اعلامیه‌های درگذشت کودکان را به چاپ رساند و در آن آلفرد نوبل را «سوداگر مرگ» لقب داد؛ نوبل با خواندن این مطلب تصمیم گرفت که آخرین وصیتنامه خود را بنویسید. بر اساس این وصیتنامه، نوبل ۹۶ درصد از ثروت خود را به پایه‌گذاری مراسم اهدای پنج جایزه اختصاص داد:
کلیه دارایی‌های نقدشدنی اینجانب باید صرف امور زیر شود:
این سرمایه باید توسط مجریان وصیتنامه اینجانب، برای خرید اوراق بهادار مطمئن سرمایه‌گذاری شود تا از سود آن هر ساله به افرادی که در سالهای آینده به حال بشریت بهترین بهره‌ها را به ارمغان می‌آورند جوایزی اعطا شود. سود حاصل از سرمایه مذکور باید به پنج قسمت مساوی تقسیم شده و به پنج مورد زیر اختصاص یابد: یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا اختراع در زمینه فیزیک دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف یا پیشرفت در زمینه شیمی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که به مهمترین کشف در زمینه فیزیولوژی یا پزشکی دست زده باشد؛ یک قسمت به شخصی که در عرصه ادبیات باارزش‌ترین اثر را با گرایشی آرمان‌گرایانه خلق کرده باشد؛ و یک قسمت به شخصی که برای ایجاد برادری در میان ملت‌ها و انحلال یا کاهش نیروهای نظامی یا برگزاری یا حمایت از همایش‌های صلح‌طلبانه بزرگترین و بهترین کار را انجام می‌دهد.
جوایز فیزیک و شیمی باید توسط فرهنگستان علوم سوئد؛ جوایز فیزیولوژی و پزشکی توسط مؤسسه کارولین در استکهلم؛ جوایز ادبیات توسط فرهنگستان استکهلم و جوایز قهرمانان صلح توسط کمیته‌ای که توسط استورتینگ انتخاب شده اهدا شوند. خواسته آشکار من این است که در اهدای این جوایز، ملیت شخص مورد توجه قرار نگیرد تا صرفنظر از آنکه او اهل اسکاندیناوی است یا نه، شایسته‌ترین فرد این جایزه را دریافت کند.
در مقایسه با سایر جوایز، روند پیشنهاد نامزد و انتخاب برنده جوایز نوبل طولانی و موشکافانه‌است. به همین دلیل است که در گذر سال‌ها، جوایز نوبل به مهمترین و معتبرترین جوایز در نوع خود تبدیل شده‌است.
فرم‌هایی که به منزله دعوتنامه‌های شخصی و اختصاصی است، به ۳۰۰۰ شخص منتخب ارسال می‌شوند تا از آنها برای اعلام نامزدی دعوت به عمل آید. برای نمونه بنیاد نوبل اعلام کرده‌است که در مورد جایزه صلح ممکن است افراد زیر نامزد شوند:
برای جوایز دیگر نیز، این شرایط حکمفرما هستند.
مهلت دقیق اعلام نامزدی ۳۱ ژانویه است.[۹]
اعلام نامزدی توسط خود شخص از درجه اعتبار ساقط است. همچنین افرادی که زنده هستند می‌توانند نامزد دریافت این جایزه شوند.
بر خلاف بسیاری جوایز دیگر، نامزدهای دریافت جایزه نوبل به‌طور علنی معرفی نشده و هرگز به آنها اعلام نمی‌شود که آنها برای دریافت جایزه مورد نظر هستند. موارد ثبت شده به مدت پنجاه سال مهروموم می‌شوند.[۱۰]
پس از پایان مهلت اعلام نامزدی، یک کمیته موارد نامزدی را جمع‌آوری می‌کند تا به فهرست اولیه‌ای که از ۲۰۰ نامزد تشکیل شده برسد. این فهرست برای کارشناسان منتخب در حوزه کار هر یک از نامزدها فرستاده می‌شود تا اینکه فهرست مذکور به ۱۵ نامزد نهایی محدود شود. پس از آن گزارشی را به پیوست نظرات مربوط تهیه می‌کند و آن را به آکادمی یا بر حسب زمینه جایزه به دیگر نهاد مربوط می‌فرستد. برای روشن‌تر شدن حد و اندازه‌ای این موسسات، مجمع جایزه پزشکی ۵۰ عضو دارد. اعضای مؤسسه تشکیل جلسه می‌دهند و برای انتخاب برنده(ها) جایزه رای‌گیری میکنند.
روند انتخاب برنده نهایی در بین زمینه‌های گوناگون اندکی با هم متفاوت است. برای نمونه در ادبیات به ندرت به بیش از یک نفر جایزه اهدا می‌شود. اما سایر جایزه‌ها معمولاً برای چند نام در نظر گرفته می‌شوند.
انتخاب افراد درگذشته به عنوان برنده جایزه مجاز نیست. گاهی با استناد به این واقعیت که برخی افراد که لایق دریافت جایزه نوبل بوده‌اند به خاطر اینکه پیش از مرگشان نامزد دریافت این جایزه نشده‌اند، انتقاداتی صورت گرفته‌است. در دو مورد جایزه نوبل به افراد درگذشته که در هنگام نامزد شدن زنده بوده‌اند اهدا شده‌است. این دو مورد داگ هامرشولد دبیرکل سازمان ملل متحد (۱۹۶۱، جایزه صلح) و اریک آکسل کارلفلدت (۱۹۳۱، ادبیات) هستند که به هر دوی آنها در همان سالی که درگذشتند جایزه اهدا شد.
از سال ۱۹۷۴ به بعد، به افراد درگذشته جایزه اهدا نشده‌است. ویلیام ویکری (۱۹۹۶، اقتصاد) پیش از آنکه جایزه را دریافت کند درگذشت و این مسئله پس از آن بود که برنده شدن وی اعلام شده بود.
در طی سال‌ها، افرادی که معتقدند توافقات رسمی و تأیید اسامی از موفقیت‌های واقعی در روند تصمیم‌گیری در مورد اینکه جایزه باید به چه کسی اهدا شود مهم‌تر است جوایز نوبل را مورد انتقاد قرار داده‌اند.
یکی از بدترین موارد در ۱۹۷۳رخ داد که در آن هنری کیسینجر و له دوک تو به خاطر بازگرداندن صلح به ویتنام به‌طور مشترک برنده جایزه صلح نوبل شده بودند و این در حالی بود که جنگ ویتنام همچنان ادامه داشت. له دوک تو با این استدلال که صلح هنوز محقق نشده‌است از دریافت جایزه خودداری کرد.
در فاصله سالهای ۱۹۳۷ تا ۱۹۴۸، ماهاتما گاندی پنج بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد اما هیچگاه جایزه‌ای دریافت نکرد. تحقیقات نشان می‌دهد که مقامات مسئول قصد داشتند در سال ۱۹۴۸جایزه نوبل را به وی اهدا کنند. با این حال وی در همان سال ترور شد. گفته می‌شود کمیته در همان سال برای وی جایزه پس از وفات در نظر گرفت. اما سرانجام این تصمیم را منتفی کرد و در عوض تصمیم گرفت که در آن سال جایزه نوبل را به هیچ‌کس اهدا نکند.
یکی دیگر از نقاط مورد اختلاف، قوانین سختگیرانه‌ای است که با ارائه هم‌زمان جایزه به بیش از سه نفر مخالفت می‌کند. در مواردی که جایزه برای ارج نهادن به موفقیت کار تیمی که بیشتر از سه نفر است در نظر گرفته می‌شود، ناگزیر یک یا چند نفر از دریافت جایزه محروم می‌شوند. برای نمونه در سال ۲۰۰۲، جایزه‌ای که به دلیل پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینه طیف‌سنجی توده‌ای در شیمی پروتئین به کویچی تاناکا و جان فن اهدا شد تلاش‌های فرانس هیلن‌کامپ و مایکل کاراس را از مؤسسه شیمی فیزیک و نظریه‌ای دانشگاه گوته فرانکفورت را به رسمیت نشناخت.[۱۱]چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
همچنین، قانون عدم ارائه جوایز به اشخاص درگذشته، اغلب موفقیت‌های کسانی را که پیش از دریافت جایزه در پیشبرد آن رویداد علمی خاص همکاری داشته‌اند را به رسمیت نمی‌شناسد. برای نمونه در سال ۱۹۵۳، روزالیند فرانکلین در کشف ساختار دی‌ان‌ای به پیشرفت‌های مهمی رسید/ اما وی در سال ۱۹۵۸ در پی ابتلا به سرطان تخمدان درگذشت و در سال ۱۹۶۲ جایزه نوبل به فرانسیس کریک، جیمز واتسون و موریس ویلکینز (یکی از همکاران فرانکلین) اهدا شد.[۱۲]
همچنین جایزه نوبل شیمی در سال ۲۰۰۰ برای «کشف و پرورش پلیمرهای آلی رسانا»، اکتشاف پلیمرهای درهم تنیده انتقال شارژی با همان سطح رسانایی بالا، که قبلاً کشف آن توسط ویس و همکاران در گزارش وی در سال ۱۹۶۳ در مورد رسانایی بالای پلی‌پیرول اکسید شده ید دارشده[۱۳] و نیز گزارش قبلی وی در مورد یک ابزار الکترونیکی آلی با رسانایی بالا[۱۴] اعلام شده بود را نادیده گرفت.
جایزه نوبل فیزیک در سال ۲۰۰۵ و به ویژه برنده شناختن روی جی. گلوبر و برنده ندانستن ای سی جورج سودارشان انتقادات فراوانی را به همراه آورد. در حالیکه نقل قول‌های ارئه شده در مقاله گلابر در سال ۱۹۶۳ نشان می‌دهند که کار وی از منابع بیشتری بهره برده، اما کاملاً روشن است که مقاله‌های هر دو فیزیکدان، در زمینه نورشناخت کوانتومی و فرضیه همگرایی نور تأثیر بسزایی داشته‌است. در این مورد نیز درگذشت لن ماندل و دان والز که به پیشبرد موارد مذکور کمک‌های فراوانی کرده بودند، باعث شد این دانشمندان نیز از گردونه حذف شوند.
