قاسم سلیمانی (۲۰ اسفند ۱۳۳۵ – ۱۳ دی ۱۳۹۸) فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (IRGC) بود. او در طول جنگ ایران و عراق و پس از آن تا سال ۱۳۷۶، فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله کرمان بود. سپس، از سال ۱۳۷۶ تا زمان مرگ بهعنوان فرمانده در نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعالیت میکرد. وی در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد در طی عملیاتی بنام عملیات آذرخش کبود به دستور دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا، مورد حمله موشک پهپاد نظامی ارتش ایالات متحده قرار گرفته به قتل رسید.
سلیمانی طی جنگ ایران و عراق از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود و چندین بار مجروح شد. سپس، در مقام فرمانده نیروی قدس سپاه نقش مهمی در تقویت قدرت نظامی حزبالله لبنان و گروههای مسلح فلسطینی، جنگ افغانستان، تشکیل گروههای شبهنظامی در عراق پس از سرنگونی صدام حسین، سرکوب اعتراضات مردم سوریه[۱۱] و تغییر روند جنگ داخلی سوریه به نفع بشار اسد، همچنین مقابله با داعش در عراق و سوریه داشتهاست. سلیمانی به خودش لقب «سرباز صفر ولایت» داده بود و به عقیده بسیاری، هم در گفتار و هم در عمل نشان داده بود که کاملا از سید علی خامنهای و سیاستهای کلان جمهوری اسلامی پیروی میکند.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]
سلیمانی تا پیش از حضور آشکار در جنگ علیه داعش در عراق، معمولاً در انظار عمومی ظاهر نمیشد؛ ولی حکومت ایران از زمان حضور او در عراق با انتشار تصاویر متعددش با نیروهای عراقی، شروع به معرفی و شناساندن چهرهٔ وی کرد. جایگاه سلیمانی بهتدریج به عنوان یکی از محبوبترین شخصیتهای نظام جمهوری اسلامی نزد مردم ایران اوج گرفت.[۱۷][۱۸][۱۹] این در حالی است که ایرانیانی که در اعتراض به سقوط پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین توسط پدافند سپاه پاسداران تظاهرات کردند، وی را یک «قاتل» دانستند[۲۰][۲۱] و بنر او را پاره کردند.[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵] گروهی از ایرانیان هم او را یک مهرهٔ مهم در ماشین سرکوب میدانند.[۲۶] سلیمانی به خاطر مشارکت در سرکوب مخالفان بشار اسد از سوی اتحادیه اروپا و سازمان ملل تحریم شدهبود و دولت آمریکا هم از سال ۲۰۰۵ وی را به عنوان یک تروریست میشناخت.[۲۷]
ساعاتی پس از انتشار خبر کشته شدن سلیمانی، شهروندان عراقی در خیابانهای بغداد و اپوزیسیون سوریه در ادلب به شادمانی و پخش شیرینی پرداختند.[۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]پس از قتل قاسم سلیمانی، گروهی از مردم ایران، هندوستان[۳۳]، پاکستان[۳۴]، گروههای اسلامی مالزی[۳۵]، فلسطین[۳۶]، ترکیه[۳۷]، حوثیهای یمن[۳۸]، شیعیان کشمیر[۳۹]، طرفداران حزبالله در لبنان[۴۰]، طرفداران اسد در سوریه[۴۱] و مردم عراق[۴۲] تظاهراتی در محکومیت این اقدام آمریکا و همدردی با سلیمانی برگزار کردند[۴۳]. اجساد قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر کشتهشدگان عملیات آذرخش کبود در بغداد، کاظمین، کربلا و نجف تشییع شد و هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند. سپس اجساد به ایران منتقل شدند و به ترتیب در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان با حضور گسترده مردم تشییع شد، به طوری که در مراسم تشییع در تهران، جمعیت چند میلیونی از مردم گرد آمدند و برخی رسانهها آن را شلوغترین مراسم تشییع پس از تشییع سید روحالله خمینی دانستند. سلیمانی در رسانههای بینالمللی، به عنوان «فرماندهٔ سایه» توصیف میشد. از او به عنوان شخصیتی تأثیرگذار در نبرد علیه داعش نام برده میشود.[۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹][۵۰]
چطور مرد سردار سلیمانی
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۳۵ در روستای قنات ملک که روستایی کوهستانی با ساختاری طایفهای (طایفه سلیمانی کرمانی) بود، واقع در شهرستان رابر، از توابع کرمان زاده شد.[۵۱] او اصالتی لر داشت.[۵۲][۵۳] نام پدرش حسن و نام مادرش فاطمه سلیمانی بود؛ یک خواهر و یک برادر بزرگتر و یک برادر کوچکتر داشت.[۵۴]
او از ۱۲ سالگی روستای خود را برای کار در شهر کرمان ترک کرد. در نوجوانی به کار بنایی مشغول بود و در سالهای ابتدای جوانی، از پیمانکاران سازمان آب کرمان بهشمار میآمد.[۵۵][۵۶] وی در سنین جوانی ازدواج کرد و دو فرزند پسر به نامهای حسین و محمدرضا و دو فرزند دختر به نامهای زینب و فاطمه داشت.[۵۷][۵۵] سلیمانی در سالهای آخر زندگی در شهرک «شهید دقایقی» در محله شیان در کنار پارک جنگلی لویزان در تهران زندگی میکرد.[۵۸]
قاسم سلیمانی یکی دو سال پیش از انقلاب ۱۳۵۷ از طریق سید رضا کامیاب که در ماه رمضان برای تبلیغ از مشهد به کرمان آمده بود و یکی از گردانندگان اصلی راهپیماییها و اعتصابات کرمان بود، جذب نهضت روحالله خمینی شد.[۵۹] کامیاب بعدها سلیمانی را با سیدعلی خامنهای آشنا کرد و در ۷ مرداد ۱۳۶۰ توسط سازمان مجاهدین خلق ترور شد.[۵۵]
سلیمانی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ابتدا در حین ادامه فعالیت در سازمان آب کرمان، به عضویتِ مجموعهای بنام سپاه افتخاری درآمد[۶۰] و سپس با تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به این نهاد پیوست. شورای فرماندهی سپاه در کرمان پیش از ۸ خرداد ۱۳۵۸ تشکیل شد و سلیمانی همزمان با کار در سازمان آب، به سپاه پیوست. به گفتهٔ اصغر محمدحسینی حداکثر دوره آموزش آنها ۴۵ روز بودهاست. وی، علیرغم آنکه تا پیش از آن هیچ تجربهٔ نظامی نداشت، به علت عملکرد خوبش به عنوان مربی انتخاب شد. سپس، مدت کوتاهی بعد به همراه جمعی از سپاهیان برای کمک به اداره و حفاظت شهر مهاباد در برابر جدایی طلبان کرد به این شهر فرستاده شد. پس از بازگشت از مهاباد تا شروع جنگ ایران و عراق فرمانده پادگان قدس سپاه کرمان بود.[۵۹]
سلیمانی در ابتدای جنگ ایران و عراق گردانی متشکل از نیروهای رزمی کرمان را تشکیل داد که کمی بعد به تیپ زرهی و نهایتاً به لشکر ۴۱ ثارالله تبدیل شد. او از ابتدای تشکیل این لشکر در سال ۱۳۶۱ تا رفتن به نیروی قدس در سال ۱۳۷۶ فرمانده این لشکر بود و در بسیاری از عملیاتهای سپاه در جنگ نقش کلیدی داشت.[۶۱] لشکر ۴۱ ثارالله تحت فرماندهی او متشکل از نیروهای سه استان کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان بود، و به لشکر «خط شکن» معروف بود.[۵۶] این نیروی رزمی در ابتدا یک گردان بود که قبل از عملیات فتحالمبین توسط حسن باقری به سطح تیپ ارتقا پیدا کرد و قاسم سلیمانی توانست وارد جلسات فرماندهان سپاه شود. با این حال تا عملیات رمضان، تیپ وی عمدتاً نقش پشتیبانی را برعهده داشت.[۶۲] سلیمانی از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود.[۶۳] سلیمانی چندین بار در جنگ مجروح شد از جمله در عملیات بستان از ناحیه شکم[۶۴] و در عملیات طریق القدس در اثر انفجار خمپاره از ناحیه دست و شکم مجروح شد.[۶۵]
با پایان یافتن جنگ ایران و عراق در ۱۳۶۷ ه. ش، لشکر ۴۱ ثارالله به فرماندهی سلیمانی به کرمان بازگشت و درگیر جنگ با اشخاص مسلح و قاچاقچیان مواد مخدر شد، که از مرزهای شرقی کشور هدایت میشدند. قاسم سلیمانی تا هنگام انتصاب به فرماندهی سپاه قدس، این سمت را عهدهدار بود.[۶۰]
به گفتهٔ علی قاسمی، فرمانده سپاه انصار الرضا استان خراسان جنوبی، وی در برقراری امنیت در مرزهای شرقی از تایباد تا زابل و زاهدان کوشید. امنیت را در جاده بیرجند-قائن و بیرجند-زاهدان برقرار کرد. همچنین راه ارتباطی بیرجند به کرمان در کویر سوزان شهداد را از اشرار پاکسازی کرد.[۶۶]
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۷۶، همزمان با اوجگیری طالبان در افغانستان، به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب شد.[۶۰] او با تجربهای که از جنگ داخلی کردستان داشت، گزینهای مناسب بود، چون بنا بود در افغانستانِ عصر طالبان که درگیر جنگهای داخلی بود، وارد عمل شود. از همه مهمتر اینکه سلیمانی در هشت سال جنگ با عراق و نیز مبارزه با باندهای مواد مخدر در مناطق مرزی ایران و افغانستان تا پیش از انتصابش به فرماندهی سپاه قدس، تجربهٔ زیادی اندوخته بود.[۶۰] وی تا پایان عمر در سال ۱۳۹۸ این سمت را عهدهدار بود.[۵۶]
به گفتهٔ سید حسن نصرالله، رهبر حزبالله لبنان، قاسم سلیمانی از زمان انتصاب به فرماندهی سپاه قدس ارتباط نزدیکی با نیروهای حزبالله لبنان داشت. وی علاوه بر مشارکت در تجهیز و طراحی بخش نظامی، در حوزه برنامهریزی سیاسی این حزب نیز مشارکت داشت.[۶۷] خود قاسم سلیمانی در یک مصاحبهٔ تلویزیونی میگوید که اندکی پس از شروع جنگ اسرائیل با لبنان در سال ۲۰۰۶، وی از ایران به بیروت میرود. پس از یک هفته به ایران بازمیگردد و در جلسهای در مشهد با حضور سید علی خامنهای، سران قوا، اعضای شورایعالی امنیت ملی و برخی فرماندهان نظامی گزارشی از وضعیت جنگ را بیان میکند. سپس بلافاصله به لبنان بازمیگردد تا پیام روحیه بخش رهبر جمهوری اسلامی را به رهبران حزبالله برساند.[۶۸]
به گفتهٔ بیبیسی نیروی قدس به فرماندهی سلیمانی نقش تأثیرگذاری در روند جنگ عراق داشتهاست. به گفته بیبیسی، سلیمانی از آغاز حضور نیروهای آمریکا در عراق در ۲۰۰۳، برای انجام عملیات علیه نیروهای آمریکایی، به تأسیس و پشتیبانی گروههای شبه نظامی مسلح پرداخت و آنها را پرورش داده و تجهیز کرد که این عملیاتها غالباً همراه با تلفات وسیعی در بین نیروهای امنیتی عراقی و شهروندان عادی همراه بود. این گروههای شبه نظامی، زیر نظر قاسم سلیمانی و با پشتیبانی سپاه قدس به شکل سریع و قارچ گونه رشد کردند و به چالشی جدی برای ثبات دولت عراق تبدیل شدند. در سال ۲۰۱۴، در پی حمله داعش به غرب عراق، قاسم سلیمانی با استفاده از نفوذش بر نخستوزیر وقت عراق نوری المالکی، به سازماندهی این گروهها در قالب حشد الشعبی پرداخت و به آن چتر قانونی بخشید.[۶۹]
در ۱۱ ژانویهٔ ۲۰۰۷، استنلی مککریستال ژنرال آمریکایی مطلع شد محمدعلی جعفری فرمانده سپاه و قاسم سلیمانی از طریق چند خودرو در حال حرکت به مرز ایران و عراق هستند. در عراق آمریکاییها در حال تعقیب آنها بودند. کاروان خودروها وارد ساختمان ناشناختهای در شهر اربیل کردستان عراق شدند که روی آن فقط نوشته بود «کنسولگری»، که نشان میداد افراد داخل ساختمان تحت پوشش دیپلماتیک عملیات انجام میدهند. نظامیان آمریکایی وارد ساختمان شدند و ۵ ایرانی که همگی پاسپورت دیپلماتیک داشتند را دستگیر کردند، اما اثری از محمدعلی جعفری و قاسم سلیمانی نبود. به گفتهٔ مککریستال، هر پنج نفر از اعضای سپاه قدس بودند. ۹ روز بعد از این واقعه، ۹ تا ۱۲ شبه نظامی به رهبری گروه شبه نظامی شیعهٔ عصائب اهل الحق طی حملهای به مقر فرماندهی نظامیان آمریکا در کربلا که در بین مراکز فرماندهی پلیس عراق واقع است، سوار بر تعدادی خودروی نظامی با گذشتن از چندین لایهٔ امنیتی، به ساختمان اصلی فرماندهی که در آن ۳۰ آمریکایی مستقر بود نفوذ کردند و ۴ نظامی آمریکایی را اسیر گرفتند و از منطقه خارج شدند و به نزدیکی رود فرات رفتند، در نهایت با تعقیب هلیکوپترهای آمریکایی شبه نظامیان فرار کردند و در مجموع پنج نظامی آمریکایی کشته شدند. این عملیات «برجستهترین و پیچیدهترین عملیات در طول چهار سال جنگ» در عراق توصیف شده و افسران آمریکایی و مقامات عراق ادعا کردهاند، ایران در آن نقش داشته و پاسخی به اسارت ۵ ایرانی در اربیل بودهاست. این نخستین بار بود که آمریکاییها مستقیماً به قاسم سلیمانی و نقش او در عراق اشاره کردند.[۷۰]
در سال ۲۰۰۹، گزارشی افشا شد که ریموند تی. اودیرنو و کریستوفر آر. هیل (بالاترین مقامات آمریکا در بغداد در آن هنگام) در دفتر جلال طالبانی (که از دههها پیش با سلیمانی ارتباط داشتهاست) با قاسم سلیمانی ملاقات کردهاند. هیل و اودیرنو بعداً این خبر را رد کردند.[۷۱]