فرضیه‌های فراوانی برای اینکه چرا نوبل برای ریاضیات جایزه‌ای در نظر نگرفت ارائه شده‌اند. در وصیتنامه نوبل از ارائه جوایز به آن دسته از «اکتشافات و اختراعاتی» صحبت به میان آمده که برای نوع بشر در عمل بیشترین فایده را داشته‌اند و احتمالاً جنبهٔ عملی این کارها بیش از جنبه تئوریک آن مورد نظر بوده‌است. در نتیجه، ریاضیات علمی نبود که به حال بشریت فایده‌ای عملی داشته باشد. چیزی که اساس تشکیل بنیاد نوبل را تشکیل می‌داد.[۱۵]
یک دلیل احتمالی دیگر این بود که پیش از آن در اسکاندیناوی یک جایزه مشهور برای ریاضیات وجود داشت. جوایزی که در آن زمان در زمینه ریاضیات داده می‌شد، عمدتاً به دلیل تلاش‌های گوستا میتاگ-لفلر (Gösta Mittag-Leffler) بنیان‌گذار نشریه «اکتا متمتیکا» بود. این نشریه پس از گذشت یک قرن همچنان یکی از مهمترین نشریات ریاضی در جهان است. او با استفاده از نفوذ خود در استکهلم، شاه اسکار دوم را متقاعد کرد تا رقابت‌های جایزه‌داری را ترتیب داده و از ریاضیدانان برجسته سراسر اروپا از جمله هرمیت، برتراند، ویرستراس و پوینکار تقدیر به عمل آورد.
حتی گفته می‌شود دلیل آنکه نوبل از ارائه جایزه به ریاضیات خودداری کرد این بود که همسرش با میتاگ لفلر روابط نامشروع داشت. البته این داستان یک دروغ محض است زیرا نوبل هیچگاه ازدواج نکرده بود.[۱۶]
در سال ۲۰۰۱، دولت نروژ ارائه جایزه آبل را در زمینه ریاضیات آغاز کرد تا جای خالی جایزه ریاضی نوبل را پر کند. جایزه شاو نیز که اهدای آن در سال ۲۰۰۴ آغاز شده و به جایزه نوبل شباهت دارد در زمینه علوم ریاضی داده می‌شود. مدال فیلدز اغلب به «جایزه نوبل ریاضی» تشبیه می‌شود. اما از آنجا که این جایزه به ریاضیدانان زیر چهل سال محدود می‌شود این مقایسه چندان مناسب نیست.
جایزه کرافورد در زمینه ریاضی، مانند جوایز علمی نوبل، توسط آکادمی سلطنتی سوئد اعطا می‌شود. به‌طور کلی، این جایزه معادل جوایز علمی نوبل است.
در تاریخ جوایز نوبل تنها چهار نفر بوده‌اند که دو بار موفق به دریافت جایزه شده‌اند. این افراد عبارتند از:
علاوه بر این، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در سالهای ۱۹۱۷، ۱۹۴۴ و ۱۹۶۳ جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
دو جایزه اول، به‌طور ویژه به خاطر تلاش‌های این گروه در طی جنگ‌های جهانی اعطا شدند.
تنها خواهر-برادرانی که برنده جایزه نوبل شدند یان تینبرگن (اقتصاد ۱۹۶۹) و برادر کوچکترش نیکلاس تینبرگن (پزشکی، ۱۹۷۳) بودند.
تاکنون دو نفر برنده هر دو جایزه اسکار و نوبل بوده‌اند. جورج برنارد شاو از ایرلند در سال ۱۹۲۵ جایزه ادبیات نوبل و در سال ۱۹۳۸ به خاطر بهترین بازی روی صحنه، جایزه اسکار را به خود اختصاص داد و ال گور آمریکایی که در سال ۲۰۰۷ نوبل صلح را به خاطر تلاش برای پایان جنگ عراق و در فوریه ۲۰۰۸ اسکار بهترین فیلم مستند برای کارگردانی فیلم یک حقیقت ناراحت‌کننده را به دست آورد.
در سال ۲۰۱۸ آکادمی سوئد اعلام کرد که پس از ۷۵ سال، برای نخستین بار، نوبل ادبیات را در این سال اهدا نمیکند.[۱۷] این مسئله به‌خاطر ارتباط آکادمی سوئد با مردی به نام ژان-کلود آرنو[۱۸] است که به‌عنوان شخصیتی فرهنگی در سوئد شناخته می‌شود اما متهم به آزار جنسی یا سوءاستفاده جنسی از ۱۸ زن[۱۹] شده و حالا همسر او نامزد جایزه ادبیات شده‌است؛ بنابراین در سال ۲۰۱۸ جایزهٔ نوبل ادبیات اهدا نخواهد شد تا آکادمی بتواند با نتایج بی‌سابقهٔ این مسئله کنار بیاید.[۲۰][۲۱]
رئیس هیئت‌مدیرهٔ بنیاد نوبل، اظهار داشت که: «با وجود تأثیرهایی منفی این موضوع بر اعتبار جایزهٔ ادبی نوبل، این مسائل بر اهدای جوایز دیگر نوبل در سال ۲۰۱۸ تأثیر نخواهند گذاشت.»[۲۲]
جایزه نوبل ادبیات ۲۰۱۸ در سال ۲۰۱۹ به اولگا توکارچوک، نویسنده لهستانی، اهدا شد.[۲۳]
در آوریل ۲۰۱۸ صدها نویسنده و مدرس دانشگاه در سوئد به‌شدت به آکادمی نوبل تاختند و گفتند که این نهاد، دیگر برای اعطای این جایزه صلاحیت ندارد. آنها این نهاد را به فساد مالی و پارتی‌بازی، اعطای جوایز نوبل اقتصاد به اقتصاددانان نئولیبرال، چشمگیر بودن شمار دانشمندان آمریکایی در بین دیگر برندگان، عدم اعطای جوایز به زنان دانشمند و دانشمندان کشورهای غیر غربی متهم کردند و در آخرین مورد، اهدای جایزه به پائولو ماکیارینی اشاره کردند.[۲۴]
“ELECTRONIC CONDUCTION IN POLYMERS”
همان طور که می دانید، به تازگی برندگان جوایز نوبل در بخش های پزشکی، فیزیک، شیمی، ادبیات و صلح برای سال 2017 اعلام شده اند و فقط نوبل اقتصاد باقی مانده است. در این مطلب می خواهیم شما را با پیشینه مهم ترین جایزه جهان آشنا سازیم.
آلفرد نوبل در سال 1833 در استکهلم سوئد به دنیا آمد. او به همراه پدرش که مهندسی توانا بود، ماده منفجره ای را بر پایه نیتروگلیسیرین ساخت که موفقیت تجاری فوق العاده ای را در پی داشت.
علی رغم خطرات بالای این پروژه (امیل، برادر نوبل، در یکی از آزمایشات در سال 1864 کشته شد) او تحقیقاتش را ادامه داد و پتنت «دینامیت» را در سال 1867 به نام خودش ثبت کرد. این اختراع در صنعت ساخت و ساز مورد استقبال گسترده قرار گرفت و درآمد سرشاری را برای نوبل حاصل کرد.
چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
او هیچگاه تحقیقاتش را متوقف نکرد و توانست 355 پتنت مختلف را در این زمینه به ثبت برساند. استعداد نوبل در حوزه علمی و کسب و کار، ثروت قابل توجهی را برایش به ارمغان آورد. او همچنین به چند زبان زنده دنیا مسلط بود، شعر می سرود و داستان می نوشت، و علاقه عمیقی به ادبیات و فلسفه داشت.
پس از مرگ نوبل در سال 1896، وصیت نامه اش جنجال زیادی را ایجاد کرد. او بخش اعظم ثروتش را به مؤسسه ای بخشید تا آن را به افرادی که در سال های آتی بیشترین خدمت را در حوزه های فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح به بشریت کرده اند، اعطا نماید.
اعضای خانواده نوبل اعتراض خود را نسبت به این وصیت نامه ابراز کردند؛ برخی افراد نسبت به ماهیت بین المللی این جایزه ناخرسند بودند؛ اما عنوان «جایزه صلح» عجیب ترین قسمت ماجرا به شمار می رفت، چون نام نوبل نه با صلح، بلکه با انفجار و مرگ عجین شده بود.
از قرار معلوم، «برتا سوتنر» دوست و منشی سابق نوبل که از مدافعین صلح به شمار می رفت، تأثیر زیادی روی افکار نوبل داشت. سوتنر در سال 1905 جایزه نوبل صلح را دریافت کرد.
در سال 1891 نوبل در نامه ای به سوتنر اینگونه نوشت: «شاید کارخانه های من زودتر از مجالس شما بتواند جنگ را پایان دهد» اما نمی دانست که تا چه حد اشتباه می کند، چون حدود 23 سال بعد نخستین جنگ جهانی به راه افتاد.
وصیت نامه نوبل در حضور وکیل رسمی تنظیم نشده بود و پنج سال طول کشید تا نحوه اعطای جوایز و جزئیات انتخاب آن تدوین شود، به همین دلیل نخستین جایزه نوبل در سال 1901 اهدا شد.
در سال 1968 بانک مرکزی سوئیس جایزه یادبود نوبل در علوم اقتصادی را هم به پنج جایزه اصلی نوبل که توسط بنیاد نوبل در استکهلم مدیریت می شوند، اضافه کرد.
نامزدهای جایزه نوبل، یک سال قبل توسط گروه های واجد شرایط در شش حوزه مختلف انتخاب می شوند. دانشگاهیان، سیاستمداران، دانشمندان برجسته، برندگان پیشین جایزه نوبل و دیگر افراد، دعوت نامه هایی را برای معرفی نامزد مورد قبول خودشان دریافت می کنند.
افرادی که نامزدهای نوبل را انتخاب می کنند، خودشان به گونه ای انتخاب می شوند که تا جای ممکن تمامی کشورهای جهان را پوشش دهند و گزینه های پیشنهادی آنها تا 50 سال مخفی باقی خواهد ماند.
آلفرد نوبل در وصیت نامه اش، پنج مؤسسه سوئدی را برای انتخاب برگزیدگان جایزه در هر دسته انتخاب کرده است، ضمن اینکه آکادمی سلطنتی علوم سوئد از سال 1969 وظیفه انتخاب برنده جایزه نوبل اقتصاد را بر عهده دارد.
– جوان ترین برنده جایزه نوبل «ملاله یوسف زی» دختر پاکستانی است که نوبل صلح را در سال 2014 و در سن 17 سالگی به خاطر فعالیت در حوزه حقوق کودکان به دست آورد. قبل از او «ویلیام لورنس براگ» در سال 1915 و در سن 25 سالگی همراه پدرش به دریافت نوبل فیزیک مفتخر شده بود.
– چندین نامزد دریافت جایزه نوبل به دلایل مختلف سیاسی یا شخصی از دریافت این جایزه سر باز زده یا مجبور به این کار شدند.
– «ژان پل سارتر» که علاقه ای به جوایز و افتخارات عمومی نداشت، در سال 1964 جایزه نوبل ادبیات را نپذیرفت.
– در سال 1973 «له دوک تو» همراه با «هنری کیسینجر» وزیر امور خارجه وقت آمریکا به خاطر تلاش برای برقراری صلح در ویتنام برای دریافت جایزه نوبل صلح انتخاب شدند، اما «تو» به خاطر ادامه یافتن جنگ در ویتنام این جایزه را قبول نکرد.
– آدولف هیتلر سه نامزد نوبل یعنی «ریچارد کان»، «آدولف بوتنانت» و «گرهارد دماک» را از دریافت جایزه منع کرد. آنها بعداً گواهی کتبی و مدال هایشان را گرفتند، اما جایزه نقدی به دستشان نرسید.
– در سال 1958 مقامات شوروی سابق، «بوریس پاسترناک» را مجبور کردند که جایزه نوبل ادبیات را نپذیرد.
– در طول تاریخ چهار نفر موفق به کسب دو جایزه نوبل شده اند:
خانواده «کوری» بیشترین افتخارات را در این زمینه به خود اختصاص داده اند. ماری کوری در سال 1903 جایزه نوبل فیزیک را به همراه همسرش «پیر کوری» به دست آورد و دخترش «ایرن» هم در سال 1935 همراه همسرش «فردریک» جایزه نوبل شیمی را دریافت کردند.
در بین شش جایزه، معمولاً انتخاب برگزیدگان جوایز صلح و ادبیات با جنجال بیشتری همراه است که در ادامه چندین نمونه از آنها را بررسی می کنیم.
پس از اهدای نوبل صلح در سال 1901 به «آنری دونان» از سوئیس (چپ) و «فردریک پسی» از فرانسه (راست) در کمیسیون نوبل دودستگی به وجود آمد. دونان «صلیب سرخ جهانی» را تأسیس نموده و همراه با پسی کنوانسیون ژنو را تدوین کرده بودند. اعضای کمیسیون نوبل اعتقاد داشتند کنوانسیون ژنو با وضع قوانین انسانی در جنگ، آن را به پدیده ای عادی و پذیرفتنی بدل می کند.
تئودور روزولت رئیس جمهور آمریکا هیچگاه به عنوان شخصیتی صلح طلب شناخته نمی شد. او جنگ با اسپانیا را دامن زد و به کوبایی ها کمک کرد تا از استعمار اسپانیا رها شوند، اما ورود سربازان آمریکایی به کوبا، این جزیره را تحت کنترل ایالات متحده درآورد. البته جایزه نوبل صلح روزولت به خاطر تلاش هایش برای خاتمه دادن به جنگ روسیه و ژاپن به او اهدا شد.
توماس وودرو ویلسون، بیست و هشتمین رئیس جمهور آمریکا نیز به خاطر نقشش در خاتمه جنگ جهانی اول و بنا نهادن «جامعه ملل» که زمینه ساز سازمان ملل شد، جایزه نوبل صلح را به دست آورد. البته او به برتری سفیدپوست ها کاملاً اعتقاد داشت و از گروه نژادپرستی «کو کلاکس کلان» حمایت می کرد.
«هنری کیسینجر» وزیر امور خارجه آمریکا و «له دوک تو» از اعضای ارشد سیاسی ویتنام به خاطر نقش تعیین کننده در پیمان صلح پاریس و پایان دادن نبرد بین این دو کشور جایزه صلح دریافت کردند. پس از این معاهده، آمریکا از جنگ عقب نشست اما نزاع بین ویتنام، لائوس و کامبوج تا دو سال دیگر ادامه یافت.
«انور سادات» رئیس جمهور مصر و «مناخم بگین» نخست وزیر رژیم صهیونیستی در سال 1978 به خاطر شرکت در پیمان کمپ دیوید جایزه نوبل صلح را دریافت کردند، در حالی که سادات یکی از نیروهای اصلی در کودتای 1952 مصر و براندازی فاروق، پادشاه مصر به شمار می رفت.
نیروهای حافظ صلح سازمان ملل که به «کلاه آبی ها» معروف بودند، در سال 1988 جایزه نوبل صلح را دریافت کردند. با این حال طی سال های بعد جنجال زیادی پیرامون فعالیت آنها شکل گرفت. سوء استفاده از زنان و کودکان و بی اعتنایی به نسل کشی در روآندا و کشتار سربرنیتسا از جمله اتهامات آنها بود.چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
اگرچه همگان «اف. دبلیو. کلرک» رئیس جمهور آفریقای جنوبی را به عنوان یکی از مدافعین آپارتاید می شناختند، اما او نقش بسزایی در پایان بخشیدن به جدایی نژادی در این کشور ایفا کرد. او نلسون ماندلا و دیگر اعضای کنگره ملی آفریقا را از زندان آزاد نمود و آزادی مطبوعات و نقض قوانین آپارتاید را پی ریزی کرد. او در سال 1993 همراه با ماندلا جایزه نوبل صلح را به دست آورد.
سازمان ملل و «کوفی عنان» دبیر کل آن جایزه نوبل صلح سال 2001 را به خاطر تلاش برای انسجام و صلح جهانی دریافت کردند، اما منتقدین می گویند قوانین سازمان ملل هیچگاه جنبه عملی پیدا نمی کنند و بعضی از اعضای شورای امنیت هم هر تصمیمی که بخواهند، می گیرند.
تنها 9 ماه از آغاز دوره ریاست جمهوری باراک اوباما سپری شده بود که به خاطر تلاش هایش در تقویت دیپلماسی بین المللی، جایزه صلح را دریافت کرد. افراد زیادی این جایزه را بسیار زودهنگام می دانستند و همان طور که دیدیم، آمریکا تحت هدایت اوباما و برخلاف قواعد بین المللی، حمله نظامی را به چند کشور ترتیب داد.
«چارلز تیلور» رئیس جمهور سابق لیبریا به جنایات جنگی در ارتباط با صدها هزار مورد قتل، تجاوز و شکنجه متهم شده بود. با این حال در سال 2011 جایزه نوبل صلح را به خاطر «تلاش های مسالمت آمیز برای ارتقاء امنیت زنان» به خود اختصاص داد.
فنس هایی از جنس سیم خاردار، بازداشت های طولانی و شرایط غیر انسانی در کمپ های پناهندگی؛ سازمان های مدافع حقوق بشر همواره سیاست های سازمان ملل در مورد پناهجویان را زیر سؤال برده اند، اما در سال 2012 اتحادیه اروپا به خاطر دفاع از صلح، دموکراسی و حقوق بشر به دریافت جایزه صلح نوبل مفتخر شد.
باب دیلان نخستین خواننده/ترانه سرایی بود که جایزه نوبل ادبیات را در سال 2016 دریافت کرد و دنیای ادبیات را در حیرت فرو برد. البته او ظاهراً علاقه ای به این موضوع نداشت و در مراسم اهدای جایزه شرکت نکرد. نهایتاً در ماه مارس 2017 به استکهلم رفت تا جایزه اش را دریافت کند.
توماس مان در سال 1929 جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد، اما نه به خاطر اثر جدیدش که «کوه جادو» نام داشت. هیئت داوران این جایزه را به نخستین رمان او یعنی «بدونبروک ها» که 28 سال قبل یعنی در سال 1901 منتشر شده بود، به مان اهدا کرد و نشان داد که گذر زمان می تواند ارزش بعضی از آثار ادبی را (از نظر منتقدین) افزایش دهد.
این نویسنده اتریشی در سال 2004 برای دریافت جایزه نوبل ادبیات دعوت شد، اما از شرکت در این مراسم امتناع ورزید. او به آگورافوبیا (هراس از مکان های باز) دچار بود و نمی توانست حضور در مکان های شلوغ و توجه عمومی را تاب بیاورد. یلینک نهایتاً سخنرانی رسمی خود را به صورت ویدیویی برای آکادمی سوئیس ارسال کرد.
نویسنده اهل اتحاد جماهیر شوروی که به خاطر رمان «دکتر ژیواگو» به شهرت رسید، در سال 1958 به عنوان برنده جایزه نوبل ادبیات انتخاب شد، اما مقامات این کشور گفتند اگر برای دریافت این جایزه به استکهلم برود، دیگر حق بازگشت به شوروی را نخواهد داشت. نهایتاً فرزند بوریس در سال 1989 یعنی 29 سال پس از مرگ او، جایزه اش را دریافت کرد.
زمانی که «داریو فو» کمدین و نمایشنامه نویس ایتالیایی جایزه نوبل را در سال 1997 دریافت کرد، همه در تعجب فرو رفتند. به عقیده آنها «فو» یک شخصیت ادبی برجسته با جایگاه بین المللی نبود. البته «فو» هم در سخنرانی رسمی خود به خوبی از خجالت منتقدین درآمد.
وینستون چرچیل نخست وزیر انگلستان در سال 1945 نامزد دریافت جایزه صلح نوبل شد، اما نهایتاً توانست در سال 1953 جایزه نوبل ادبیات را به خاطر آثار ادبی اش به دست آورد که عمدتاً خاطرات شخصی، وقایع تاریخی و سخنرانی های مهم را در بر می گرفتند.
فیلسوف فرانسوی در سال 1964 برای دریافت جایزه نوبل ادبیات انتخاب شد، اما آن را نپذیرفت و گفت «نویسنده نباید [با دریافت عناوین رسمی] خودش را به هیچ نهادی تسلیم کند». البته می گویند او بعدها جایزه نقدی اش را درخواست کرد، اما صحت و سقم این موضوع مشخص نیست.
این نویسنده انگلیسی در سال 1907 و در سن 41 سالگی نوبل ادبیات را دریافت کرد تا جوان ترین عنوان دار این حوزه لقب بگیرد. در بین آثار او رمان «کتاب جنگل» بیش از بقیه معروف است.
برای گفتگو با کاربران، وارد حساب کاربری خود شوید.
تمامی حقوق برای وبسایت دیجیاتو محفوظ است.
دیدن نظرات
نسخه چاپی
اواسط مهرماه هر سال کمیته نوبل، مستقر در استکهلم (سوئد) و اسلو (نروژ)، نتایج یک سال جستجو برای یافتن بهترین‌های جهان در رشته‌های پزشکی، فیزیک، شیمی، اقتصاد، ادبیات و صلح را طی یک هفته اعلام میکنند.
مبلغ هر جایزه حدود هشت میلیون کرون سوئد است که طی مراسم ويژه‌ای در اوائل سپتامبر (اواخر آذر ماه) برگزار می‌شود، به همراه یک دیپلم افتخار به برنده یا برندگان اهدا خواهد شد.