در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۰، جیمز جفری (سفیر آمریکا در عراق) و لوید آستین (فرمانده ارشد نظامیان آمریکا در عراق)، در بیانیهای تشکیل دولت جدید عراق به رهبری نوری المالکی را تبریک گفتند. به گفتهٔ سران عراقی، هنگام انتشار این بیانیه، آمریکاییها خودشان میدانستند که در واقع سلیمانی آنها را از عراق بیرون کردهاست. حزب ایاد علاوی سیاستمدار سکولار طرفدار آمریکا، اکثریت اعضای پارلمان را داشت ولی در نهایت به قدرت نرسید چون آمریکا او را به نفع نوری المالکی کنار زد. به گفتهٔ خود علاوی، اگر او نخستوزیر میشد نیازمند حمایت آمریکا بود، اما آمریکا مایل بود عراق را ترک کند، و «عراق را به ایران داد». در نهایت جلال طالبانی و نوری المالکی که هر دو از نزدیکان و کاندیداهای مورد ترجیح سلیمانی بودند، به قدرت رسیدند. رهبر سابق عراق میگوید «ما به آمریکاییها میخندیدیم … سلیمانی کاملاً آنها را ضربهفنی کرد، و آمریکاییها در ظاهر تشکیل دولت جدید را به یکدیگر تبریک میگفتند.»[۷۰]
گفته شدهاست سلیمانی پیامکی را از طریق جلال طالبانی برای دیوید پترائوس ژنرال آمریکایی و رئیس سازمان سیا فرستادهاست با این محتوا که: «پترائوس عزیز، شما باید بدانید که من سیاستهای ایران در قبال عراق، لبنان، غزه و افغانستان را کنترل میکنم. در واقع سفیری که در بغداد است از اعضای نیروی قدس است. شخصی که قرار است جایگزین او شود هم از اعضای نیروی قدس است.»[۷۰]
در سال ۲۰۱۱ موفق الربیعی سیاستمدار و وزیر سابق امنیت ملی عراق در مصاحبهای با روزنامه الشرق الاوسط، سلیمانی را «بدون شک قدرتمندترین مرد در عراق» خواندهبود.[۷۲] به گفتهٔ او سپاه قدس به فرماندهی سلیمانی در تمامی زمینههای سیاسی، اقتصادی و امنیتی و به ویژه در منطقه سبز بغداد (که سفارتخانههای غربی و عربی و ادارات و خانههای مقامات دولتی و اعضای پارلمان عراق در آن قرار دارد) نفوذ دارد.[۷۳][۷۴]
سلیمانی خود در نشست مقدماتی «کنفرانس جوانان و بیداری اسلامی» گفت: «ایران در جنوب لبنان و عراق نیز حضور دارد. در واقع این مناطق به نوعی تحت تأثیر عملکرد و تفکر جمهوری اسلامی ایران هستند.» اما تعدادی از نمایندگان پارلمان عراق در بیانیهای سخنان سلیمانی را محکوم کرده و وی را دچار توهم خواندند.[۷۵]
پس از یورش پیکارجویان دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در ژوئن ۲۰۱۴ (خرداد ۱۳۹۳) به شمال عراق و تصرف برخی از شهرهای این کشور از جمله موصل و تکریت و از هم پاشیدن ارتش عراق و ناتوانی نیروهای مسلح این کشور در نبرد با داعش و پس از جدی شدن خطر تصرف بغداد (پایتخت عراق) توسط این گروه، روزنامه ساندی تایمز انگلیس، والاستریت ژورنال و نیویورک تایمز مدعی شدند ایران فرماندهی ارتش از هم فروپاشیده عراق را برعهده گرفته تا با نیروهای گروه تروریستی داعش مقابله کند. قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران، عملیات دفاع از بغداد پایتخت عراق را در مقابل حملات نیروهای گروه تروریستی داعش، فرماندهی میکرد. یک منبع عراقی مدعی شد: سلیمانی با ۶۷ مشاور ارشد خود به عراق سفر کرد و فرماندهی عملیاتها را برعهده گرفت و بر استقرار نیروهای عراقی و برنامهریزی برای عملیات، نظارت داشتهاست.[۷۶][۷۷][۷۸][۷۹][۸۰] سید حسن نصرالله بعداً اعلام کرد که قاسم سلیمانی از وی خواستهاست تا ۱۲۰ نفر از فرماندهان میدانی حزبالله را برای جنگ با داعش در عراق، در اسرع وقت در اختیار وی قرار دهد.[۸۱]
از زمان شدت گرفتن بحران داخلی دولت سوریه و مخالفان سوری، برای چندین بار سلیمانی در این کشور و برای کمک به بشار اسد حضور یافت. از سال ۲۰۱۱ با شروع جنگ داخلی سوریه، سلیمانی به همراه نیروهای لشکر فاطمیون و تیپ زینبیون برای حمایت از بشار اسد وارد کارزار شدند.[۸۲]نیروی قدس به رهبری قاسم سلیمانی پیش از ظهور داعش در سوریه از سال ۲۰۱۱ در سرکوب اعتراضات مردم سوریه نقش داشت.[۱۱] به نوشته روزنامه هاآرتس، یک عضو ارشد شورای ملی سوریه علت حضور سرتیپ پاسدار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران به سوریه برای «فرماندهی اتاق جنگ» با هدف سرکوب معترضان مخالف حکومت بشار اسد خبر دادهاست.[۸۳][۸۴][۸۵]
علی عبدالله ایوب، وزیر دفاع سوریه گفت: «نخستین بار در سال ۲۰۱۱ با قاسم سلیمانی در سوریه دیدار کرده و نخستین عملیات مشترک را برای بازپسگیری باباعمرو در حومه حمص در مارس ۲۰۱۲ طراحی و اجرا کردهاند.» هنگام اجرای این عملیات، دولت بشار اسد در حال جنگ با ارتش آزاد سوریه بودهاست و هنوز گروههای جهادی ایجاد نشده بود.[۸۶]
جان مگوایر افسر سابق سیا گفتهاست نبرد القصیر که منجر به بازپسگیری شهر استراتژیک القصیر توسط ارتش سوریه و نقطهٔ عطفی در جنگ بود، تحت نظارت و فرماندهی سلیمانی بودهاست و این نبرد را «یک پیروزی بزرگ» برای او خواندهاست.[۷۰]
پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان، در برنامهای از تلویزیونی اعتراف کرد که قاسم سلیمانی برای پرداخت حقوق لشکر فاطمیون به وی مراجعه کردهاست،[۸۷]
بنا بر روایت امیر اسداللهی، خلبان هواپیمایی ماهان، در خرداد سال ۱۳۹۲ هدایت یک فروند هواپیمای مسافربری با ۲۰۰ مسافر را برعهده داشت و قاسم سلیمانی، نیز در آن پرواز حضور داشت. بنا بر گفته وی، آنها در این پرواز «بار ممنوع» به سوریه منتقل میکردند؛ که نیروهای عراقی به پرواز مشکوک شده و هواپیما را در فرودگاه بغداد به زمین نشاندند، اما قاسم سلیمانی با پوشیدن لباس مهندس پرواز در کابین خلبان مینشیند و خلبان با دادن رشوه به مأموران عراقی از کشف و ضبط «بار ممنوع» جلوگیری میکند. این درحالی است که استفاده از هواپیمای مسافربری برای مقاصد نظامی یکی از مصادیق استفاده از «سپر انسانی» است که طبق کنوانسیون ژنو «جنایت جنگی» محسوب میشود.[۸۸][۸۹]
در تابستان ۱۳۹۳، به دنبال هک شدن ایمیل نمایندهٔ اقلیم کردستان عراق در ایران، مکاتباتی افشا شد که این مقام باسابقهٔ کرد در تهران را مقابل پرسش رسانهها قرار داد. در این مکاتبات، به یک مقام ایرانی بیش از بقیه اشاره شده بود: قاسم سلیمانی. این نخستین بار بود که یک مقام ارشد حکومت اقلیم کردستان عراق با صراحت و با جزئیات به نقش تعیینکنندهٔ فرماندهی میپرداخت که سالها پیش رسانههای عراق به او لقب «ژنرال بیسایه» داده بودند. در بسیاری از این نامهها از شخص سومی با اسم اختصاری «حاجی» یاد میشود؛ فردی که آقای دباغ در برنامهٔ اخیر تلویزیونیِ خود، او را اینگونه معرفی کرد: «طبیعتاً وقتی اسم سپاه قدس میآید، در رأس آن نام قاسم سلیمانی نیز تداعی میشود؛ او شخصِ اول خاورمیانه است.»[۹۰] امیرعلی حجازی، سرپرست واحد هوافضای سپاه پاسداران، مهرماه ۱۳۹۳ طی گفتگویی تأیید کرد که سلیمانی و ۷۰ نفر از سربازان او به جنگجویان کُرد عراقی کمک کردند و مانع پیشروی داعش شدند.[۹۱]
به نوشتهٔ خبرگزاری مهر به نقل از رسانههای اقلیم کردستان عراق، در مردادماه ۱۳۹۳، سلیمانی نسبت به حملهٔ داعش به اربیل هشدار میدهد. به دنبال یورش داعش در ۱۶ مرداد ۱۳۹۵، بارزانی از آمریکا و ترکیه تقاضای کمک میکند. دو روز بعد، جنگندههای آمریکایی در اربیل به پرواز درمیآیند. این در حالی است که ۴۸ ساعت قبل از پیوستن جنگندههای آمریکایی به عملیات دفاع از اربیل، یگانی از نیروهای ویژه به فرماندهی سلیمانی و بنا به درخواست شخص بارزانی در کنار پیشمرگان کُرد در حال نبرد با داعش بودند. به دنبال دفع خطر داعش، مسعود بارزانی شخصاً یک نامهٔ تشکر برای ریاستجمهوری ایران با این مضمون فرستاد که ایران بار دیگر در سختترین شرایط به دفاع از اقلیم کردستان عراق برخاستهاست.[۹۲]
در روز پنجشنبه ۳۰ شهریور ۱۳۹۶ قاسم سلیمانی طی سخنرانی در مراسم چهلمین روز کشته شدن مرتضی حسینپور شلمانی با یادآوری پیامش به مناسبت کشته شدن محسن حججی و وعده انتقام در آن، بیان داشت که «کمتر از سه ماه دیگر اعلام پایان داعش و حکومت داعشی در این کره خاکی خواهد بود.[۹۳][۹۴]» دو ماه بعد و در پایان آبان ۹۶ سلیمانی در پیامی به سید علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران با اشاره به «اتمام عملیات آزادسازی بو کمال» از پایان داعش خبر داد و آن را به عنوان یک «پیروزی بسیار بزرگ و سرنوشتساز» به خامنهای تبریک گفت.[۹۵][۹۶][۹۷] سلیمانی در این پیام با «آمریکایی ـ صهیونیستی» خواندن داعش، خسارتهای ناشی از عملیات این گروه در عراق و سوریه را ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد کرد و «طراحی و اجرای» آنها را به «رهبران و سازمانهای مرتبط با آمریکا» نسبت داد.[۹۵] سید علی خامنهای نیز با ارسال نامهای به سلیمانی ضمن تبریک به وی گفت که «شما با متلاشی ساختن توده سرطانی و مهلک داعش نه فقط به کشورهای منطقه و به جهان اسلام بلکه به همه ملتها و به بشریت خدمتی بزرگ کردید.[۹۸][۹۹]» همچنین همزمان با پیام سلیمانی به خامنهای، حسن روحانی رئیسجمهور پایان داعش را به «رهبر جمهوری اسلامی، سپاه پاسداران، نیروی قدس و بهویژه قاسم سلیمانی» تبریک گفت.[۹۵][۱۰۰]
به گزارش یورونیوز، نورالدین شیرین مدیر شبکه تلویزیونی قدس ترکیه نقش سلیمانی را در جلوگیری از موفقیت کودتاچیان در جریان کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه کلیدی دانست و تأکید کرد: سردار سلیمانی در این ماجرا یک تنه جلوی طرح آمریکایی- صهیونیستی- سعودی برای براندازی حکومت ترکیه ایستاد.[۱۰۱][۱۰۲]
در جریان اعتراضات پاییز ۲۰۱۹، اعتراض راهپیماییکنندگان به ضعف استقلال عراق در منطقه و هر نوع دخالتی از جانب آمریکا، عربستان یا دیگر کشورهای منطقه بود، اما این مخالفتها بیش از همه به ایران اشاره داشت.[۱۰۳] این اعتراضها با شعارهایی (گاه تند و تحقیرآمیز) علیه قاسم سلیمانی و علی خامنهای همراه بود.[۱۰۴][۱۰۵] سلیمانی در مهندسی این سرکوب به مقامات ارشد عراقی کمک کرد و در جریان بازدید از بغداد هنگام آغاز تظاهرات به آنها گفت: « «ما در ایران میدانیم چه رفتاری با معترضان بکنیم. این اتفاق در ایران هم افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم».[۱۰۶][۱۰۷] طی رخدادهای پاییز ۲۰۱۹ معترضان عراقی شبه نظامیان و سیاستمداران همسو با ایران را به توسل به اقدامات بیرحمانه همچون آدمربایی، شکنجه و ترور برای سرکوب تظاهرات مردم عراق متهم کردند.[۱۰۶] نیروهای امنیتی عراق هم، گروههای تحت حمایت ایران مانند عصائب اهل حق، کتائب حزبالله، النجباء، بدر و کتائب خراسانی را به کشتن معترضان در راهپیماییها و هدف قرار دادن مردم متهم کردند.[۱۰۳] با گسترش اعتراضات، سلیمانی با رهبران ارشد شبهنظامیان در بغداد ملاقات کرد و به آنها دستور داد تا حملهها به اهداف ایالات متحده را افزایش دهند. هدف او تحریک احساسات ضدآمریکایی، برای منحرف کردن اعتراضات مردمی علیه سیاستمداران و گروههای شبهنظامی تحت حمایت ایران بود.[۱۰۶]
در اعتراضات سال ۲۰۱۹ عراق، آسوشیتدپرس از سفر قاسم سلیمانی به بغداد یک روز پس از شروع اعتراضات در عراق برای شرکت در یک نشست امنیتی که قرار بود به ریاست عادل عبدالمهدی برگزار شود خبر دادهاست. به گزارش این خبرگزاری به نقل از دو مقام امنیتی عراقی، قاسم سلیمانی گفته «ما در ایران میدانیم چه رفتاری با معترضان بکنیم. این اتفاق در ایران افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم.» روز پس از دیدار سلیمانی از بغداد زد و خورد میان معترضان و نیروهای امنیتی در عراق خشونتبارتر شد و شمار کشته شدگان از ۱۰۰ نفر گذشت. تکتیراندازان ناشناس هدفمندانه سر و سینه تظاهرکنندگان را هدف گلوله قرار میدادند. در عرض کمتر از یک هفته نزدیک به ۱۵۰ معترض کشته شدند.[۱۰۸]
قاسم سلیمانی از گروههای مسلح فلسطینی حمایت مالی و نظامی میکرد. با کمک وی در نوار غزه کارخانه تولید سلاح ایجاد شد. به گفتهٔ زیاد نخاله، دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین، وی شخصاً پروندههای انتقال تسلیحات به نوار غزه را برعهده داشت.[۱۰۹] روز ۷ دی ۱۳۹۹، محمود الزهار، وزیر خارجه پیشین و عضو ارشد کادر رهبری حماس، در گفتوگو با شبکه العالم گفت:[۱۱۰][۱۱۱].mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:right;padding-right:1.6em;margin-top:0}
در دیدار سال ۲۰۰۶ با قاسم سلیمانی در تهران، «مشکل اساسی حقوق کارمندان و خدمات اجتماعی و کمکهای دیگر» به مردم غزه را توضیح دادم و «حاج قاسم فوراً درخواست ما را پاسخ داد بهگونهای که روز بعد که پایان سفر بود، ۲۲ میلیون دلار در چمدانهای فرودگاه (تهران) دیدم» و «قرار بود مبلغ بیشتری پرداخت شود اما (هیئت حماس) ۹ نفره بود و نمیتوانستیم بیش از این حمل کنیم زیرا هر چمدان ۴۰ کیلوگرم گنجایش داشت».