به همین مناسبت خبرگزاری آسوسیتدپرس فهرستی از چیزهایی که باید در خصوص جایزه نوبل دانست را منتشر کرده است:چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
چه کسی جایزه نوبل را بنیانگذاری کرد؟
جوایز رشته‌های پزشکی، فیزیک، شیمی، ادبیات و صلح توسط آلفرد نوبل، مخترع دینامیت، بنیانگذاری شد و برای اولین بار در سال ۱۹۰۱ یعنی پنج سال بعد از مرگ این صنعتگر ثروتمند سوئدی اهدا گردید. جایزه اقتصاد که به طور رسمی «جایزه بانک سوئد در بزرگداشت آلفرد نوبل در علوم اقتصادی» نامیده می‌شود، توسط این بانک در سال ۱۹۶۸ بنیانگذاری شد. با آنکه انتخاب برنده جایزه اقتصاد هم مانند بقیه رشته‌های نوبل است و همان ويژگی‌ها را دارد، اما کمی با نوبل اصلی متفاوت است.
محرمانه بودن مذاکرات درباره نامزدها و برنده‌ها
اساسنامه نوبل، هرگونه صحبت درباره مذاکرات داوران برای انتخاب برنده‌ها را به مدت پنجاه سال ممنوع می‌کند. با آنکه داوران به شدت سعی میکنند که هیچ‌گونه خبری از مذاکرات به بیرون درز نکند، اما گاهی اشاراتی از سوی آنها می‌شود که برنده‌ها را لو می‌دهد. به عنوان مثال سال گذشته در هفته‌های نزدیک به اهدای نوبل، یک دفعه نام پاتریک مودیانو -نویسنده فرانسوی و برنده نهایی این جایزه در سال ۲۰۱۴- در خبرها داغ شد. کمیته نوبل، یکی از منشی‌های سابق کمیته را متهم به لو دادن این خبر کرد.
چه کسی می‌تواند نامزد این جایزه شود؟
هزاران نفر از سراسر جهان صلاحیت معرفی نامزدهای رشته‌های مختلف به کمیته نوبل را دارند. این افراد شامل اساتید دانشگاه، قانونگذاران، برندگان سالهای قبل و اعضای کمیته نوبل هستند. با آنکه نام نامزدهای هر رشته هم باید برای پنجاه سال محرمانه بماند، اما گاهی افراد نام نامزدهای پیشنهادی خودشان- مخصوصا برای جایزه صلح- را عمومی میکنند. برای همین است که ما می‌دانیم به طور مثال آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان، ادوارد اسنودن، کارمند سابق اداره امنیت ملی آمریکا که خبر شنود تلفن‌ها توسط دولت آمریکا را منتشر کرد، و رئوف بداوی بلاگر زندانی اهل عربستان سعودی هم از نامزدهای جایزه صلح نوبل بوده‌اند.
روابط نروژی‌ها
بنا به خواست آلفرد نوبل، جایزه صلح در کشور نروژ به برنده آن اهدا می‌شود، در صورتیکه بقیه جایزه‌ها در کشور سوئد به برندگان عرضه می‌شوند. دلیل این خواست وی مشخص نیست. اما در زمان حیات نوبل، کشورهای سوئد و نروژ با هم متحد بودند که این اتحاد در سال ۱۹۰۵ پایان یافت. گاهی اوقات رابطه بین بنیان نوبل که پول جایزه را می‌دهد و در سوئد واقع است با کمیته انتخاب برنده جایزه صلح که در نروژ واقع است و ادعای مستقل بودن از هر سیاست یا پولی را دارد، تیره و تار می‌شود.
چطور می‌شود جایزه نوبل را برد؟
صبر! برای بردن نوبل باید در درجه اول صبور بود. دانشمندان اغلب باید سال‌ها منتظر بمانند که کار و تحقیقشان توسط داوران نوبل شناسایی شود چرا که آنها می‌خواهند از اثرات و نتایج کشفیات آنها مطمئن شوند. آلفرد نوبل در وصیت نامه‌اش گفته است که جایزه باید به کسانی برسد که نتایج کارهایشان بیشترین بهره را برای نوع بشر داشته است.
جایزه صلح تنها جایزه‌ای است که به کسی که در طول سال گذشته دست آورد مهمی در خصوص صلح جهانی و بهبود وضعیت انسان ها و کشورها در کره زمین داشته است.
رادیو فردا یکی از بخشهای رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی است که در تلاش است اخبار و گزارش‌های دقيق و عينی و بی‌طرفانه را با هدف گردش آزاد اطلاعات در چارچوب اصول روزنامه‌نگاری حرفه‌ای به مخاطبان فارسی‌زبان ارائه کند.
نظرات بیشتر
رهبر جمهوری اسلامی
«این هم اقتصاد فلجشان است؛ اقتصاد آمریکا به معنای واقعی فلج است.»
© 2021 تمام حقوق این وبسایت، بر اساس مقررات کپی‌رایت، برای رادیو فردا محفوظ است.
در هفته نوبل به طور کلی شش جایزه در حوزه‌های پزشکی، فیزیک، شیمی، ادبیات، صلح و اقتصاد به دانشمندان و متفکرانی که بیشترین مشارکت را در حوزه‌های فوق داشته‌اند، اهدا می‌شود و جایزه نوبل فیزیک یکی از آن‌هاست.
به گزارش ایسنا، کاندید شدن در جایزه نوبل فیزیک تنها با دعوت امکان دارد. اسامی نامزدها و سایر اطلاعات در مورد تعیین برنده نیز تا 50 سال بعد آشکار نخواهد شد.
کمیته نوبل فیزیک فرم‌های محرمانه را به افرادی که دارای صلاحیت و واجد شرایط برای معرفی هستند، ارسال می‌کند.
افرادی که حق ارائه پیشنهاد برای جایزه نوبل فیزیک را دارند باید دارای این شرایط باشند:
1- اعضای سوئدی و خارجی آکادمی سلطنتی علوم سوئد
چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
2- اعضای کمیته نوبل فیزیک
3- برندگان نوبل فیزیک گذشته
4- اساتید رسمی علوم فیزیک در دانشگاهها و موسسات فناوری سوئد، دانمارک، فنلاند، ایسلند، نروژ و موسسه کارولینسکا در استکهلم
5- دارندگان کرسی مربوطه در حداقل شش دانشگاه یا کالج‌های دانشگاهی که توسط آکادمی علوم با حصول اطمینان از توزیع مناسب در کشورهای مختلف و کرسی‌های آموزشی آنها انتخاب شده‌اند
6- دانشمندان دیگری که آکادمی آنها را دعوت می‌کند.
تصمیم‌گیری در مورد انتخاب دانشمندان باید هر سال تا پیش از پایان ماه سپتامبر انجام شود.
انتخاب برندگان نوبل
آکادمی سلطنتی علوم سوئد مسئول انتخاب برندگان جایزه نوبل فیزیک است. این آکادمی یک نهاد موسوم به کمیته نوبل فیزیک را به این کار می‌گمارد که نامزدها را غربال کرده و نامزدهای نهایی را پیشنهاد می‌کند. این کمیته هر ساله شامل پنج عضو رای‌دهنده است، اما از چند سال پیش اعضای رای‌دهنده کمکی نیز دارد.
پیشنهاد این کمیته در یک نهاد بزرگتر یعنی کلاس فیزیک آکادمی مورد بررسی قرار میگیرد که ممکن است اصلاحاتی را پیشنهاد کند یا یک پیشنهاد کاملا متفاوت برای آکادمی بفرستد. در نهایت، پیشنهادات بیشتر در نشست پایانی آکادمی مورد بررسی قرار خواهند کرد. احتمال عدم اعطای جایزه در یک سال وجود دارد اما این اتفاق بسیار نادر است.
چه کسی واجد صلاحیت برای دریافت جایزه نوبل فیزیک است؟
کاندیدهای واجد صلاحیت برای جایزه نوبل فیزیک کسانی هستند که توسط افراد واجد شرایط دارای دعوتنامه از کمیته نوبل برای ارسال اسامی، نامزد شده‌اند. هیچ فردی نمی‌تواند خود را نامزد کند.
نامزدهای نوبل چگونه انتخاب می شوند؟
در اینجا توضیح مختصری در مورد فرآیند انتخاب نامزدهای نوبل فیزیک ارائه شده است.
فرم‌های نامزدها در ماه سپتامبر ارسال می‌شوند. کمیته نوبل فرم‌های محرمانه‌ای را به حدود 3000 نفر شامل اساتید منتخب دانشگاههای سراسر جهان، برندگان نوبل فیزیک و شیمی و اعضای آکادمی سلطنتی علوم سوئد ارسال می‌کند.
در ماه فوریه، فرم‌های تکمیل شده نامزدها باید به کمیته نوبل ارسال شوند و هر ساله این کار باید تا قبل 31 ژانویه انجام شود. کمیته فهرست نامزدها را غربال کرده و نامزدهای اولیه را انتخاب می‌کند. حدود 250 الی 350 اسم کاندید می‌شوند چرا که بسیاری از انتخاب کننده‌ها اغلب یک نام را معرفی میکنند.
در ماه مارس و می، کار مشاوره با متخصصان انجام خواهد شد. کمیته نوبل اسامی کاندیدهای اولیه را به کارشناسان خاصی ارسال می‌کند تا ارزیابی خود را از کار این کاندیدها اعلام کنند.
در ماه ژوئن تاه اوت، کمیته نوبل گزارش کاملی را نوشته و به همراه توصیه‌هایی به آکادمی آماده می‌کند. این گزارش توسط همه اعضای کمیته امضا می‌شود.
در ماه سپتامبر، کمیته نوبل این گزارش را به همراه توصیه‌های خود به اعضای آکادمی عرضه می‌کند. گزارش مذکور در دو نشست در کلاس فیزیک آکادمی بررسی می‌شود.
در ماه اکتبر، برندگان نوبل با اکثر آرا انتخاب می‌شوند. این تصمیم، نهایی و بدون تجدید نظر است. اسامی برندگان سپس اعلام می‌شود.
در روز دهم دسامبر برندگان نوبل جوایز خود را طی مراسمی در استکهلم دریافت میکنند که شامل یک مدال نوبل، یک دیپلم افتخار و یک سند تایید مقدار جایزه است.
اسامی نامزدها طی اساسنامه سختگیرانه‌ای تا 50 سال اعلام نمی‌شود. این محدودیت در جهت امنیت نامزدها و انتخاب‌کنندگان و همچنین بررسی‌ها و گزینه‌های مرتبط با جایزه نوبل است.
انتهای پیام
چطور باید صاحب نوبل شد؟!
برندگان نوبل چگونه انتخاب می‌شوند
رویکرد سیاسی مسئولین نوبل آنقدر برای اهالی ادبیات زننده و توهین‌آمیز بود که «ژان پل سارتر» در سال1964میلادی از دریافت آن سرباز زد و بسیاری دیگر از نویسندگان برتر جهان به آن انتقاد کردند.
به گزارش خبرگزاری فارس، شاید مهمترین و مشهورترین جایزه ادبی در دنیا، جایزه ادبی نوبل باشد که برگزیده آن با شهرت و آوازه جهانی مواجه می‌شود؛ این جایزه که به مناسبت سالروز مرگ «آلفرد نوبل» دانشمند سوئدی هر سال دهم دسامبر در شهر استکهلم برگزار می‌شود در کشور ما نیز انعکاس ویژه‌ای دارد.چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
آنچه برای مطبوعات، رسانه‌ها و محافل ادبی کشورمان مشخص نیست، معیارها و شاخصه‌های متولیان این جایزه برای انتخاب آثار برگزیده است لکن با توجه به برگزیدگان هر سال، مشخص می‌شود اهداف برگزاری نوبل ادبی، آن هم توسط آکادمی سلطنتی سوئد که از مراکز مرتبط با یهود است، مربوط به ترویج و تبلیغ و تبلیغ تفکرات صهیونیزم در سطح جهانی است!
* چه کسی برنده نوبل را انتخاب می‌کند؟
امروزه در دنیا نویسندگانی که می‌خواهند در جایزه ادبی نوبل، جزء نفرات برتر باشند، نمی‌دانند آثارشان را بر چه اصول، قاعده و حول چه محوری یا با رعایت چه قوانینی باید بنویسند، چرا که متولیان برگزار کننده نوبل ادبی، معیارها و اهداف خود را اعلام نکرده‌اند، لذا نویسندگانی را انتخاب میکنند که اهداف و برنامه‌های آنان را ترویج و تبلیغ کنند.
انعکاس گسترده و ویژه خبر اهدای جایزه ادبی نوبل در مطبوعات و رسانه‌های داخلی و پیرو آن جریان تبلیغی آثار و تمدن غربی به ویژه فرهنگ صهیونیزم امری است که طی سالیان اخیر هر ساله در این برهه زمانی رخ می‌دهد.
«آلفرد نوبل» دانشمند صنعتی و مخترع دینامیت اهل سوئد، یکسال قبل از مرگش در وصیتنامه خود می‌آورد که ثروتش را منبعی برای جوایزی میان افرادی که در طول یکسال بزرگترین فایده را به جامعه بشریت می‌رسانند، قرار دهند! در بین متولیان برگزاری جایزه نوبل در حوزه‌های ادبیات، فیزیک، شیمی و صلح، «آکادمی سلطنتی سوئد» مسئول انتخاب فرد برگزیده است.
آنچه مسلم است تنها افراد محدود و به خصوصی حق انتخاب نامزدهای نوبل ادبی را دارند! این افراد شامل اعضای آکادمی سوئد، اساتید برجسته و منتخب در رشته ادبیات و زبان، برندگان سابق جایزه نوبل در زمینه ادبیات و رئیس انتشاراتی که اثر کاندیدایی را در حوزه ادبیات چاپ کرده، می‌باشند.
اهدای جایزه نقدی ده میلیون کرونی توسط پادشاه سوئد به برگزیده نوبل، موجب طمع بسیاری از نویسندگان برای تطمیع نظر مسئولین آکادمی سوئد می‌شود!
نکته جالب و حائز توجه آن است که آکادمی سلطنتی سوئد در انتخاب برگزیده نوبل، هیچ اشاره‌ای به برگزیدگان احتمالی و یا به عبارتی نامزدهای دریافت این جایزه نمیکند! و بیش از 50 سال است نام نامزدهای دریافت این جایزه علنی نمی‌شود! اعضای 18 نفره آکادمی سوئد در مورد انتخاب برنده نهایی نوبل آنچنان پنهان کاری میکنند که حتی تاریخ اعلام جایزه تا دو روز قبل از آن فاش نمی‌شود.
لیست‌های منتشره به عنوان کسانی که احتمال دریافت جایزه برای آنان مطرح است و یا به عبارتی نامزدها دریافت جایزه نوبل، همگی ساخته و پرداخته رسانه‌ها و محافل ادبی است که سعی در حدس نام منتخب جایزه میکنند! از این روست که در محافل داخلی نیز در چندین نوبت گروهی از نویسندگان و فعالان دگراندیش دچار توهم برگزیده شدن در نوبل ادبی شده‌اند. آنان با گسترده شدن اقدامات و زمینه‌های اشاعه آثار و تفکرات ضددینی و در تعارض با ارزش‌های ملی و مذهبی کشورمان منتظر توجه بیشتر حامیان غربی خود بودند و چندین بار خود را به عنوان نامزد نوبل ادبی معرفی کردند! لکن از آنجا که تلاش‌های این عناصر خود فروخته با تدابیر متعهدین به انقلاب خنثی شده و نتیجه لازم را برای یهود که همان سرنگونی نظام جمهوری اسلامی است، به همراه نداشته، موجبات عدم توجه لازم را از آنان فراهم آورده است!!
* برندگان نوبل و اپوزیسیونی برای حکومتها
توجه آکادمی سلطنتی برای اهداء نوبل به اپوزیسیون حکومتی که برخلاف اهداف صهیونیزم جهانی حرکت می‌کند از رویکردهای سالهای اخیر این تشکل است.
رویکرد سیاسی مسئولین نوبل آنقدر برای اهالی ادبیات زننده و توهین‌آمیز بود که «ژان پل سارتر» در سال1964میلادی از دریافت آن سرباز زد و بسیاری دیگر از نویسندگان برتر جهان به آن انتقاد کردند.
تمایلات یهود و صهیونیزم جهانی در انتخابات نوبل ادبی در سال 2002، بیش از پیش نمایان شد چرا که آکادمی سلطنتی سوئد با انتخاب نویسنده یهودی‌تبار اهل مجارستان به نام «ایمره کرتژ» درصدد رفع مظلومیت از یهود برآمد.
مسئولان صهیونیستی نوبل با تبلیغ این نویسنده او را به خاطر زجرهایی که در اردوگاه اجباری «آوشویتس» و «بوکنوالد» کشیده است تجلیل کردند تا بار دیگر دم از مظلومیت یهود در واقع هولوکاست بزنند.
مؤسسه نوبل در تقدیرنامه خود برای این نویسنده چنین می‌آورد: «بازداشت کرتژ در آوشویتس در خلال آزار نازی‌ها به یهودیان مجارستان تأثیر عمده‌ای بر زندگی او داشته و مساله‌ای است که او به تناوب در داستان‌هایش به آن اشاره می‌کند.
در بیان رسانه‌های گروهی آثار ایمره کرتژ در جهت مظلوم نمایی یهودیان به جایی رسیده است که جنگ جهانی دوم، کشتار جمعی، یهود کشی و کوره‌های آدم سوزی، موضوعاتی است که بالغ بر نیم قرن بر پوست و گوشت این نویسنده مجاری غالب بوده و تمام آثارش در همین موضوع ارائه شده است. وی در آثارش همواره تلاش می‌کند فضاهای تیره و غبار آن دوران را با بزرگ نمایی ویژه القا نماید!»
انتخاب کرتژ موجب تعجب بسیاری از نویسندگان و محافل ادبی در دنیا شد که این انتخاب را فاصله بسیار روح ادبیات خواندند و آن را آب سردی بر ادب دوستان جهان دانستند لکن عده‌ای از عناصر داخلی و روزنامه‌های همسو با این جریانات اقدام به تبلیغ نویسنده مجاری و موضوع آثارش مبنی بر مظلومیت یهود کردند!
* چه کسی به یهود نزدیک‌تر است؟
علاوه بر تمایلات یهودمحور در جایزه نوبل، اسلام ستیزی نیز از محورهایی است که همواره مورد توجه آکادمی سلطنتی سوئد بوده است. انتخاب نویسنده انگلیسی هندی الاصل، وی.اس.نایپول (V.S.NAMIPUL) در سال 2001 بر پایه همین سیاست بود. این نویسنده در مصاحبه‌ای با روزنامه اسپانیایی زبان «ال موندو» اسلام را مکتب تروریسم و مسلمانان را تروریست‌های خشن و متعصب قلمداد کرد.
وی مدعی شد مسلمانان مردمی لبریز از خشم، کینه و عداوت هستند و بر علیه تمامی انسان‌ها و ملل جهان عمل میکنند. نایپول اسلام را به خشونت و تروریسم محکوم کرده و از دنیای غرب خواست تا هر زودتر به اقدامات جدی‌تر علیه مسلمانان در سرتاسر جهان مبادرت ورزند!
جالب اینکه برای انتخاب منتخب نوبل ادبی در سال 2010، رسانه‌های گروهی از نویسنده‌ای اسرائیلی نام می‌بردند! «آموس از» رمان‌نویس و استاد ادبیات! است که شبکه BBC او را با دیدگاه‌های صلح طلبانه سیاسی معرفی می‌کند!
البته در سالیان اخیر مشخص شده که فرد اعلام شده به عنوان برنده نوبل، در بین نامزدهای مورد پیش‌بینی رسانه‌ها نبوده و این موضوعی است که اعتبار ادبی نوبل را زیر سؤال می‌برد.
نگاهی دیگر به منتخبی نوبل ادبی و محتوای آثار برگزیده شاهدیم که اکثر آنان از محتوایی خاص و یکنواخت برخوردارند؛ سیاه‌نمایی، نمایش بدبختی و فلاکت مردم علی‌الخصوص کشورهای جهان سوم در بین آنها موج می‌زند!
در واقع در نگاه کلی مشخص می‌شود که رویکرد مسئولان نوبل به سوی استفاده ابزاری از ادبیات برای پیشبرد اهداف شوم خود می‌باشد. جایی که ادبیات می‌بایست بیانگر احساسات و عواطف درونی انسان باشد، آن را به عاملی جهت ایجاد یأس و ناامیدی در طبقات مختلف جامعه و یا دیگر اهداف سیاسی تبدیل کرده‌اند.
تهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان
تبیان، دستیار هوشمند زندگی
پل های ارتباطی
بلوار کشاورز،خیابان نادری،نبش حجت دوست،پلاک 12
public@tebyan.com
02181200000
دسترسی سریع
محصولات و خدمات
اشتراک در خبرنامه
چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
کلیه حقوق این سایت مربوط به موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان می‌باشد.
چاپ
هنرمندان در آرزوی جایزۀ اسکار و ورزشکاران در اشتیاق مدال طلای المپیک اند، اما بزرگترین آرزوی دانشمندان، نویسندگان و قهرمانان صلح جهانی، به دست آوردن جایزۀ نوبل است.
داوران کمیته‌های جایزۀ نوبل پاییز هر سال برندگان جوایز نوبل طب، فزیک، کیمیا، اقتصاد، ادبیات و صلح را اعلان میکنند.