کاربران توییتر با هشتگ «چمدان دلار» به این سخنان واکنش نشان دادند و به مقایسه وضع زندگی مردم ایران پرداختند[۱۱۲][۱۱۳] به گفتهٔ احمد عبدالهادی از مقامات حماس، وی بارها به نوار غزه سفر کرده و در ایجاد استحکامات دفاعی فلسطینیها در برابر اسرائیل مشارکت داشت.[۱۱۴]
برخی افراد و رسانهها به نقش قاسم سلیمانی در سرکوب اعتراضات داخلی ایران، از جمله، اعتراضات سالهای ۷۸، ۸۸، ۹۶ و ۹۸[۱۱۵][۱۱۶] پرداختهاند.
«در ماجرای فتنه ۷۸ و ۸۸ قاسم در صحنه مقابله با ضدانقلاب در کف خیابان بود و اقدامات مؤثری را برای کنترل ناامنی و آشوبها انجام میداد. بارها شاهد حضور او در قرارگاه ثارالله بودیم، در غبار این فتنهها همزمان در مسائل سیاسی هم با نفوذ خود برای خواص بهدنبال روشنگری بود.»
رمضان شریف، سخنگوی سپاه پاسداران، در واکنش به حاشیههای توییت جدید محمدعلی عزیز جعفری، گفت این حساب از سوی او اداره نمیشود.[۱۲۰][۱۲۱] خبرگزاری مشرقنیوز نیز پیشتر چندین بار مطالب منتشر شده در این حساب کاربری را به عنوان حساب کاربری منتسب به عزیز جعفری منتشر کرده بود.[۱۲۱]
در اردیبهشت ۱۳۹۰ مقامات وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا سلیمانی را متهم به همکاری با نیروهای امنیتی سوریه در جریان اعتراضات در این کشور و سرکوب مخالفان بشار اسد کردند. در پی این اتهام وزارت خزانهداری ایالات متحده آمریکا سلیمانی را تحریم کرد.[۱۳۲]
در ۳ تیر ۱۳۹۰ (۲۴ ژوئن ۲۰۱۱)، روزنامهٔ رسمی اتحادیه اروپا گزارش کرد که کشورهای عضو اتحادیه، سه تن از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ایران، یعنی جعفری، سلیمانی، طائب و نیز چند شهروند و مؤسسه اقتصادی سوریه را در واکنش به ادامه سرکوب خشونتآمیز معترضان سوری توسط حکومت سوریه و سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران، تحریم کردهاند.[۱۳۳]
چطور مرد سردار سلیمانی
در تاریخ ۴ مرداد ۱۳۹۷ سلیمانی در یک سخنرانی در همدان ادبیات تهدیدآمیز ترامپ را «ادبیات کابارهای» خواند و با یادآوری شکستهای آمریکا در منطقه و استفاده سربازان آمریکایی از پوشک بزرگسالان، خود و نیروی سپاه قدس را طرف حساب آمریکا معرفی کرده و ارتش آمریکا را ناتوانتر از آن دانست که با ایران درگیر جنگ شود.[۱۳۴][۱۳۵]حسن روحانی در ۳ ژوئیه ۲۰۱۸ به صورت تلویحی به بستن تنگه هرمز به روی نفتکشها در صورت تحریم نفتی ایران اشاره کرده بود.[۱۳۶] در پی آن دونالد ترامپ نیز در توییتی به این اظهارات روحانی پاسخ داد و نوشت «دیگر هرگز، هرگز آمریکا را تهدید نکنید، وگرنه با پیامدهایی روبهرو خواهید شد که کمتر کسی در تاریخ دیدهاست.[۱۳۴]» که سخنان سلیمانی در واکنش به این توییت ترامپ بیان شد.[۱۳۴]
در بامداد جمعه ۱۳ دی ۱۳۹۸ سلیمانی طی حملهٔ پهباد آمریکایی به فرودگاه بغداد به قتل رسید.[۱۳۷][۱۳۸] در این حمله ابومهدی المهندس از فرماندهان گروه شبهنظامی عراقی حشد شعبی بههمراه ۱۰ تن دیگر به قتل رسیدند.[۱۳۹]وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که دستور این حملهٔ هوایی را دونالد ترامپ، رئیسجمهوری و فرماندهٔ کل قوای این کشور صادر کردهاست.[۱۴۰] سه روز پیش از قتل سلیمانی و در پی حملههایی که به سفارت آمریکا در بغداد انجام شد، ترامپ گفته بود که ایران بابت این رویداد بهایی سنگین خواهد پرداخت و تأکید کرده بود که این موضوع «هشدار نیست، تهدید است».[۱۴۱]
در مورد پهپادهایی که عملیات قتل قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس را انجام دادند روایتهای متفاوتی منتشر شد. روایت شبکه العهد عراق در گزارشی عنوان کرد که «دو پهپاد آمریکایی از خاک کشور کویت وارد حریم هوایی عراق شدند و این عملیات را انجام دادند». روایت دومی نیز اشاره کرد که یک پهپاد آمریکایی از پایگاه العدید واقع در کشور قطر برخاسته و این عملیات قتل را انجام دادهاست. در بیانیهٔ پدافند هوایی عراق گفته شدهاست که سه پهپاد آمریکایی غیر مسلح در روز پنجشنبه به حریم هوایی بغداد وارد شده و پس از انجام عملیات، همان شب به سمت اردن پرواز کردهاند.[۱۴۲]احمد الاسدی نمایندهٔ پارلمان عراق هم گفت که «سه پهپاد آمریکایی که عملیات قتل را انجام دادند، از پایگاه عین الاسد برخاستند و از صبح روز پنجشنبه به مدت ۲۰ ساعت در آسمان بغداد درحال حرکت بودند و بعد از انجام عملیات قتل مستقیماً به پایگاه عین الاسد بازگشتند.»[۱۴۳] بنا به گزارش رسانههای آمریکایی، خودروی حامل قاسم سلیمانی با پهپادهای MQ-9 Reaper مورد حمله قرار گرفتهاست.[۱۴۴]
به گفتهٔ محمد باقرزاده (فرماندهٔ کمیتهٔ جستوجوی مفقودین نیروهای مسلح)، جسد قاسم سلیمانی پنج تکه شده بوده، سَر نداشته و از او کتف و بخشی از مچ پا به پایین و دست و اجزایی که کوبیده شده بودند بهجا مانده بود. او افزوده تکههای بدن کشتهشدگان آنچنان درهم مخلوط شده بودند که برای تفکیک آنها از آزمایش دیانای استفاده شد و گوشتهای پراکنده را سامان دادند تا بتوانند در قالب یک پیکر در تابوت قرار دهند.[۱۴۵]
در ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه ایران، اعلام کرد فردی به نام سید محمود موسوی مجد اطلاعات محل استقرار و ترددهای سلیمانی را به سرویسهای جاسوسی خارجی فروخته بوده و به همین اتهام به اعدام محکوم شدهاست.[۱۴۶] بااینحال همانروز خبرگزاری مرکز رسانهای قوه قضاییه اعلام کرد «پروندهٔ موسوی مجد ارتباطی با قتل قاسم سلیمانی در عراق ندارد و تمام مراحل قضایی این پرونده مدتها قبل از قتل فرمانده نیروی قدس سپاه انجام شده و حکم اولیه اعدام موسوی مجد هم سوم شهریور ۹۸ صادر شدهاست».[۱۴۷]
تعدادی از رسانههای خارجی از این عمل با نام ترور یاد کردند،[۱۴۸][۱۴۹][۱۵۰][۱۵۱][۱۵۲] ماهیت حقوقی قتل وی از نظر حقوقدانان مورد اختلاف است زیرا ایالات متحده آمریکا در حالی او را به قتل رساند که به ایران اعلان جنگ نداده بود و بدون رضایت کشور عراق به عنوان کشوری که این حمله در آن صورت گرفت به او حمله کرد.[۱۵۳][۱۵۴]یراوند آبرهامیان استاد تاریخ آمریکایی ارمنی از لفظ ترور برای این عمل استفاده کرد او میگوید تحت هر تعریفی این کنش تنها با ترور قابل بیان است.[۱۵۵] فرانسوا کلمانسو کشتن سلیمانی را نه یک «ترور» بلکه یک «قتل هدفمند» دانست. او به این موضوع اشاره دارد که در این حمله، آمریکا به بمباران گستردهٔ یک منطقه و کشتن صدها نفر اقدام نکرده؛ بلکه اقدام به قتل هدفمند کسی کردهاست که سالها بهطور مداوم به آمریکا ضربه میزدهاست. او همچنین به این موضوع اشاره دارد که پیش از این بارها حذف قاسم سلیمانی به دلیل «اقدامات مخربش»، به پنتاگون توصیه میشدهاست. یورونیوز در مقالهای با بررسی تعریف تروریسم از نظر کشورهای مختلف نوشت: «به این ترتیب به نظر میرسد در سطح بینالملل استدلال کافی برای تروریستی خواندن حملهٔ بامداد جمعه به کاروان حامل قاسم سلیمانی وجود ندارد.»[۱۵۶]
در هفتاد شهر از آمریکا فعالان ضد جنگ در واکنش به قتل سلیمانی و افزایش تنش بین ایران و آمریکا دست به تظاهرات زدند. در شماری از خبرگزاریهای مختلف تصاویری از این تظاهرات ضد جنگ منتشر شد. در این تظاهرات «عدم جنگ با ایران»، «خروج از عراق»، «خروج ایالات متحده آمریکا از خاورمیانه» و «عدم تحریم ایران» از جمله خواستههای حاضران به گزارش رادیو فرانسه بودهاست.[۱۵۷][۱۵۸][۱۵۹][۱۶۰] پس از قتل قاسم سلیمانی، گروهی از مردم ایران، شیعیان هندوستان، شیعیان پاکستان، مردم مالزی، طرفداران حماس در فلسطین، مردم ترکیه، حوثیهای یمن، مردم کشمیر، طرفداران حزبالله در لبنان، طرفداران اسد در سوریه و مردم عراق تظاهراتی در محکومیت این اقدام آمریکا و همدردی با سلیمانی برگزار کردند[۱۶۱].