برندگان، جایزۀ نقدی حدود ۹۲۰ هزار دالر، یک دیپلوم و یک مدال طلا در یافت میکنند، اما چه دانستنی‌های دیگری در مورد جوایز نوبل وجود دارد؟
چه کسی جایزۀ نوبل را ایجاد کرد؟
چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
جایزۀ نوبل در بخشهای طب، فزیک، کیمیا، ادبیات و صلح به خواست الفرد نوبل، یک صنعتکار ثروتمند سویدنی و مخترع دینامیت ایجاد شد. نخستین جایزۀ نوبل در سال ۱۹۰۱ درست پنج سال پس از مرگ نوبل تفویض شد.
جایزۀ نوبل اقتصاد که به نام رسمی “جایزۀ بانک سویدن در علوم اقتصاد” برای یادبود از الفرد نوبل شناخته می شود، نه به خواست نوبل بلکه در سال ۱۹۶۸ از سوی بانک مرکزی سویدن ایجاد شد.
با اینحال، این جایزه در کنار سایر جوایز نوبل تفویض شده و معیار انتخاب برندگان آن نیز شبیه سایر جوایز نوبل است.
داوران کی‌ها اند؟
الفرد نوبل در وصیتنامه اش که در سال ۱۸۹۵ نوشته، مشخص کرده است که کدام نهاد برنده‌گان جوایز نوبل را انتخاب کند.
در بخش جایزۀ طبی نوبل، او وظیفۀ انتخاب برنده‌گان را به انستیتیوت کارولینسکۀ استاکهولم داده است. اکادمی شاهی علوم سویدن برنده‌گان جوایز نوبل در بخش فزیک و کیمیا را برگزیده و اکادمی سویدن، برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات را انتخاب می‌کند.
آقای نوبل در وصیتنامه اش، وظیفۀ انتخاب برندۀ جایزۀ صلح را که معتبرترین جایزۀ نوبل است به هیاتی محول کرده که از سوی پارلمان ناروی انتخاب می‌شود.
چه کسانی برندۀ نوبل می‌شوند؟
هزاران نفر در سرتاسر جهان واجد شرایط نامزد شدن برای جایزۀ نوبل اند. این افراد شامل استادان دانشگاه، قانونگذاران، برندگان پیشین جایزۀ نوبل و خود اعضای کمیته های جوایز نوبل اند.
بر اساس مقررات نوبل، داوران مکلف اند هویت همه نامزدان را تا ۵۰ سال مکتوم نگهدارند. اما گاهی اوقات کسانیکه خود یا کس دیگری را نامزد کرده اند، پیشنهاد شان را علنی میکنند؛ به ویژه برای جایزۀ نوبل صلح.
داوران تلاش میکنند پیش از اعلام نام برندگان، کوچکترین اشاره در مورد آنان نکند، اما گاهگاهی سخنانی از میان آنان به بیرون درز می‌کند.
چگونه می‌توان جایزۀ نوبل را به دست آورد؟
در یک واژه، شکیبایی. دانشمندان اغلباً چندین دهه منتظر می مانند تا کارشان از سوی داوران بنیاد نوبل به رسمیت شناخته شود؛ داورانی که سالهای متمادی بررسی میکنند تا مطمین شوند که دستاوردهای دانشمندان از آزمون زمان پیروز بیرون شده است.
این خود اجابت خواست نوبل است که گفته بود جوایز باید به کسانی داده شود که خدمات آنان برای سالهای پس از دریافت جایزه نیز بزرگترین سود را نصیب بشر کند.
کمیتۀ جایزۀ صلح نوبل یگانه کمیتۀ این نهاد است که به گونۀ منظم به دستآوردهای سالیان پیشین پاداش می دهد. بنابه درخواست نوبل، این جایزه “باید به شخصی داده شود که بیشترین و بهترین خدمات را برای ایجاد اخوت و برادری میان ملت‌ها، محو یا کاهش نبردهای مسلحانه و تامین و ترویج همایش صلح انجام داده باشد.”
ارزش نقدی جایزه
یکجا با مدال و دیپلوم جایزۀ نوبل، برنده‌گان مبلغ هشت میلیون کرون سویدنی (امسال حدود ۹۲۰ هزار دالر امریکایی) دریافت میکنند.
در سال ۱۹۰۱ که نخستین جایزۀ نوبل داده شد، ارزش نقدی آن برابر با ۲۰ سال حقوق یک استاد پوهنتون بود.
اما عصر کنونی آرزوی نخست برای گرفتن جایزۀ نوبل، قرار گرفتن نام برندگان در کنار شخصیت‌هایی چون البرت انشتین، کاری کوری، مارتین لوتر کینگ و ارنست همینگوی است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سیما:زندگی هر انسانی مملو از سوالات کوچک و بزرگ است، سوالاتی که بسته به زمانه و شرایط، دائما در حال تغییرند اما یک سوال مهم و همیشگی هست که میان همه آدم ها فارغ از زمان و مکان مشترک است.
این سوال به فلسفه وجودی انسان باز می گردد، اینکه انسان چیست و به کجا می رود؛ گفته می شود ندانستن پاسخ این سوال آدمی را به ناکجاآباد می کشاند و ممکن است انسان نه تنها زندگی خود را مختل کند، بلکه زندگی دیگران را هم به آشوب بکشاند.
در دومین قسمت مجموعه «ابرها در راهند» به ادامه فعالیت های وکیل جوانی که در آلمان زندگی می کند ولی اصالتی آلمانی ندارد و پدر و مادرش ترک زبان هستند پرداخته می شود، اینکه او به دنبال یافتن پاسخی برای پرسش بزرگ زندگی، اسلام را ملاک و معیار قرار می دهد و در این زمینه تلاش می کند.
در این قسمت به حادثه 11 سپتامبر و تاثیر آن بر تحولات زندگی مسلمانان در دنیای غرب نیز اشاره می شود.
این مستند زندگی شیعیانی را روایت می کند که در اروپا زندگی و تلاش می کنند تا نگاه صحیح و انسانی دین اسلام را به دیگر ادیان بشناسانند.چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
شیخ حسین تیم لایبنر و برهان الدین داغ مشاوران تحقیق این مستند بوده اند.
دومین قسمت «ابرها در راهند» کاری از محمد علی فارسی و با روایت گری محمدرضا سرشار، شنبه 13 شهریورماه ساعت 19 از شبکه افق پخش می شود.
ساعت های 7.30 و 11.30 روز یکشنبه هم برای پخش تکرار این برنامه در نظر گرفته شده اند.
شنبه، ۱۹ تیر ۱۳۹۵
.
به مناسبت 18 تیر، روز ادبیات کودکان و نوجوانان
.
ادبیات کودکان و نوجوانان، عبارت است از مجموعه داستان‌ها، اشعار و نمایشنامه‌هایی که ضمن برخورداری از جوهره و کیفیت ادبی لازم، با توجه به خاصه‌های ذهنی و روانی (استعداد‌ها، علایق، تمایلات) و نیازهای کودکان و نوجوانان، در چارچوب اصول تعلیم و تربیت مورد تأیید شرع، پدید آمده باشد.
وجود قید «در چارچوب اصول تعلیم و تربیتِ مورد تأیید شرع» از آن رو است، که ادبیات سازنده‌ی کودکان و نوجوانان، در عین رعایت اقتضای سنی و علایق و تمایلات مخاطبان کم سن و سال خود، نمی‌تواند و نباید عنان خود را کاملاً به دست این عوامل بسپارد. بلکه در هر حال، علاوه بر ارضای خواست‌هایِ درست مخاطبان، باید آنچه را که آنان برای رشد صحیح و متعادل شخصیت‌شان به آن «نیاز» دارند و چه بسا خود از آن بی‌خبر باشند، در اختیار ایشان قرار دهد. ضمن آنکه تکیه‌ی صرف بر یافته‌های روانشناسی غرب و اصول تعلیم و تربیت آن، بنیانگذاری بنای سترگ شخصیت آینده‌سازان کشور بر گذرگاه سیل*؛ و نمونه‌ی عینی و محصول فرجامین آن، جوامع غرقه در فساد، سر در گم و درمانده در کاار خودِ امروزِ غرب است.
.
.
* «أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَى تَقْوَى مِنَ اللّهِ وَرِضْوَانٍ خَيْرٌ، أَم مَّنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىَ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ »
آيا كسىكه بنيان مسجد را بر ترس از خدا و خشنودی او نهاده بهتر است،یا آن کس که بنیان مسجد را بر کناره‌ی سیلگاهی که آب زیر آن را شسته باشد نهاده است، تا با او، در آتش جهنم سرنگون گردد؟» (توبه: 109)
.
.
منبع: از دفتر چهارم مجموعه کتاب «درباره ادبیات داستانی» به نوشته استاد محمدرضا سرشار، انتشارات کانون اندیشه جوان
خبرگزاری
فارس: ماه اکتبر برای نویسندگان ماه پر از استرس است و از اهمیت زیادی
برخوردار است. هر ساله با آغاز ماه اکتبر شبح نوبل بر فراز سر نویسندگان به
حرکت در می‌آید اما به راستی روند این انتخاب چگونه است؟
به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات فارس، ماه اکتبر برای نویسندگان ماهی پر
از استرس و از اهمیت زیادی برخوردار است. هر ساله با آغاز ماه اکتبر شبح
نوبل بر فراز سر نویسندگان به حرکت در می‌آید. از چند ماه پیش،
گمانه‌زنی‌ها در حلقه‌های فرهنگی آغاز می‌شود و نام نویسندگانی که در
سالهای اخیر به گونه‌ای در رسانه‌ها مطرح بوده‌اند بر سر زبان‌ها جاری
می‌شود؛ اما در خاتمه اعضاء آکادمی نوبل جایزه به نویسنده یا شاعری می‌رسد
که کمتر کسی به آن فکر می‌کرده است. اما به راستی روند این انتخاب چگونه
است؟ یک نویسنده یا شاعر چگونه به این جایزه دست می‌یابد؟ آیا در روند
انتخاب این افراد مسائلی دیگری هم دخالت دارند یا نه صرفاً به فعالیت‌های
ادبی و فرهنگی وی توجه می‌شود؟
روند این انتخاب‌ها به هر صورتی که باشد، نشان از آن دارد که عدالت
خداوند در این میان نقشی ندارد، بلکه این 18 عضو آکادمی نوبل هستند که حکم
خود را صادر میکنند و نوبل ادبیات آن سال را به یک نویسنده می‌دهند.
• پیشنهاد مؤسسات و مراکز علمی
مؤسسات مهم علمی و پژوهشی هر ساله تا اول ماه فوریه لیست افراد پیشنهادی
خود برای دریافت جایزه نوبل را به بنیاد نوبل ارسال میکنند. اعضاء آکادمی
نوبل، گروه و حلقه‌های ادبی مشهور، اساتید ادبی و زبان شناسان، برندگان
جایزه نوبل و… از افرادی هستند که از این حق برخوردارند تا گزینه‌هایی را
به بنیاد نوبل پیشنهاد دهند.