شبکه اجتماعی اینستاگرام اقدام به پاک کردن پیامها و تصاویر تسلیت مربوط به وی کرد. به طوری که پاک شدن این پستها مورد اعتراض افرادی همچون رضا رشیدپور، علیرضا جهانبخش، بهاره رهنما و مهران رجبی قرار گرفت.[۱۶۲][۱۶۳][۱۶۴][۱۶۵] اینستاگرام در پاسخ به این اعتراضها اعلام کرد طبق فهرست سازمانهای تروریستی که از وزارت خارجه آمریکا دریافت کرده و به دلیل تحریم فرماندهان سپاه موظف است حسابهای کاربری منسوب به این سازمانها و افراد را مسدود و پستهای مربوط به آنها یا در ستایش و حمایت از آنها را حذف کند.[۱۶۶]
بیبیسی انگلیسی نوشت: «قتل قاسم سلیمانی خبر خوبی برای داعش است».[۱۶۷] وبگاه بیزنس اینسایدر در مقالهای به نقش سلیمانی در شکل دهی جبهه علیه داعش پرداخت.[۱۶۸] وبگاههای خبری همچون سیانان،[۱۶۹]تیبیاس،[۱۷۰]سیانبیسی، جاستیس سکیوریتی[۱۷۱] و پولیتیکو[۱۷۲] هر یک در مقالاتی ضمن برشمردن اشتباه ترامپ به اهمیت نقش سلیمانی در نبرد علیه داعش پرداختند.
به صورت همزمان برخی شهروندان عراقی با شنیدن خبر قتل سلیمانی در خیابانهای بغداد با برافراشتن پرچم کشورشان به جشن و پایکوبی پرداختند،[۱۷۳][۱۷۴][۱۷۵][۱۷۶][۱۷۷][۱۷۸][۱۷۹][۱۸۰][۱۸۱][۱۸۲]
اپوزیسیون دولت سوریه در ادلب با پخش شیرینی به شادی پرداختند.[۱۸۳][۱۸۴][۱۸۵][۱۸۶][۱۸۷]
همچنین شماری از مردم ایران نیز پس از مرگ سلیمانی، به شادمانی پرداختند. [۱۸۸][۱۸۹][۱۹۰][۱۹۱][۱۹۲]
مخالفین جمهوری اسلامی به قتل قاسم سلیمانی واکنش نشان دادند؛ رضا پهلوی از حملهٔ هوایی و کشتن سلیمانی به شدّت حمایت کرد و گفت: «این پیشرفتی مثبت برای منطقه است.»[۱۹۳] در ساعات پس از مرگ سلیمانی ایرانیان چهار برابر معمول به توئیت کردن پرداختند. لیلا هاشمی و استیون ویلسون در مقالهای در واشینگتنپست نوشتند: «با وجود آنکه ایرانیان بهطور تاریخی مخالف رژیم توئیت میکردهاند، اکثراً واکنش منفی نسبت به قتل سلیمانی نشان دادند. در بین توئیتهای فارسی هشتگ اول روز متعلق به واژه فارسی «انتقام/انتقام سخت» بود که با اختلاف فاحشی از دیگر هشتگها بالاتر قرار گرفت. بیشترین تصویر به اشتراک گذاشته شده نیز پرچم ایران بود. حتی کاربرانی که مطالب مخالف رژیم پست میکردند نیز نسبت به مرگ سلیمانی واکنش منفی نشان دادند. در میان بیست و پنج هشتگ برتر ترند شدهٔ توییتر فارسی فقط دو هشتگ بهطور آشکار موافق قتل بودند. قتل سلیمانی خیلیها را در محکوم کردن عمل آمریکا با یکدیگر متحد نمود.»[۱۹۴] در مقابل به گفتهٔ صدای آمریکا کاربران ایرانی در توئیتر با حدود ۱۳۰ هزار توییت با هشتگ IraniansDetestSoleimani به معنای «ایرانیها از سلیمانی متنفرند» طوفان توئیتری به راه انداختند.[۱۹۵] در همان زمان ششمین هشتگ ترندشده TnxPOTUS4Soleimani بود که از رئیسجمهور آمریکا بابت کشتن سلیمانی تشکر میکرد[۱۹۶][۱۸۹]
در ۱۴ دی ۱۳۹۸، اجساد قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر کشته شدگان عملیات آذرخش کبود در بغداد و کاظمین تشییع شد. هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند.[۲۲۵]
در چهار روز بعدی اجساد سلیمانی و کشته شدگان به ترتیب در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان تشییع شد. حضور تشییع کنندگان در تهران میلیونی بود. در مراسم تشییع در تهران، جمعیت چند میلیونی مردم گرد آمدند و برخی رسانهها آن را شلوغترین مراسم تشییع پس از تشییع روحالله خمینی دانستند.[۲۲۶][۲۲۷][۲۲۸][۲۲۹][۲۳۰]
برخی مخالفان نظام جمهوری اسلامی همچون مسیح علینژاد عنوان کردند که برای افزایش شمار شرکتکنندگان، ادارات، مدارس، دانشگاهها و کسب و کارهای خصوصی تعطیل شدند، امکانات اقامت و رفتوآمد رایگان در اختیار شرکتکنندگان قرار گرفت یا پول نقد به آنها وعده دادهشد و برخی دانشجویان و دانشآموزان مجبور به حضور در مراسم شدند.[۲۳۱][۲۳۲][۲۳۳]
در ساعات اولیه ۱۸ دی ۱۳۹۸ ایران در پاسخ به ترور قاسم سلیمانی و همزمان با آیین خاکسپاری وی، ایران اقدام به شلیک چندین موشک بالستیک از کرمانشاه به سمت پایگاه عینالاسد آمریکا واقع در استان الانبار عراق نمود.[۲۳۴][۲۳۵][۲۳۶][۲۳۷] سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه رسمی خود موشکباران یادشده را «گام نخست انتقام خون سردار قاسم سلیمانی» نامیدهاست. سرآمد این پایگاهها، عین الاسد در استان انبار و دیگر اهداف، فرودگاه اربیل به همراه پایگاه و کنسولگری آمریکا در آنجا و همچنین پایگاه التاجی در شمال بغداد بودند. شمار موشکهای پرتاب شده ۳۵ فروند گزارش شده، ولی پنتاگون گفتهاست که چهار فروند از موشکها در بیابان پیرامون عین الاسد فرود آمده و یکی هم در اربیل به هدف برخورد نکردهاست.[۲۳۸][۲۳۹][۲۴۰][۲۴۱] ارتش عراق شمار موشکها را ۲۲ فروند اعلام نمودهاست.[۲۴۲]
چند ساعت پس از حملات سپاه پاسداران به پایگاههای نظامی آمریکا، پرواز مسافربری شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین متعلق به هواپیمایی بینالمللی اوکراین از مبدأ تهران به مقصد کییف هدف شلیک پدافند هوایی سپاه پاسداران قرار گرفته و سقوط کرد.[۲۴۳][۲۴۴][۲۴۵] و همه ۱۷۶ سرنشین این پرواز جان باختند.[۲۴۴][۲۴۶][۲۴۷]
با وجود تکذیبهای متوالی از سوی ایران، در نهایت در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۸، شلیک موشک به پرواز ۷۵۲ توسط ستاد کل نیروهای مسلح ایران تأیید شد.[۲۴۴][۲۴۸] دلیل شلیک موشک به این هواپیمای مسافربری، در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، «خطای انسانی» اعلام شدهاست.[۲۴۹]
نام بزرگراه رسالت در ۱۵ دی ۱۳۹۸ توسط شورای شهر تهران به «بزرگراه شهید سردار قاسم سلیمانی» تغییر کرد.[۲۷۴] همچنین رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران روز شنبه ۱۴ دی ماه ۱۳۹۸، از تغییر نام «فرهنگسرای بهاران» در منطقهٔ ۱۷، به «فرهنگسرای سپهبد شهید قاسم سلیمانی» خبر داد.[۲۷۵][۲۷۶]
میادینی در شهرهای یزد، بیرجند، بروجرد، رفسنجان، ساوه، اراک، شهرکرد، قائمشهر، قشم و محلات و خیابانهایی در مشهد، سبزوار، ارومیه، شاهرود، ایذه، همدان، گناباد، دامغان، بجنورد، قزوین، بابل، خوی، بندر دیلم، فراشبند، سروستان، خرمبید، شوش و اهواز و همچنین ۱۰۰ مدرسه هم به نام قاسم سلیمانی شدند.[۲۷۷][۲۷۸]
ورزشگاه ۱۲ هزارنفری بنیاندیزل (ورزشگاه خانگی باشگاه فوتبال ماشینسازی تبریز)،[۲۷۹][۲۸۰] رقابتهای لیگبرتر والیبال در سال ۱۳۹۹[۲۸۱] و استادیومهای ۷ هزار نفری اسلامشهر نیز پس از قتل سلیمانی، به نام وی تغییر نام پیدا کرد.[۲۷۷]
فرودگاه بینالمللی اهواز،[۲۸۲] ایستگاه راهآهن کرمان،[۲۸۳] پایانه مرزی مهران،[۲۸۴] ایستگاه مترو هشتگرد استان البرز،[۲۸۵] تعدادی از یگانهای مرزی کشور از جمله ۱۶ پاسگاه مرزی، ۵ گردان آموزشی مراکز آموزش مرزبانی و ستاد مرزبانی نیروی انتظامی،[۲۸۶] آزادراه تهران-پردیس،[۲۸۷] آزادراه تهران – ساوه – سلفچگان، بلندترین پل آزادراهی کشور در اتوبان اصفهان – شیراز، بزرگراه جیرفت- بافت، سایت مگا ۲ شرکت مگا موتور، قرارگاه جهادی خاتم الائمه، کوی سلیچ غربی و شرقی آبادان، بند خاکی همگن و کنترل سیلاب حوضه آبریز در روستای کاریان بخش جویم لارستان از دیگر مکانهایی بودند که به نام سلیمانی تغییر نام دادند.[۲۷۷]
دبیر ستاد فرهنگ شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد: روز ۱۳ دی با تصویب شورای فرهنگ عمومی در تقویم کشور به «روز جهانی مقاومت – شهادت الگوی اخلاص و عمل سردار سپهبد قاسم سلیمانی به دست استکبار جهانی» نام گرفت[۲۸۸] و همچنین کتب متعدد[۲۸۹][۲۹۰] و دو بازی رایانهای[۲۹۱][۲۹۲] راجع به او منتشر شد.
پس از ترور این فرمانده ارشد سپاه پاسداران و تمجید ویژه رهبر جمهوری اسلامی از او، بنیادی با عنوان بنیاد حفظ و نشر آثار شهید سپهبد قاسم سلیمانی شکل گرفت که مدیریت آن با زینب سلیمانی، دختر قاسم سلیمانی است.[۲۹۳]
مراسمات بزرگداشتی تحت عنوان «مراسم بزرگداشت (سالگرد) سردار شهید قاسم سلیمانی»[۲۹۴][۲۹۵][۲۹۶] (و ابومهدی المهندس)[۲۹۷] بهصورت حضوری و مجازی (وبینار) در شهرهای ایران[۲۹۸][۲۹۹] و برخی کشورها همانند عمان، عراق، سوریه و پرتغال برگزار شد.[۳۰۰][۳۰۱][۳۰۲][۳۰۳]
سلیمانی در ۴ بهمن ۱۳۸۹ درجهٔ سرلشکری دریافت کرد. سپس، در ۲۰ اسفند ۱۳۹۷ نشان ذوالفقار، به عنوان عالیترین نشان نظامی ایران، برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی توسط فرماندهٔ کل قوای ایران، سید علی خامنهای، به او اعطا شد.[۳۰۵][۳۰۶][۳۰۷][۳۰۸][۳۰۹]
رهبر ایران، در آئین اهدای این نشان وی را «شهید زنده» نامید[۹۱] و برای او آرزوی شهادت و نیل به بهشت را کرد.[۳۱۰]
در پی اقدام آمریکا در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در ترور سلیمانی طی عملیات آذرخش کبود هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد برای انجام دیدارهای رسمی با مقامات عراقی،[۱۴۰][۱۳۷][۳۱۱] سید علی خامنهای و رسانههای ایران از وی به عنوان سپهبد یاد کردند.[۳۱۲]
این بخش شامل نشانها و جایزههای رسمی سلیمانی است، که بر روی لباس همسان او نصب میشود، ولی جایزههای غیرنظامی و غیررسمی را در برنخواهد گرفت.
در پروژههای خواهر میتوانید در مورد قاسم سلیمانی اطلاعات بیشتری بیابید.
قاسم سلیمانی (۲۰ اسفند ۱۳۳۵ – ۱۳ دی ۱۳۹۸) فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (IRGC) بود. او در طول جنگ ایران و عراق و پس از آن تا سال ۱۳۷۶، فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله کرمان بود. سپس، از سال ۱۳۷۶ تا زمان مرگ بهعنوان فرمانده در نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعالیت میکرد. وی در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد در طی عملیاتی بنام عملیات آذرخش کبود به دستور دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا، مورد حمله موشک پهپاد نظامی ارتش ایالات متحده قرار گرفته به قتل رسید.
سلیمانی طی جنگ ایران و عراق از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود و چندین بار مجروح شد. سپس، در مقام فرمانده نیروی قدس سپاه نقش مهمی در تقویت قدرت نظامی حزبالله لبنان و گروههای مسلح فلسطینی، جنگ افغانستان، تشکیل گروههای شبهنظامی در عراق پس از سرنگونی صدام حسین، سرکوب اعتراضات مردم سوریه[۱۱] و تغییر روند جنگ داخلی سوریه به نفع بشار اسد، همچنین مقابله با داعش در عراق و سوریه داشتهاست. سلیمانی به خودش لقب «سرباز صفر ولایت» داده بود و به عقیده بسیاری، هم در گفتار و هم در عمل نشان داده بود که کاملا از سید علی خامنهای و سیاستهای کلان جمهوری اسلامی پیروی میکند.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]
سلیمانی تا پیش از حضور آشکار در جنگ علیه داعش در عراق، معمولاً در انظار عمومی ظاهر نمیشد؛ ولی حکومت ایران از زمان حضور او در عراق با انتشار تصاویر متعددش با نیروهای عراقی، شروع به معرفی و شناساندن چهرهٔ وی کرد. جایگاه سلیمانی بهتدریج به عنوان یکی از محبوبترین شخصیتهای نظام جمهوری اسلامی نزد مردم ایران اوج گرفت.[۱۷][۱۸][۱۹] این در حالی است که ایرانیانی که در اعتراض به سقوط پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین توسط پدافند سپاه پاسداران تظاهرات کردند، وی را یک «قاتل» دانستند[۲۰][۲۱] و بنر او را پاره کردند.[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵] گروهی از ایرانیان هم او را یک مهرهٔ مهم در ماشین سرکوب میدانند.[۲۶] سلیمانی به خاطر مشارکت در سرکوب مخالفان بشار اسد از سوی اتحادیه اروپا و سازمان ملل تحریم شدهبود و دولت آمریکا هم از سال ۲۰۰۵ وی را به عنوان یک تروریست میشناخت.[۲۷]
ساعاتی پس از انتشار خبر کشته شدن سلیمانی، شهروندان عراقی در خیابانهای بغداد و اپوزیسیون سوریه در ادلب به شادمانی و پخش شیرینی پرداختند.[۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]پس از قتل قاسم سلیمانی، گروهی از مردم ایران، هندوستان[۳۳]، پاکستان[۳۴]، گروههای اسلامی مالزی[۳۵]، فلسطین[۳۶]، ترکیه[۳۷]، حوثیهای یمن[۳۸]، شیعیان کشمیر[۳۹]، طرفداران حزبالله در لبنان[۴۰]، طرفداران اسد در سوریه[۴۱] و مردم عراق[۴۲] تظاهراتی در محکومیت این اقدام آمریکا و همدردی با سلیمانی برگزار کردند[۴۳]. اجساد قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر کشتهشدگان عملیات آذرخش کبود در بغداد، کاظمین، کربلا و نجف تشییع شد و هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند. سپس اجساد به ایران منتقل شدند و به ترتیب در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان با حضور گسترده مردم تشییع شد، به طوری که در مراسم تشییع در تهران، جمعیت چند میلیونی از مردم گرد آمدند و برخی رسانهها آن را شلوغترین مراسم تشییع پس از تشییع سید روحالله خمینی دانستند. سلیمانی در رسانههای بینالمللی، به عنوان «فرماندهٔ سایه» توصیف میشد. از او به عنوان شخصیتی تأثیرگذار در نبرد علیه داعش نام برده میشود.[۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹][۵۰]
چطور مرد سردار سلیمانی
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۳۵ در روستای قنات ملک که روستایی کوهستانی با ساختاری طایفهای (طایفه سلیمانی کرمانی) بود، واقع در شهرستان رابر، از توابع کرمان زاده شد.[۵۱] او اصالتی لر داشت.[۵۲][۵۳] نام پدرش حسن و نام مادرش فاطمه سلیمانی بود؛ یک خواهر و یک برادر بزرگتر و یک برادر کوچکتر داشت.[۵۴]
او از ۱۲ سالگی روستای خود را برای کار در شهر کرمان ترک کرد. در نوجوانی به کار بنایی مشغول بود و در سالهای ابتدای جوانی، از پیمانکاران سازمان آب کرمان بهشمار میآمد.[۵۵][۵۶] وی در سنین جوانی ازدواج کرد و دو فرزند پسر به نامهای حسین و محمدرضا و دو فرزند دختر به نامهای زینب و فاطمه داشت.[۵۷][۵۵] سلیمانی در سالهای آخر زندگی در شهرک «شهید دقایقی» در محله شیان در کنار پارک جنگلی لویزان در تهران زندگی میکرد.[۵۸]
قاسم سلیمانی یکی دو سال پیش از انقلاب ۱۳۵۷ از طریق سید رضا کامیاب که در ماه رمضان برای تبلیغ از مشهد به کرمان آمده بود و یکی از گردانندگان اصلی راهپیماییها و اعتصابات کرمان بود، جذب نهضت روحالله خمینی شد.[۵۹] کامیاب بعدها سلیمانی را با سیدعلی خامنهای آشنا کرد و در ۷ مرداد ۱۳۶۰ توسط سازمان مجاهدین خلق ترور شد.[۵۵]
سلیمانی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ابتدا در حین ادامه فعالیت در سازمان آب کرمان، به عضویتِ مجموعهای بنام سپاه افتخاری درآمد[۶۰] و سپس با تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به این نهاد پیوست. شورای فرماندهی سپاه در کرمان پیش از ۸ خرداد ۱۳۵۸ تشکیل شد و سلیمانی همزمان با کار در سازمان آب، به سپاه پیوست. به گفتهٔ اصغر محمدحسینی حداکثر دوره آموزش آنها ۴۵ روز بودهاست. وی، علیرغم آنکه تا پیش از آن هیچ تجربهٔ نظامی نداشت، به علت عملکرد خوبش به عنوان مربی انتخاب شد. سپس، مدت کوتاهی بعد به همراه جمعی از سپاهیان برای کمک به اداره و حفاظت شهر مهاباد در برابر جدایی طلبان کرد به این شهر فرستاده شد. پس از بازگشت از مهاباد تا شروع جنگ ایران و عراق فرمانده پادگان قدس سپاه کرمان بود.[۵۹]
سلیمانی در ابتدای جنگ ایران و عراق گردانی متشکل از نیروهای رزمی کرمان را تشکیل داد که کمی بعد به تیپ زرهی و نهایتاً به لشکر ۴۱ ثارالله تبدیل شد. او از ابتدای تشکیل این لشکر در سال ۱۳۶۱ تا رفتن به نیروی قدس در سال ۱۳۷۶ فرمانده این لشکر بود و در بسیاری از عملیاتهای سپاه در جنگ نقش کلیدی داشت.[۶۱] لشکر ۴۱ ثارالله تحت فرماندهی او متشکل از نیروهای سه استان کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان بود، و به لشکر «خط شکن» معروف بود.[۵۶] این نیروی رزمی در ابتدا یک گردان بود که قبل از عملیات فتحالمبین توسط حسن باقری به سطح تیپ ارتقا پیدا کرد و قاسم سلیمانی توانست وارد جلسات فرماندهان سپاه شود. با این حال تا عملیات رمضان، تیپ وی عمدتاً نقش پشتیبانی را برعهده داشت.[۶۲] سلیمانی از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود.[۶۳] سلیمانی چندین بار در جنگ مجروح شد از جمله در عملیات بستان از ناحیه شکم[۶۴] و در عملیات طریق القدس در اثر انفجار خمپاره از ناحیه دست و شکم مجروح شد.[۶۵]
با پایان یافتن جنگ ایران و عراق در ۱۳۶۷ ه. ش، لشکر ۴۱ ثارالله به فرماندهی سلیمانی به کرمان بازگشت و درگیر جنگ با اشخاص مسلح و قاچاقچیان مواد مخدر شد، که از مرزهای شرقی کشور هدایت میشدند. قاسم سلیمانی تا هنگام انتصاب به فرماندهی سپاه قدس، این سمت را عهدهدار بود.[۶۰]
به گفتهٔ علی قاسمی، فرمانده سپاه انصار الرضا استان خراسان جنوبی، وی در برقراری امنیت در مرزهای شرقی از تایباد تا زابل و زاهدان کوشید. امنیت را در جاده بیرجند-قائن و بیرجند-زاهدان برقرار کرد. همچنین راه ارتباطی بیرجند به کرمان در کویر سوزان شهداد را از اشرار پاکسازی کرد.[۶۶]
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۷۶، همزمان با اوجگیری طالبان در افغانستان، به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب شد.[۶۰] او با تجربهای که از جنگ داخلی کردستان داشت، گزینهای مناسب بود، چون بنا بود در افغانستانِ عصر طالبان که درگیر جنگهای داخلی بود، وارد عمل شود. از همه مهمتر اینکه سلیمانی در هشت سال جنگ با عراق و نیز مبارزه با باندهای مواد مخدر در مناطق مرزی ایران و افغانستان تا پیش از انتصابش به فرماندهی سپاه قدس، تجربهٔ زیادی اندوخته بود.[۶۰] وی تا پایان عمر در سال ۱۳۹۸ این سمت را عهدهدار بود.[۵۶]
به گفتهٔ سید حسن نصرالله، رهبر حزبالله لبنان، قاسم سلیمانی از زمان انتصاب به فرماندهی سپاه قدس ارتباط نزدیکی با نیروهای حزبالله لبنان داشت. وی علاوه بر مشارکت در تجهیز و طراحی بخش نظامی، در حوزه برنامهریزی سیاسی این حزب نیز مشارکت داشت.[۶۷] خود قاسم سلیمانی در یک مصاحبهٔ تلویزیونی میگوید که اندکی پس از شروع جنگ اسرائیل با لبنان در سال ۲۰۰۶، وی از ایران به بیروت میرود. پس از یک هفته به ایران بازمیگردد و در جلسهای در مشهد با حضور سید علی خامنهای، سران قوا، اعضای شورایعالی امنیت ملی و برخی فرماندهان نظامی گزارشی از وضعیت جنگ را بیان میکند. سپس بلافاصله به لبنان بازمیگردد تا پیام روحیه بخش رهبر جمهوری اسلامی را به رهبران حزبالله برساند.[۶۸]
به گفتهٔ بیبیسی نیروی قدس به فرماندهی سلیمانی نقش تأثیرگذاری در روند جنگ عراق داشتهاست. به گفته بیبیسی، سلیمانی از آغاز حضور نیروهای آمریکا در عراق در ۲۰۰۳، برای انجام عملیات علیه نیروهای آمریکایی، به تأسیس و پشتیبانی گروههای شبه نظامی مسلح پرداخت و آنها را پرورش داده و تجهیز کرد که این عملیاتها غالباً همراه با تلفات وسیعی در بین نیروهای امنیتی عراقی و شهروندان عادی همراه بود. این گروههای شبه نظامی، زیر نظر قاسم سلیمانی و با پشتیبانی سپاه قدس به شکل سریع و قارچ گونه رشد کردند و به چالشی جدی برای ثبات دولت عراق تبدیل شدند. در سال ۲۰۱۴، در پی حمله داعش به غرب عراق، قاسم سلیمانی با استفاده از نفوذش بر نخستوزیر وقت عراق نوری المالکی، به سازماندهی این گروهها در قالب حشد الشعبی پرداخت و به آن چتر قانونی بخشید.[۶۹]
در ۱۱ ژانویهٔ ۲۰۰۷، استنلی مککریستال ژنرال آمریکایی مطلع شد محمدعلی جعفری فرمانده سپاه و قاسم سلیمانی از طریق چند خودرو در حال حرکت به مرز ایران و عراق هستند. در عراق آمریکاییها در حال تعقیب آنها بودند. کاروان خودروها وارد ساختمان ناشناختهای در شهر اربیل کردستان عراق شدند که روی آن فقط نوشته بود «کنسولگری»، که نشان میداد افراد داخل ساختمان تحت پوشش دیپلماتیک عملیات انجام میدهند. نظامیان آمریکایی وارد ساختمان شدند و ۵ ایرانی که همگی پاسپورت دیپلماتیک داشتند را دستگیر کردند، اما اثری از محمدعلی جعفری و قاسم سلیمانی نبود. به گفتهٔ مککریستال، هر پنج نفر از اعضای سپاه قدس بودند. ۹ روز بعد از این واقعه، ۹ تا ۱۲ شبه نظامی به رهبری گروه شبه نظامی شیعهٔ عصائب اهل الحق طی حملهای به مقر فرماندهی نظامیان آمریکا در کربلا که در بین مراکز فرماندهی پلیس عراق واقع است، سوار بر تعدادی خودروی نظامی با گذشتن از چندین لایهٔ امنیتی، به ساختمان اصلی فرماندهی که در آن ۳۰ آمریکایی مستقر بود نفوذ کردند و ۴ نظامی آمریکایی را اسیر گرفتند و از منطقه خارج شدند و به نزدیکی رود فرات رفتند، در نهایت با تعقیب هلیکوپترهای آمریکایی شبه نظامیان فرار کردند و در مجموع پنج نظامی آمریکایی کشته شدند. این عملیات «برجستهترین و پیچیدهترین عملیات در طول چهار سال جنگ» در عراق توصیف شده و افسران آمریکایی و مقامات عراق ادعا کردهاند، ایران در آن نقش داشته و پاسخی به اسارت ۵ ایرانی در اربیل بودهاست. این نخستین بار بود که آمریکاییها مستقیماً به قاسم سلیمانی و نقش او در عراق اشاره کردند.[۷۰]
در سال ۲۰۰۹، گزارشی افشا شد که ریموند تی. اودیرنو و کریستوفر آر. هیل (بالاترین مقامات آمریکا در بغداد در آن هنگام) در دفتر جلال طالبانی (که از دههها پیش با سلیمانی ارتباط داشتهاست) با قاسم سلیمانی ملاقات کردهاند. هیل و اودیرنو بعداً این خبر را رد کردند.[۷۱]
در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۰، جیمز جفری (سفیر آمریکا در عراق) و لوید آستین (فرمانده ارشد نظامیان آمریکا در عراق)، در بیانیهای تشکیل دولت جدید عراق به رهبری نوری المالکی را تبریک گفتند. به گفتهٔ سران عراقی، هنگام انتشار این بیانیه، آمریکاییها خودشان میدانستند که در واقع سلیمانی آنها را از عراق بیرون کردهاست. حزب ایاد علاوی سیاستمدار سکولار طرفدار آمریکا، اکثریت اعضای پارلمان را داشت ولی در نهایت به قدرت نرسید چون آمریکا او را به نفع نوری المالکی کنار زد. به گفتهٔ خود علاوی، اگر او نخستوزیر میشد نیازمند حمایت آمریکا بود، اما آمریکا مایل بود عراق را ترک کند، و «عراق را به ایران داد». در نهایت جلال طالبانی و نوری المالکی که هر دو از نزدیکان و کاندیداهای مورد ترجیح سلیمانی بودند، به قدرت رسیدند. رهبر سابق عراق میگوید «ما به آمریکاییها میخندیدیم … سلیمانی کاملاً آنها را ضربهفنی کرد، و آمریکاییها در ظاهر تشکیل دولت جدید را به یکدیگر تبریک میگفتند.»[۷۰]