اعضاء آکادمی از ماه فوریه تا ماه آوریل، به مدت سه ماه، به بررسی
پیشنهادات ارائه شده می‌پردازند و از میان لیستی که گاه تعداد آنها از
هزار نفر هم تجاوز می‌کند نام 20 چهره ادبی برای دریافت جایزه را انتخاب
می‌شود. اما ماجرای انتخاب افراد به اینجا ختم نمی‌شود و با بررسی‌های
بیشتر تا ماه می، تعداد این افراد به 5 نفر کاهش پیدا می‌کند و لیست نهایی
برای انتخاب در آن سال مشخص می‌شود.
پس از انتخاب لیست نهایی در ماه می، هجده عضو برجسته آکادمی نوبل به
بررسی آثار این 5 نویسنده و شاعر منتخب می‌پردازند. البته گفته می‌شود که
برنده جایزه در ماه می همان سال مشخص می‌شود و از آن تاریخ به بعد علاوه
بر آثار نویسنده، رفتارها و موضع‌گیری‌های نویسندگان نیز زیر ذره‌بین قرار
میگیرد.
سرانجام در ماه اکتبر، این شبح که نزدیک به یک سال بر بالای سر نویسندگان
به پرواز درآمده بر سر یکی از نویسندگان می‌نشیند. هجده عضو آکادمی در
جلسه‌ای دور هم جمع می‌شوند و نظر خود را به طور مخفیانه اعلام میکنند و
پس از شمارش آرا، نویسنده‌ای که بیش از نیمی از آرا را از آن خود کرده، در
آن سال برنده جایزه نوبل انتخاب می‌شود.
هیچ نویسنده‌ای به این جایزه دست پیدا نمیکند مگر اینکه پیش از این
حداقل نام او دو بار در این لیست حضور پیدا کرده باشد. بنابراین نویسندگان
بسیاری هستند که نام آنها بارها در لیست تکرار می‌شود اما موفق به دریافت
این جایزه نمی‌شوند.
بنا یک سنت دیرین در بنیاد نوبل، نام هیچ یک از دیگر کاندیداهایی که نام
آنها در فهرست نهایی هر سال قرار دارد، اعلام نمی‌شود. همچنین نام شورای
نظر دهنده و بحث‌هایی که در مورد کاندیداها صورت گرفته علنی نمی‌شود. این
اسناد پس از 50 سال در اختیار عموم قرار می‌گیرند.
• اعضاء آکادمی نوبل
آکادمی نوبل از 18 عضو مادام‌العمر تشکیل شده که از برترین استادان
فرهنگی سوئد هستند. دو تاریخ شناس، دو فیلسوف، سه متخصص در زبان‌های
کشورهای شمالی و… زمانی که در لیست نهایی آنها نویسنده‌ای قرار میگیرد
که آثار وی کمتر شناخته شده است، آنها از مترجمان و کارشناسان بین‌المللی
درخواست میکنند تا نمونه‌هایی از نوشته‌های آن نویسندگان را ترجمه کنند.
• در آکادمی نوبل چه جوایزی به نویسنده داده می‌شود؟
آکادمی نوبل در سال 1895 با سرمایه 9 میلیون و دویست هزار دلار ایجاد شد
و بهره سرمایه هر ساله قبل از پانزده ماه نوامبر بین 5 برنده تقسیم
می‌شود. میزان این پول در دوره‌های مختلف متغییر بوده اما یکی از بخشهای
ثابت این جایزه بوده است.
در مراسم جایزه نوبل به نویسنده انتخاب شده یک مدال طلا، دیپلم افتخار و
مبلغ قابل توجهی پول به واحد کرون سوئد داده می‌شود. این مبلغ به میزان
درآمد بنیاد نوبل در آن سال بستگی دارد. اگر در سالی تعداد برندگان بیش از
یک نفر باشد، این مبلغ به طور مساوی میان آنها تقسیم می‌شود.
میزان پولی که در طول این سال‌ها به نویسندگان داده شده، نوساناتی داشته و
همواره ثابت نبوده است. در ابتدا میزان این پول نزدیک به 160 هزار کرون
بود در سال 1945 این میزان به 122 هزار کرون کاهش پیدا کرد. بعد از جنگ
جهانی دوم این پول افزایش پیدا کرد و در سال 2011 میزان آن 11 میلیون و
660 هزار کرون بود.
اعضاء آکادمی نوبل با توجه به بحران اقتصادی که چند سال اخیر بر اروپا
سایه افکنده است، مبلغ جایزه در سال 2012 را کاهش دادند. آکادمی نوبل مبلغ
جایزه امسال را 20 در صد کاهش داد و مبلغ آن را 8 میلیون کرون (یک میلیون و
صد هزار دلار) اعلام کرد.
مدال طلای نوبل از دیگر جوایزی است که به نویسنده منتخب در آن سال داده
می‌شود. این مدال طلا دارای دو رو است. یک روی آن تصویری از آلفرد نوبل حک
شده و روی دیگر آن شعری از ویرژیل، شاعر بزرگ یونانی، قرار دارد. این عبارت
یونانی از این قرار است: inventas vitam juvat excoluisse per artes.
معنای این عبارت به فارسی از این قرار است: خلاقیت‌ها مایه ترفیع حیات
هستند، حیاتی که توسط هنر زیبا سازی شده است. این شعر یکی از ابیات ترانه
ششم، بیت 663 سروده ویرژیل است. طراحی این مدال را اریک لیندربرگ بر عهده
داشته است.
• شرایط شرکت در مراسم اعطای جایزه نوبل
«هفته نوبل» یکی از رویدادهای مهم در کشور سوئد محسوب می‌شود که در ماه
دسامبر قرار دارد. روز 10 دسامبر هر سال مراسم اعطای جوایز برگزار می‌شود و
افراد انتخاب شده به سخنرانی خواهند پرداخت. در این مراسم ویژه دیپلم
افتخار آکادمی نوبل از دست پادشاه سوئد به افراد منتخب داده می‌شود.
شرکت در این مراسم شرایط خاصی دارد. افرادی که در این مراسم شرکت میکنند
باید لباس‌های خاصی را بپوشند. آقایانی که به دریافت جایزه نائل می‌شوند
کت و شلوار فراک و پاپیون سفید می‌زنند و در این مجلس حضور پیدا میکنند.
از سوی دیگر خانم‌هایی که به دریافت جایزه نائل می‌شوند نیز باید پوشش خاصی
بر تن کنند. اما همیشه افراد منتخب مجبور به انجام این کار نیستند و
می‌توانند با لباس‌های محلی کشور خود در مراسم شرکت کنند؛ اتفاقی که در سال
1982 و در مراسم تقدیر از نویسنده مکزیکی، گابریل گارسیا مارکز، رخ داد و
وی با لباس کلمبیایی در مراسم شرکت کرد.
جایزه ادبی نوبل به لحاظ اعتبار مالی یکی از مهمترین جوایز مالی در جهان
است که تداوم آن در یک قرن اخیر نقش مهمی در شهرت آن داشته است. اما سو
گیری‌های آن در سالهای مختلف همواره به این موضوع دامن زده است که آیا
ملاک انتخاب‌ها بر اساس توانایی‌های ادبی افراد است یا شرایط دیگری هم در
این انتخاب دخیل هستند؟ چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
با سلام
من یک شاعر مستقل هستم و سالهاست که گرفتن جایزه نوبل یکی از آرزوهای مهم من است . آیا بجز قرار گرفتن در لیست اعلامی مراکز علمی پژوهشی راه دیگری برای ارسال اثر و شرکت در داوری آثار وجود ندارد؟
واقعا این سوال من هم هست که آیا فقط باید مراکز علمی پژوهشی آثار را ارسال کنند یا خود افراد به صورت آزاد هم می تونن اقدام کنن و شرایط هرکدام به چه صورت است؟
لطفا یا جواب بدید. یاهم این بخش ارسال نظر را از صفحه حذف کنید تا ما الکی امیدوار نشیم که یکی جواب ما را خواهد داد..
درود بر شما ، بنده هم مثل دیگر عزیزان هستم ، خواهان شرکت در این جایزه هستم شاعر و نویسندم ، اگر لطف کنید راهنمایی بفرمایید ممنون شما خواهم بود
با سپاس
ما از کوکی‌ها Cookies استفاده می‌کنیم تا پیشکش‌های خود به شما را بهبود ببخشیم. معلومات بیشتر در این رابطه می‌توانید در اعلامیه حفظ داده‌ها بیابید.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا روز چهارشنبه اعلام کرد که توسط یک سیاستمدار راستگرای نارویژی برای جایزه صلح نوبل ۲۰۲۱ نامزد شده است. البته او در گذشته هم تجربه نامزدی ناکام برای این جایزه را داشته است.
ترامپ در یک رشته توییت‌ها در مورد نامزدی‌اش برای جایزه صلح نوبل نوشته است: «تشکر!» او همچنین پیام‌های را که در استقبال از نامزدی‌اش برای جایزه صلح نوبل به دلیل میانجیگری توافقنامه عادی سازی روابط میان اسرائیل و امارات متحده عربی در توییتر نشر شده اند، بازتوییت کرده است.چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
کریستیان تیبرینگ یِده، نماینده پارلمان ناروی، به خبرگزاری فرانسه گفت که رئیس جمهور دونالد ترامپ را به دلیل «توافق تاریخی و بی‌نظیر میان اسرائیل و امارات متحده عربی» برای جایزه صلح نوبل نامزد کرده است. او ابراز امیدواری کرد که دیگر کشورهای عربی نیز به توافق مشابهی با اسرائیل دست یابند تا «ما به صلح پایدار در شرق میانه دست یابیم.»
تیبرینگ یِده، عضو حزب راستگرا و ضد مهاجرت «ترقی» ناروی، معاون کمیته امور خارجی و دفاعی پارلمان این کشور است.
البته این نخستین باری نیست که این سیاستمدار نارویژی دست به این کار می‌زند. او با شماری از دیگر نمایندگان پارلمان در سال ۲۰۱۸ نیز ترامپ را به دلیل تلاش برای آشتی با کوریای شمالی نامزد جایزه نوبل کرده بود که بی‌نتیجه ماند.
صدها تن همه ساله برای جایزه صلح نوبل نامزد می‌شوند، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که آنها برای احراز این جایزه انتخاب شوند.
کمیته جوایز نوبل در ناروی از همه پیشنهادها برای نامزدی جایزه صلح نوبل استقبال می‌کند، به شرط این که این پیشنهادها تا ۳۱ جنوری سال مورد نظر و توسط اشخاص و گروه‌های واجد شرایط ارائه گردد. نمایندگان پارلمان از جمله اشخاص واجد شرایط اند که می‌توانند کسی را برای این جایزه نامزد کنند.
ترامپ قبلاً شکایت کرده است که برای جایزه صلح نوبل جدی گرفته نشده است. او شکوه کرده است که بارک اوباما، سلف‌اش از حزب دموکرات در دوره نخست ریاست جمهوری‌اش در سال ۲۰۰۹ برنده جایزه صلح نوبل شده بود.
ترامپ سال گذشته گفته بود: «آنها این جایزه را به اوباما دادند. او حتی نمی‌دانست که به دلیل چه کاری این جایزه را برده است. او حدود ۱۵ ثانیه در آنجا بود و جایزه نوبل را گرفت. من احتمالاً هرگز این جایزه را به دست نمی‌آورم.»
جرد کوشنر، داماد ترامپ و مشاور کاخ سفید، گفته است که رئيس جمهور «بسیار بسیار مفتخر است که نامزد این جایزه شده است.»
به گفته تیبرینگ یِده، ترامپ به خاطر میانجیگری توافق میان اسرائیل و امارات متحده عربی بیش از بسیاری برندگان قبلی این جایزه سزاوار آن است.
او گفته است: «چه در پیمان ۱۹۷۸ کمپ دوید (پیمان صلح میان اسرائیل و مصر) و چه در پیمان ۱۹۹۳ اسلو (نخستین موافقتنامه حکومت اسرائیل و سازمان آزادی‌بخش فلسطین)، جایزه نوبل به شخصیت‌های اصلی این توافقات داده شده است و توافق کنونی (میان امارات متحده عربی و اسرائیل) به همان اندازه برای شرق میانه یک گام متحول‌کننده است.»
این نماینده پارلمان ناروی گفته است که کمیته نوبل در تصمیم‌گیری خود نباید زیر تاثیر مشاجراتی قرارگیرد که در مورد رفتارهای شخصیتی ترامپ وجود دارد: «برای برندگان نوبل، چه در ادبیات یا کیمیا … کسی به فکر شخصیت‌آن‌ها نیست. شخصیت در برنده شدن جایزه نوبل تعیین‌کننده نیست، بلکه مهم این است که یک شخص به چه چیزی واقعاً برای صلح در جهان دست یافته است.»
کمیته جوایز نوبل معمولاً راجع به نامزدان جوایز معلومات نمی‌دهد و برای اظهارنظر راجع به نامزدی ترامپ نیز در دسترس نبوده است. در گذشته چند تن از کمیته پنج عضوی کمیته نوبل اظهارات منفی نسبت به ترامپ داشته اند.
Af/nf (AFP)
آبی احمد، نخست وزیر اتیوپیا برنده جایزه صلح نوبل سال ۲۰۱۹ شد. او این جایزه با پاداش نقدی حدود یک میلیون دالر را به دلیل تلاش‌هایش برای صلح با اریتریا بعد از سال‌ها جنگ و منازعه به دست آورده است.
خوان مانوئل سانتوس، لیخ والیسا، دیوید ترایمبل، جودی ویلیامز و شیرین عبادی در مورد منازعات مختلف در جهان و دلایل آن گفتگو می کنند. تجارت با اسلحه، تغییرات اقلیمی، فرار و اخراج از جمله دلایل افزایش منازعات است.
برندگان امسال جایزه مشهور به «بدیل نوبل» روز چهارشنبه اعلام شدند. امسال چهار زن که در عرصه های حقوق بشر، اقلیم و صلح فعالیت می کنند، برنده این جایزه شده اند.
براساس یک همه پرسی انستیتوت مطالعات دیدگاه ها (سیوای ـ Civey) حدود ۵۴،۵ درصد جمعیت آلمان با خوشبینی به ورود سال ۲۰۲۱ می نگرند؛ اما سال ۲۰۲۰ چگونه سالی بود؟ دراینجا شمه ای از رویدادهای ۲۰۲۰ را جمعبندی نموده ایم.
به گزارش خبرگزاری‌های رسمی ایران، مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت داخله این کشور از تمدید ویزا و پاسپورت‌های خانواری اتباع افغانستان خبر داده است. این روند از ۱۱ دلو آغاز و به مدت ۴۵ روز ادامه خواهد یافت.
به نظر می‌رسد کمتر کشوری در جهان مانند ایران از پایان دوره ریاست جمهوری ترامپ خوشنود است. اما روی کار آمدن جو بایدن به صورت خودکار به مفهوم بهبود مناسبات دو کشور نخواهد بود. دو کشور از یک‌دیگر چه می‌خواهند؟
هندوستان به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان دارو در جهان، گفته است که به چند کشور همسایه و منطقه به شمول افغانستان محموله‌های واکسین کووید-۱۹ ارسال می‌کند. انتقال این محموله‌ها سر از امروز چهارشنبه شروع می‌شود.
شیوع سریع آنفلوانزای مرغی در چندین ایالت هندوستان نگرانی‌ها را در این کشور برانگیخته است و مقام‌ها مجبور شده اند که به صورت فوری برنامه‌هایی را برای مهار وضعیت روی دست بگیرند.
مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده امریکا، بدون ارائه شواهدی مدعی شده است که القاعده پایگاه جدید عملیاتی در ایران ایجاد کرده و از افغانستان و پاکستان به این کشور نقل مکان کرده است.
© 2021 Deutsche Welle |
حفظ داده ها |
یادداشت حقوقی |
تماس
| نسخه موبایل
جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۸ میلادی به سبک و سیاق جدیدی اعطای می شود که با رویه قبلی آکادمی نوبل سوئد تفاوت چشمگیری دارد. برای انتخاب برنده جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۸، ۴۷ نفر نامزده شده اند که مسبوق به سابقه نبوده است. این نویسنده ها از کشورهای مختلف بوده و در میان آنان چهره های بسیار شناخته شده ای دیده می شود. در حالی که اسامی نویسندگان در فهرستی اعلام شده، از مخاطبان خواسته شده است تا به یکی از نویسندگان این فهرست رای بدهند. آکادمی جدید از سوی کتابداران و ناشران سوئدی انتخاب شده و رای گیر ۱۴ آگوست خواهد بود.
از میان آرا، اسامی ۳ نویسنده که بیشترین رای را آورده‌اند برای انتخاب به گروه داوری ارجاع می‌شود که متشکل از گروهی متخصص است. یک نویسنده نیز به رای کتابداران به این فهرست اضافه می‌شود. از میان این ۴ نفر، اسم برنده این جایزه ۱۴ اکتبر در برنامه‌ای رسمی اعلام می‌شود و جایزه دهم دسامبر ۲۰۱۸ به برنده اهدا خواهد شد. این آکادمی جدید اعلام کرده سازمانی غیرانتفاعی، غیرسیاسی، و از نظر مالی مستقل است و در همان چارچوب زمانی آکادمی سوئد و ۵ کمیته دیگر آن فعالیت می‌کند.
جی کی رولینگ با هری پاتر، بالاخره نامزد جایزه نوبل ادبیات شد
اعضای این آکادمی تاکید کرده‌اند ادبیات باید با دموکراسی، گشاده بودن و صمیمیت و احترام همراه باشد. آکادمی جدید ۱۱ دسامبر از بین می‌رود و کارش را خاتمه یافته تلقی می‌کند. این جایزه به اثر یا نویسنده‌ای که به انسانیت در جهان توجه دارد اهدا می‌شود و برنده می‌تواند از هر نقطه جهان باشد، به شرط این که ۲ اثر ادبی تا کنون منتشر کرده باشد و یکی از آنها در ۱۰ سال اخیر منتشر شده باشد. رییس هیات داوری آن پالسون سردبیر و ناشر مستقل است.چگونه نامزد جایزه نوبل شویم
جدید ترین خبرها از نامزدهای جایزه نوبل را در سایت رسمی بنیاد نوبل دنبال کنید
تصویری از مراسم اعطای جایزه نوبل با حضور اعضای خاندان سلطنتی سوئد
ژان کلود آرنو همسر کاتارینا فروستنسون، شاعر سوئدی و یکی از اعضای آکادمی سوئد است. فروستنسون به عضویتش در آکادمی پایان داد چونکه همسرش ژان کلود آرنو دست به آزار جنسی زنان زده و مزاحمت‌هایی هم برای شاهزاده سوئد ایجاد کرده بود. آرنو طی سالیان اخیر ۱۸ زن را که عضو آکادمی یا همسر و دختر اعضای آکادمی سوئد بوده‌اند مورد آزار یا سوء استفاده جنسی قرار داده است.
به دنبال افشای آزار جنسی و سوء استفاده‌های مالی، برخی از اعضای آکادمی استعفا دادند. از ۱۸ عضو آکادمی تنها ۱۱ نفر هنوز به فعالیتشان ادامه می‌دهند. بنا بر اساسنامه آکادمی این تعداد برای گزینش اعضای جدید کافی نیست. جایزه نوبل از سال ۱۹۰۱ میلادی هر ساله به نامزدهای نهایی اعطا شده و تنها ۷ بار بخاطر جنگ جهانی از اعطای آن خودداری شده است. ضیافت اعطای جایزه نوبل هر سال در کاخ أبی استکهلم برگزار می شود و ضیافت شام آن را مجلل ترین ضیافت شام جهان می دانند که صدها آشپز و خدمه در آن فعالیت دارند.
اعضای هیات داوری جایزه نوبل ادبیات ۲۰۱۸
کتاب اگنس نوشته پیتر اشتام با ترجمه محمود حسینی زاد به چاپ هشتم رسید
ترجمه های مختلف از کتاب خدای چیزهای کوچک که نامزد نوبل ادبیات ۲۰۱۸ است در ایران منتشر شده است
کتاب شهر شیشه ای اثری از پل آستر
کتاب داستان ندیمه در ایران توسط سهیل سمی ترجمه شده است
مرجان محمدی، کتاب گیلیارد اثر مریلین رابینسون، نامزد نوبل را ترجمه کرده است
سودابه قیصری، کتاب دوست باهوش من اثری از النا فرانته را به فارسی برگردانه است
نامزدهای جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۱۸
کارل گوستاو شانزدهم پادشاه سوئد و همسرش ملکه ویکتوریا، جایزه برنده نوبل ۲۰۱۸ را در مراسمی رسمی اعطا میکنند
به نظر شما کدام نویسنده برنده خوش اقبال جایزه نوبل ۲۰۱۸ ادبیات خواهد بود؟
مطلب برای شما مفید بود؟
به مطلب امتیاز دهید
میانگین امتیازها 0 / 5. تعداد رای: 0
تاکنون رأی داده نشده! اولین نفری باشید که به این پست امتیاز می‌دهد.
ذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی می‌نویسم.
۱۳۹۸. تمامی حقوق برای وبسایت Rooziato (روزیاتو) محفوظ
است.