گفته شدهاست سلیمانی پیامکی را از طریق جلال طالبانی برای دیوید پترائوس ژنرال آمریکایی و رئیس سازمان سیا فرستادهاست با این محتوا که: «پترائوس عزیز، شما باید بدانید که من سیاستهای ایران در قبال عراق، لبنان، غزه و افغانستان را کنترل میکنم. در واقع سفیری که در بغداد است از اعضای نیروی قدس است. شخصی که قرار است جایگزین او شود هم از اعضای نیروی قدس است.»[۷۰]
در سال ۲۰۱۱ موفق الربیعی سیاستمدار و وزیر سابق امنیت ملی عراق در مصاحبهای با روزنامه الشرق الاوسط، سلیمانی را «بدون شک قدرتمندترین مرد در عراق» خواندهبود.[۷۲] به گفتهٔ او سپاه قدس به فرماندهی سلیمانی در تمامی زمینههای سیاسی، اقتصادی و امنیتی و به ویژه در منطقه سبز بغداد (که سفارتخانههای غربی و عربی و ادارات و خانههای مقامات دولتی و اعضای پارلمان عراق در آن قرار دارد) نفوذ دارد.[۷۳][۷۴]
سلیمانی خود در نشست مقدماتی «کنفرانس جوانان و بیداری اسلامی» گفت: «ایران در جنوب لبنان و عراق نیز حضور دارد. در واقع این مناطق به نوعی تحت تأثیر عملکرد و تفکر جمهوری اسلامی ایران هستند.» اما تعدادی از نمایندگان پارلمان عراق در بیانیهای سخنان سلیمانی را محکوم کرده و وی را دچار توهم خواندند.[۷۵]
پس از یورش پیکارجویان دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در ژوئن ۲۰۱۴ (خرداد ۱۳۹۳) به شمال عراق و تصرف برخی از شهرهای این کشور از جمله موصل و تکریت و از هم پاشیدن ارتش عراق و ناتوانی نیروهای مسلح این کشور در نبرد با داعش و پس از جدی شدن خطر تصرف بغداد (پایتخت عراق) توسط این گروه، روزنامه ساندی تایمز انگلیس، والاستریت ژورنال و نیویورک تایمز مدعی شدند ایران فرماندهی ارتش از هم فروپاشیده عراق را برعهده گرفته تا با نیروهای گروه تروریستی داعش مقابله کند. قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران، عملیات دفاع از بغداد پایتخت عراق را در مقابل حملات نیروهای گروه تروریستی داعش، فرماندهی میکرد. یک منبع عراقی مدعی شد: سلیمانی با ۶۷ مشاور ارشد خود به عراق سفر کرد و فرماندهی عملیاتها را برعهده گرفت و بر استقرار نیروهای عراقی و برنامهریزی برای عملیات، نظارت داشتهاست.[۷۶][۷۷][۷۸][۷۹][۸۰] سید حسن نصرالله بعداً اعلام کرد که قاسم سلیمانی از وی خواستهاست تا ۱۲۰ نفر از فرماندهان میدانی حزبالله را برای جنگ با داعش در عراق، در اسرع وقت در اختیار وی قرار دهد.[۸۱]
از زمان شدت گرفتن بحران داخلی دولت سوریه و مخالفان سوری، برای چندین بار سلیمانی در این کشور و برای کمک به بشار اسد حضور یافت. از سال ۲۰۱۱ با شروع جنگ داخلی سوریه، سلیمانی به همراه نیروهای لشکر فاطمیون و تیپ زینبیون برای حمایت از بشار اسد وارد کارزار شدند.[۸۲]نیروی قدس به رهبری قاسم سلیمانی پیش از ظهور داعش در سوریه از سال ۲۰۱۱ در سرکوب اعتراضات مردم سوریه نقش داشت.[۱۱] به نوشته روزنامه هاآرتس، یک عضو ارشد شورای ملی سوریه علت حضور سرتیپ پاسدار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران به سوریه برای «فرماندهی اتاق جنگ» با هدف سرکوب معترضان مخالف حکومت بشار اسد خبر دادهاست.[۸۳][۸۴][۸۵]
علی عبدالله ایوب، وزیر دفاع سوریه گفت: «نخستین بار در سال ۲۰۱۱ با قاسم سلیمانی در سوریه دیدار کرده و نخستین عملیات مشترک را برای بازپسگیری باباعمرو در حومه حمص در مارس ۲۰۱۲ طراحی و اجرا کردهاند.» هنگام اجرای این عملیات، دولت بشار اسد در حال جنگ با ارتش آزاد سوریه بودهاست و هنوز گروههای جهادی ایجاد نشده بود.[۸۶]
جان مگوایر افسر سابق سیا گفتهاست نبرد القصیر که منجر به بازپسگیری شهر استراتژیک القصیر توسط ارتش سوریه و نقطهٔ عطفی در جنگ بود، تحت نظارت و فرماندهی سلیمانی بودهاست و این نبرد را «یک پیروزی بزرگ» برای او خواندهاست.[۷۰]
پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان، در برنامهای از تلویزیونی اعتراف کرد که قاسم سلیمانی برای پرداخت حقوق لشکر فاطمیون به وی مراجعه کردهاست،[۸۷]
بنا بر روایت امیر اسداللهی، خلبان هواپیمایی ماهان، در خرداد سال ۱۳۹۲ هدایت یک فروند هواپیمای مسافربری با ۲۰۰ مسافر را برعهده داشت و قاسم سلیمانی، نیز در آن پرواز حضور داشت. بنا بر گفته وی، آنها در این پرواز «بار ممنوع» به سوریه منتقل میکردند؛ که نیروهای عراقی به پرواز مشکوک شده و هواپیما را در فرودگاه بغداد به زمین نشاندند، اما قاسم سلیمانی با پوشیدن لباس مهندس پرواز در کابین خلبان مینشیند و خلبان با دادن رشوه به مأموران عراقی از کشف و ضبط «بار ممنوع» جلوگیری میکند. این درحالی است که استفاده از هواپیمای مسافربری برای مقاصد نظامی یکی از مصادیق استفاده از «سپر انسانی» است که طبق کنوانسیون ژنو «جنایت جنگی» محسوب میشود.[۸۸][۸۹]
در تابستان ۱۳۹۳، به دنبال هک شدن ایمیل نمایندهٔ اقلیم کردستان عراق در ایران، مکاتباتی افشا شد که این مقام باسابقهٔ کرد در تهران را مقابل پرسش رسانهها قرار داد. در این مکاتبات، به یک مقام ایرانی بیش از بقیه اشاره شده بود: قاسم سلیمانی. این نخستین بار بود که یک مقام ارشد حکومت اقلیم کردستان عراق با صراحت و با جزئیات به نقش تعیینکنندهٔ فرماندهی میپرداخت که سالها پیش رسانههای عراق به او لقب «ژنرال بیسایه» داده بودند. در بسیاری از این نامهها از شخص سومی با اسم اختصاری «حاجی» یاد میشود؛ فردی که آقای دباغ در برنامهٔ اخیر تلویزیونیِ خود، او را اینگونه معرفی کرد: «طبیعتاً وقتی اسم سپاه قدس میآید، در رأس آن نام قاسم سلیمانی نیز تداعی میشود؛ او شخصِ اول خاورمیانه است.»[۹۰] امیرعلی حجازی، سرپرست واحد هوافضای سپاه پاسداران، مهرماه ۱۳۹۳ طی گفتگویی تأیید کرد که سلیمانی و ۷۰ نفر از سربازان او به جنگجویان کُرد عراقی کمک کردند و مانع پیشروی داعش شدند.[۹۱]
به نوشتهٔ خبرگزاری مهر به نقل از رسانههای اقلیم کردستان عراق، در مردادماه ۱۳۹۳، سلیمانی نسبت به حملهٔ داعش به اربیل هشدار میدهد. به دنبال یورش داعش در ۱۶ مرداد ۱۳۹۵، بارزانی از آمریکا و ترکیه تقاضای کمک میکند. دو روز بعد، جنگندههای آمریکایی در اربیل به پرواز درمیآیند. این در حالی است که ۴۸ ساعت قبل از پیوستن جنگندههای آمریکایی به عملیات دفاع از اربیل، یگانی از نیروهای ویژه به فرماندهی سلیمانی و بنا به درخواست شخص بارزانی در کنار پیشمرگان کُرد در حال نبرد با داعش بودند. به دنبال دفع خطر داعش، مسعود بارزانی شخصاً یک نامهٔ تشکر برای ریاستجمهوری ایران با این مضمون فرستاد که ایران بار دیگر در سختترین شرایط به دفاع از اقلیم کردستان عراق برخاستهاست.[۹۲]
در روز پنجشنبه ۳۰ شهریور ۱۳۹۶ قاسم سلیمانی طی سخنرانی در مراسم چهلمین روز کشته شدن مرتضی حسینپور شلمانی با یادآوری پیامش به مناسبت کشته شدن محسن حججی و وعده انتقام در آن، بیان داشت که «کمتر از سه ماه دیگر اعلام پایان داعش و حکومت داعشی در این کره خاکی خواهد بود.[۹۳][۹۴]» دو ماه بعد و در پایان آبان ۹۶ سلیمانی در پیامی به سید علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران با اشاره به «اتمام عملیات آزادسازی بو کمال» از پایان داعش خبر داد و آن را به عنوان یک «پیروزی بسیار بزرگ و سرنوشتساز» به خامنهای تبریک گفت.[۹۵][۹۶][۹۷] سلیمانی در این پیام با «آمریکایی ـ صهیونیستی» خواندن داعش، خسارتهای ناشی از عملیات این گروه در عراق و سوریه را ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد کرد و «طراحی و اجرای» آنها را به «رهبران و سازمانهای مرتبط با آمریکا» نسبت داد.[۹۵] سید علی خامنهای نیز با ارسال نامهای به سلیمانی ضمن تبریک به وی گفت که «شما با متلاشی ساختن توده سرطانی و مهلک داعش نه فقط به کشورهای منطقه و به جهان اسلام بلکه به همه ملتها و به بشریت خدمتی بزرگ کردید.[۹۸][۹۹]» همچنین همزمان با پیام سلیمانی به خامنهای، حسن روحانی رئیسجمهور پایان داعش را به «رهبر جمهوری اسلامی، سپاه پاسداران، نیروی قدس و بهویژه قاسم سلیمانی» تبریک گفت.[۹۵][۱۰۰]
به گزارش یورونیوز، نورالدین شیرین مدیر شبکه تلویزیونی قدس ترکیه نقش سلیمانی را در جلوگیری از موفقیت کودتاچیان در جریان کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه کلیدی دانست و تأکید کرد: سردار سلیمانی در این ماجرا یک تنه جلوی طرح آمریکایی- صهیونیستی- سعودی برای براندازی حکومت ترکیه ایستاد.[۱۰۱][۱۰۲]
در جریان اعتراضات پاییز ۲۰۱۹، اعتراض راهپیماییکنندگان به ضعف استقلال عراق در منطقه و هر نوع دخالتی از جانب آمریکا، عربستان یا دیگر کشورهای منطقه بود، اما این مخالفتها بیش از همه به ایران اشاره داشت.[۱۰۳] این اعتراضها با شعارهایی (گاه تند و تحقیرآمیز) علیه قاسم سلیمانی و علی خامنهای همراه بود.[۱۰۴][۱۰۵] سلیمانی در مهندسی این سرکوب به مقامات ارشد عراقی کمک کرد و در جریان بازدید از بغداد هنگام آغاز تظاهرات به آنها گفت: « «ما در ایران میدانیم چه رفتاری با معترضان بکنیم. این اتفاق در ایران هم افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم».[۱۰۶][۱۰۷] طی رخدادهای پاییز ۲۰۱۹ معترضان عراقی شبه نظامیان و سیاستمداران همسو با ایران را به توسل به اقدامات بیرحمانه همچون آدمربایی، شکنجه و ترور برای سرکوب تظاهرات مردم عراق متهم کردند.[۱۰۶] نیروهای امنیتی عراق هم، گروههای تحت حمایت ایران مانند عصائب اهل حق، کتائب حزبالله، النجباء، بدر و کتائب خراسانی را به کشتن معترضان در راهپیماییها و هدف قرار دادن مردم متهم کردند.[۱۰۳] با گسترش اعتراضات، سلیمانی با رهبران ارشد شبهنظامیان در بغداد ملاقات کرد و به آنها دستور داد تا حملهها به اهداف ایالات متحده را افزایش دهند. هدف او تحریک احساسات ضدآمریکایی، برای منحرف کردن اعتراضات مردمی علیه سیاستمداران و گروههای شبهنظامی تحت حمایت ایران بود.[۱۰۶]
در اعتراضات سال ۲۰۱۹ عراق، آسوشیتدپرس از سفر قاسم سلیمانی به بغداد یک روز پس از شروع اعتراضات در عراق برای شرکت در یک نشست امنیتی که قرار بود به ریاست عادل عبدالمهدی برگزار شود خبر دادهاست. به گزارش این خبرگزاری به نقل از دو مقام امنیتی عراقی، قاسم سلیمانی گفته «ما در ایران میدانیم چه رفتاری با معترضان بکنیم. این اتفاق در ایران افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم.» روز پس از دیدار سلیمانی از بغداد زد و خورد میان معترضان و نیروهای امنیتی در عراق خشونتبارتر شد و شمار کشته شدگان از ۱۰۰ نفر گذشت. تکتیراندازان ناشناس هدفمندانه سر و سینه تظاهرکنندگان را هدف گلوله قرار میدادند. در عرض کمتر از یک هفته نزدیک به ۱۵۰ معترض کشته شدند.[۱۰۸]
قاسم سلیمانی از گروههای مسلح فلسطینی حمایت مالی و نظامی میکرد. با کمک وی در نوار غزه کارخانه تولید سلاح ایجاد شد. به گفتهٔ زیاد نخاله، دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین، وی شخصاً پروندههای انتقال تسلیحات به نوار غزه را برعهده داشت.[۱۰۹] روز ۷ دی ۱۳۹۹، محمود الزهار، وزیر خارجه پیشین و عضو ارشد کادر رهبری حماس، در گفتوگو با شبکه العالم گفت:[۱۱۰][۱۱۱].mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:right;padding-right:1.6em;margin-top:0}
در دیدار سال ۲۰۰۶ با قاسم سلیمانی در تهران، «مشکل اساسی حقوق کارمندان و خدمات اجتماعی و کمکهای دیگر» به مردم غزه را توضیح دادم و «حاج قاسم فوراً درخواست ما را پاسخ داد بهگونهای که روز بعد که پایان سفر بود، ۲۲ میلیون دلار در چمدانهای فرودگاه (تهران) دیدم» و «قرار بود مبلغ بیشتری پرداخت شود اما (هیئت حماس) ۹ نفره بود و نمیتوانستیم بیش از این حمل کنیم زیرا هر چمدان ۴۰ کیلوگرم گنجایش داشت».
کاربران توییتر با هشتگ «چمدان دلار» به این سخنان واکنش نشان دادند و به مقایسه وضع زندگی مردم ایران پرداختند[۱۱۲][۱۱۳] به گفتهٔ احمد عبدالهادی از مقامات حماس، وی بارها به نوار غزه سفر کرده و در ایجاد استحکامات دفاعی فلسطینیها در برابر اسرائیل مشارکت داشت.[۱۱۴]
برخی افراد و رسانهها به نقش قاسم سلیمانی در سرکوب اعتراضات داخلی ایران، از جمله، اعتراضات سالهای ۷۸، ۸۸، ۹۶ و ۹۸[۱۱۵][۱۱۶] پرداختهاند.
«در ماجرای فتنه ۷۸ و ۸۸ قاسم در صحنه مقابله با ضدانقلاب در کف خیابان بود و اقدامات مؤثری را برای کنترل ناامنی و آشوبها انجام میداد. بارها شاهد حضور او در قرارگاه ثارالله بودیم، در غبار این فتنهها همزمان در مسائل سیاسی هم با نفوذ خود برای خواص بهدنبال روشنگری بود.»
رمضان شریف، سخنگوی سپاه پاسداران، در واکنش به حاشیههای توییت جدید محمدعلی عزیز جعفری، گفت این حساب از سوی او اداره نمیشود.[۱۲۰][۱۲۱] خبرگزاری مشرقنیوز نیز پیشتر چندین بار مطالب منتشر شده در این حساب کاربری را به عنوان حساب کاربری منتسب به عزیز جعفری منتشر کرده بود.[۱۲۱]
در اردیبهشت ۱۳۹۰ مقامات وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا سلیمانی را متهم به همکاری با نیروهای امنیتی سوریه در جریان اعتراضات در این کشور و سرکوب مخالفان بشار اسد کردند. در پی این اتهام وزارت خزانهداری ایالات متحده آمریکا سلیمانی را تحریم کرد.[۱۳۲]
در ۳ تیر ۱۳۹۰ (۲۴ ژوئن ۲۰۱۱)، روزنامهٔ رسمی اتحادیه اروپا گزارش کرد که کشورهای عضو اتحادیه، سه تن از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ایران، یعنی جعفری، سلیمانی، طائب و نیز چند شهروند و مؤسسه اقتصادی سوریه را در واکنش به ادامه سرکوب خشونتآمیز معترضان سوری توسط حکومت سوریه و سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران، تحریم کردهاند.[۱۳۳]
چطور مرد سردار سلیمانی
در تاریخ ۴ مرداد ۱۳۹۷ سلیمانی در یک سخنرانی در همدان ادبیات تهدیدآمیز ترامپ را «ادبیات کابارهای» خواند و با یادآوری شکستهای آمریکا در منطقه و استفاده سربازان آمریکایی از پوشک بزرگسالان، خود و نیروی سپاه قدس را طرف حساب آمریکا معرفی کرده و ارتش آمریکا را ناتوانتر از آن دانست که با ایران درگیر جنگ شود.[۱۳۴][۱۳۵]حسن روحانی در ۳ ژوئیه ۲۰۱۸ به صورت تلویحی به بستن تنگه هرمز به روی نفتکشها در صورت تحریم نفتی ایران اشاره کرده بود.[۱۳۶] در پی آن دونالد ترامپ نیز در توییتی به این اظهارات روحانی پاسخ داد و نوشت «دیگر هرگز، هرگز آمریکا را تهدید نکنید، وگرنه با پیامدهایی روبهرو خواهید شد که کمتر کسی در تاریخ دیدهاست.[۱۳۴]» که سخنان سلیمانی در واکنش به این توییت ترامپ بیان شد.[۱۳۴]
در بامداد جمعه ۱۳ دی ۱۳۹۸ سلیمانی طی حملهٔ پهباد آمریکایی به فرودگاه بغداد به قتل رسید.[۱۳۷][۱۳۸] در این حمله ابومهدی المهندس از فرماندهان گروه شبهنظامی عراقی حشد شعبی بههمراه ۱۰ تن دیگر به قتل رسیدند.[۱۳۹]وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که دستور این حملهٔ هوایی را دونالد ترامپ، رئیسجمهوری و فرماندهٔ کل قوای این کشور صادر کردهاست.[۱۴۰] سه روز پیش از قتل سلیمانی و در پی حملههایی که به سفارت آمریکا در بغداد انجام شد، ترامپ گفته بود که ایران بابت این رویداد بهایی سنگین خواهد پرداخت و تأکید کرده بود که این موضوع «هشدار نیست، تهدید است».[۱۴۱]
در مورد پهپادهایی که عملیات قتل قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس را انجام دادند روایتهای متفاوتی منتشر شد. روایت شبکه العهد عراق در گزارشی عنوان کرد که «دو پهپاد آمریکایی از خاک کشور کویت وارد حریم هوایی عراق شدند و این عملیات را انجام دادند». روایت دومی نیز اشاره کرد که یک پهپاد آمریکایی از پایگاه العدید واقع در کشور قطر برخاسته و این عملیات قتل را انجام دادهاست. در بیانیهٔ پدافند هوایی عراق گفته شدهاست که سه پهپاد آمریکایی غیر مسلح در روز پنجشنبه به حریم هوایی بغداد وارد شده و پس از انجام عملیات، همان شب به سمت اردن پرواز کردهاند.[۱۴۲]احمد الاسدی نمایندهٔ پارلمان عراق هم گفت که «سه پهپاد آمریکایی که عملیات قتل را انجام دادند، از پایگاه عین الاسد برخاستند و از صبح روز پنجشنبه به مدت ۲۰ ساعت در آسمان بغداد درحال حرکت بودند و بعد از انجام عملیات قتل مستقیماً به پایگاه عین الاسد بازگشتند.»[۱۴۳] بنا به گزارش رسانههای آمریکایی، خودروی حامل قاسم سلیمانی با پهپادهای MQ-9 Reaper مورد حمله قرار گرفتهاست.[۱۴۴]
به گفتهٔ محمد باقرزاده (فرماندهٔ کمیتهٔ جستوجوی مفقودین نیروهای مسلح)، جسد قاسم سلیمانی پنج تکه شده بوده، سَر نداشته و از او کتف و بخشی از مچ پا به پایین و دست و اجزایی که کوبیده شده بودند بهجا مانده بود. او افزوده تکههای بدن کشتهشدگان آنچنان درهم مخلوط شده بودند که برای تفکیک آنها از آزمایش دیانای استفاده شد و گوشتهای پراکنده را سامان دادند تا بتوانند در قالب یک پیکر در تابوت قرار دهند.[۱۴۵]
در ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه ایران، اعلام کرد فردی به نام سید محمود موسوی مجد اطلاعات محل استقرار و ترددهای سلیمانی را به سرویسهای جاسوسی خارجی فروخته بوده و به همین اتهام به اعدام محکوم شدهاست.[۱۴۶] بااینحال همانروز خبرگزاری مرکز رسانهای قوه قضاییه اعلام کرد «پروندهٔ موسوی مجد ارتباطی با قتل قاسم سلیمانی در عراق ندارد و تمام مراحل قضایی این پرونده مدتها قبل از قتل فرمانده نیروی قدس سپاه انجام شده و حکم اولیه اعدام موسوی مجد هم سوم شهریور ۹۸ صادر شدهاست».[۱۴۷]
تعدادی از رسانههای خارجی از این عمل با نام ترور یاد کردند،[۱۴۸][۱۴۹][۱۵۰][۱۵۱][۱۵۲] ماهیت حقوقی قتل وی از نظر حقوقدانان مورد اختلاف است زیرا ایالات متحده آمریکا در حالی او را به قتل رساند که به ایران اعلان جنگ نداده بود و بدون رضایت کشور عراق به عنوان کشوری که این حمله در آن صورت گرفت به او حمله کرد.[۱۵۳][۱۵۴]یراوند آبرهامیان استاد تاریخ آمریکایی ارمنی از لفظ ترور برای این عمل استفاده کرد او میگوید تحت هر تعریفی این کنش تنها با ترور قابل بیان است.[۱۵۵] فرانسوا کلمانسو کشتن سلیمانی را نه یک «ترور» بلکه یک «قتل هدفمند» دانست. او به این موضوع اشاره دارد که در این حمله، آمریکا به بمباران گستردهٔ یک منطقه و کشتن صدها نفر اقدام نکرده؛ بلکه اقدام به قتل هدفمند کسی کردهاست که سالها بهطور مداوم به آمریکا ضربه میزدهاست. او همچنین به این موضوع اشاره دارد که پیش از این بارها حذف قاسم سلیمانی به دلیل «اقدامات مخربش»، به پنتاگون توصیه میشدهاست. یورونیوز در مقالهای با بررسی تعریف تروریسم از نظر کشورهای مختلف نوشت: «به این ترتیب به نظر میرسد در سطح بینالملل استدلال کافی برای تروریستی خواندن حملهٔ بامداد جمعه به کاروان حامل قاسم سلیمانی وجود ندارد.»[۱۵۶]
در هفتاد شهر از آمریکا فعالان ضد جنگ در واکنش به قتل سلیمانی و افزایش تنش بین ایران و آمریکا دست به تظاهرات زدند. در شماری از خبرگزاریهای مختلف تصاویری از این تظاهرات ضد جنگ منتشر شد. در این تظاهرات «عدم جنگ با ایران»، «خروج از عراق»، «خروج ایالات متحده آمریکا از خاورمیانه» و «عدم تحریم ایران» از جمله خواستههای حاضران به گزارش رادیو فرانسه بودهاست.[۱۵۷][۱۵۸][۱۵۹][۱۶۰] پس از قتل قاسم سلیمانی، گروهی از مردم ایران، شیعیان هندوستان، شیعیان پاکستان، مردم مالزی، طرفداران حماس در فلسطین، مردم ترکیه، حوثیهای یمن، مردم کشمیر، طرفداران حزبالله در لبنان، طرفداران اسد در سوریه و مردم عراق تظاهراتی در محکومیت این اقدام آمریکا و همدردی با سلیمانی برگزار کردند[۱۶۱].
شبکه اجتماعی اینستاگرام اقدام به پاک کردن پیامها و تصاویر تسلیت مربوط به وی کرد. به طوری که پاک شدن این پستها مورد اعتراض افرادی همچون رضا رشیدپور، علیرضا جهانبخش، بهاره رهنما و مهران رجبی قرار گرفت.[۱۶۲][۱۶۳][۱۶۴][۱۶۵] اینستاگرام در پاسخ به این اعتراضها اعلام کرد طبق فهرست سازمانهای تروریستی که از وزارت خارجه آمریکا دریافت کرده و به دلیل تحریم فرماندهان سپاه موظف است حسابهای کاربری منسوب به این سازمانها و افراد را مسدود و پستهای مربوط به آنها یا در ستایش و حمایت از آنها را حذف کند.[۱۶۶]
بیبیسی انگلیسی نوشت: «قتل قاسم سلیمانی خبر خوبی برای داعش است».[۱۶۷] وبگاه بیزنس اینسایدر در مقالهای به نقش سلیمانی در شکل دهی جبهه علیه داعش پرداخت.[۱۶۸] وبگاههای خبری همچون سیانان،[۱۶۹]تیبیاس،[۱۷۰]سیانبیسی، جاستیس سکیوریتی[۱۷۱] و پولیتیکو[۱۷۲] هر یک در مقالاتی ضمن برشمردن اشتباه ترامپ به اهمیت نقش سلیمانی در نبرد علیه داعش پرداختند.
به صورت همزمان برخی شهروندان عراقی با شنیدن خبر قتل سلیمانی در خیابانهای بغداد با برافراشتن پرچم کشورشان به جشن و پایکوبی پرداختند،[۱۷۳][۱۷۴][۱۷۵][۱۷۶][۱۷۷][۱۷۸][۱۷۹][۱۸۰][۱۸۱][۱۸۲]
اپوزیسیون دولت سوریه در ادلب با پخش شیرینی به شادی پرداختند.[۱۸۳][۱۸۴][۱۸۵][۱۸۶][۱۸۷]
همچنین شماری از مردم ایران نیز پس از مرگ سلیمانی، به شادمانی پرداختند. [۱۸۸][۱۸۹][۱۹۰][۱۹۱][۱۹۲]
مخالفین جمهوری اسلامی به قتل قاسم سلیمانی واکنش نشان دادند؛ رضا پهلوی از حملهٔ هوایی و کشتن سلیمانی به شدّت حمایت کرد و گفت: «این پیشرفتی مثبت برای منطقه است.»[۱۹۳] در ساعات پس از مرگ سلیمانی ایرانیان چهار برابر معمول به توئیت کردن پرداختند. لیلا هاشمی و استیون ویلسون در مقالهای در واشینگتنپست نوشتند: «با وجود آنکه ایرانیان بهطور تاریخی مخالف رژیم توئیت میکردهاند، اکثراً واکنش منفی نسبت به قتل سلیمانی نشان دادند. در بین توئیتهای فارسی هشتگ اول روز متعلق به واژه فارسی «انتقام/انتقام سخت» بود که با اختلاف فاحشی از دیگر هشتگها بالاتر قرار گرفت. بیشترین تصویر به اشتراک گذاشته شده نیز پرچم ایران بود. حتی کاربرانی که مطالب مخالف رژیم پست میکردند نیز نسبت به مرگ سلیمانی واکنش منفی نشان دادند. در میان بیست و پنج هشتگ برتر ترند شدهٔ توییتر فارسی فقط دو هشتگ بهطور آشکار موافق قتل بودند. قتل سلیمانی خیلیها را در محکوم کردن عمل آمریکا با یکدیگر متحد نمود.»[۱۹۴] در مقابل به گفتهٔ صدای آمریکا کاربران ایرانی در توئیتر با حدود ۱۳۰ هزار توییت با هشتگ IraniansDetestSoleimani به معنای «ایرانیها از سلیمانی متنفرند» طوفان توئیتری به راه انداختند.[۱۹۵] در همان زمان ششمین هشتگ ترندشده TnxPOTUS4Soleimani بود که از رئیسجمهور آمریکا بابت کشتن سلیمانی تشکر میکرد[۱۹۶][۱۸۹]
در ۱۴ دی ۱۳۹۸، اجساد قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر کشته شدگان عملیات آذرخش کبود در بغداد و کاظمین تشییع شد. هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند.[۲۲۵]
در چهار روز بعدی اجساد سلیمانی و کشته شدگان به ترتیب در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان تشییع شد. حضور تشییع کنندگان در تهران میلیونی بود. در مراسم تشییع در تهران، جمعیت چند میلیونی مردم گرد آمدند و برخی رسانهها آن را شلوغترین مراسم تشییع پس از تشییع روحالله خمینی دانستند.[۲۲۶][۲۲۷][۲۲۸][۲۲۹][۲۳۰]
برخی مخالفان نظام جمهوری اسلامی همچون مسیح علینژاد عنوان کردند که برای افزایش شمار شرکتکنندگان، ادارات، مدارس، دانشگاهها و کسب و کارهای خصوصی تعطیل شدند، امکانات اقامت و رفتوآمد رایگان در اختیار شرکتکنندگان قرار گرفت یا پول نقد به آنها وعده دادهشد و برخی دانشجویان و دانشآموزان مجبور به حضور در مراسم شدند.[۲۳۱][۲۳۲][۲۳۳]
در ساعات اولیه ۱۸ دی ۱۳۹۸ ایران در پاسخ به ترور قاسم سلیمانی و همزمان با آیین خاکسپاری وی، ایران اقدام به شلیک چندین موشک بالستیک از کرمانشاه به سمت پایگاه عینالاسد آمریکا واقع در استان الانبار عراق نمود.[۲۳۴][۲۳۵][۲۳۶][۲۳۷] سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه رسمی خود موشکباران یادشده را «گام نخست انتقام خون سردار قاسم سلیمانی» نامیدهاست. سرآمد این پایگاهها، عین الاسد در استان انبار و دیگر اهداف، فرودگاه اربیل به همراه پایگاه و کنسولگری آمریکا در آنجا و همچنین پایگاه التاجی در شمال بغداد بودند. شمار موشکهای پرتاب شده ۳۵ فروند گزارش شده، ولی پنتاگون گفتهاست که چهار فروند از موشکها در بیابان پیرامون عین الاسد فرود آمده و یکی هم در اربیل به هدف برخورد نکردهاست.[۲۳۸][۲۳۹][۲۴۰][۲۴۱] ارتش عراق شمار موشکها را ۲۲ فروند اعلام نمودهاست.[۲۴۲]
چند ساعت پس از حملات سپاه پاسداران به پایگاههای نظامی آمریکا، پرواز مسافربری شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین متعلق به هواپیمایی بینالمللی اوکراین از مبدأ تهران به مقصد کییف هدف شلیک پدافند هوایی سپاه پاسداران قرار گرفته و سقوط کرد.[۲۴۳][۲۴۴][۲۴۵] و همه ۱۷۶ سرنشین این پرواز جان باختند.[۲۴۴][۲۴۶][۲۴۷]
با وجود تکذیبهای متوالی از سوی ایران، در نهایت در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۸، شلیک موشک به پرواز ۷۵۲ توسط ستاد کل نیروهای مسلح ایران تأیید شد.[۲۴۴][۲۴۸] دلیل شلیک موشک به این هواپیمای مسافربری، در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، «خطای انسانی» اعلام شدهاست.[۲۴۹]
نام بزرگراه رسالت در ۱۵ دی ۱۳۹۸ توسط شورای شهر تهران به «بزرگراه شهید سردار قاسم سلیمانی» تغییر کرد.[۲۷۴] همچنین رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران روز شنبه ۱۴ دی ماه ۱۳۹۸، از تغییر نام «فرهنگسرای بهاران» در منطقهٔ ۱۷، به «فرهنگسرای سپهبد شهید قاسم سلیمانی» خبر داد.[۲۷۵][۲۷۶]
میادینی در شهرهای یزد، بیرجند، بروجرد، رفسنجان، ساوه، اراک، شهرکرد، قائمشهر، قشم و محلات و خیابانهایی در مشهد، سبزوار، ارومیه، شاهرود، ایذه، همدان، گناباد، دامغان، بجنورد، قزوین، بابل، خوی، بندر دیلم، فراشبند، سروستان، خرمبید، شوش و اهواز و همچنین ۱۰۰ مدرسه هم به نام قاسم سلیمانی شدند.[۲۷۷][۲۷۸]
ورزشگاه ۱۲ هزارنفری بنیاندیزل (ورزشگاه خانگی باشگاه فوتبال ماشینسازی تبریز)،[۲۷۹][۲۸۰] رقابتهای لیگبرتر والیبال در سال ۱۳۹۹[۲۸۱] و استادیومهای ۷ هزار نفری اسلامشهر نیز پس از قتل سلیمانی، به نام وی تغییر نام پیدا کرد.[۲۷۷]
فرودگاه بینالمللی اهواز،[۲۸۲] ایستگاه راهآهن کرمان،[۲۸۳] پایانه مرزی مهران،[۲۸۴] ایستگاه مترو هشتگرد استان البرز،[۲۸۵] تعدادی از یگانهای مرزی کشور از جمله ۱۶ پاسگاه مرزی، ۵ گردان آموزشی مراکز آموزش مرزبانی و ستاد مرزبانی نیروی انتظامی،[۲۸۶] آزادراه تهران-پردیس،[۲۸۷] آزادراه تهران – ساوه – سلفچگان، بلندترین پل آزادراهی کشور در اتوبان اصفهان – شیراز، بزرگراه جیرفت- بافت، سایت مگا ۲ شرکت مگا موتور، قرارگاه جهادی خاتم الائمه، کوی سلیچ غربی و شرقی آبادان، بند خاکی همگن و کنترل سیلاب حوضه آبریز در روستای کاریان بخش جویم لارستان از دیگر مکانهایی بودند که به نام سلیمانی تغییر نام دادند.[۲۷۷]
دبیر ستاد فرهنگ شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد: روز ۱۳ دی با تصویب شورای فرهنگ عمومی در تقویم کشور به «روز جهانی مقاومت – شهادت الگوی اخلاص و عمل سردار سپهبد قاسم سلیمانی به دست استکبار جهانی» نام گرفت[۲۸۸] و همچنین کتب متعدد[۲۸۹][۲۹۰] و دو بازی رایانهای[۲۹۱][۲۹۲] راجع به او منتشر شد.
پس از ترور این فرمانده ارشد سپاه پاسداران و تمجید ویژه رهبر جمهوری اسلامی از او، بنیادی با عنوان بنیاد حفظ و نشر آثار شهید سپهبد قاسم سلیمانی شکل گرفت که مدیریت آن با زینب سلیمانی، دختر قاسم سلیمانی است.[۲۹۳]
مراسمات بزرگداشتی تحت عنوان «مراسم بزرگداشت (سالگرد) سردار شهید قاسم سلیمانی»[۲۹۴][۲۹۵][۲۹۶] (و ابومهدی المهندس)[۲۹۷] بهصورت حضوری و مجازی (وبینار) در شهرهای ایران[۲۹۸][۲۹۹] و برخی کشورها همانند عمان، عراق، سوریه و پرتغال برگزار شد.[۳۰۰][۳۰۱][۳۰۲][۳۰۳]
سلیمانی در ۴ بهمن ۱۳۸۹ درجهٔ سرلشکری دریافت کرد. سپس، در ۲۰ اسفند ۱۳۹۷ نشان ذوالفقار، به عنوان عالیترین نشان نظامی ایران، برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی توسط فرماندهٔ کل قوای ایران، سید علی خامنهای، به او اعطا شد.[۳۰۵][۳۰۶][۳۰۷][۳۰۸][۳۰۹]
رهبر ایران، در آئین اهدای این نشان وی را «شهید زنده» نامید[۹۱] و برای او آرزوی شهادت و نیل به بهشت را کرد.[۳۱۰]
در پی اقدام آمریکا در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در ترور سلیمانی طی عملیات آذرخش کبود هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد برای انجام دیدارهای رسمی با مقامات عراقی،[۱۴۰][۱۳۷][۳۱۱] سید علی خامنهای و رسانههای ایران از وی به عنوان سپهبد یاد کردند.[۳۱۲]
این بخش شامل نشانها و جایزههای رسمی سلیمانی است، که بر روی لباس همسان او نصب میشود، ولی جایزههای غیرنظامی و غیررسمی را در برنخواهد گرفت.
در پروژههای خواهر میتوانید در مورد قاسم سلیمانی اطلاعات بیشتری بیابید.
قاسم سلیمانی (۲۰ اسفند ۱۳۳۵ – ۱۳ دی ۱۳۹۸) فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (IRGC) بود. او در طول جنگ ایران و عراق و پس از آن تا سال ۱۳۷۶، فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله کرمان بود. سپس، از سال ۱۳۷۶ تا زمان مرگ بهعنوان فرمانده در نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعالیت میکرد. وی در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد در طی عملیاتی بنام عملیات آذرخش کبود به دستور دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا، مورد حمله موشک پهپاد نظامی ارتش ایالات متحده قرار گرفته به قتل رسید.
سلیمانی طی جنگ ایران و عراق از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود و چندین بار مجروح شد. سپس، در مقام فرمانده نیروی قدس سپاه نقش مهمی در تقویت قدرت نظامی حزبالله لبنان و گروههای مسلح فلسطینی، جنگ افغانستان، تشکیل گروههای شبهنظامی در عراق پس از سرنگونی صدام حسین، سرکوب اعتراضات مردم سوریه[۱۱] و تغییر روند جنگ داخلی سوریه به نفع بشار اسد، همچنین مقابله با داعش در عراق و سوریه داشتهاست. سلیمانی به خودش لقب «سرباز صفر ولایت» داده بود و به عقیده بسیاری، هم در گفتار و هم در عمل نشان داده بود که کاملا از سید علی خامنهای و سیاستهای کلان جمهوری اسلامی پیروی میکند.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]
سلیمانی تا پیش از حضور آشکار در جنگ علیه داعش در عراق، معمولاً در انظار عمومی ظاهر نمیشد؛ ولی حکومت ایران از زمان حضور او در عراق با انتشار تصاویر متعددش با نیروهای عراقی، شروع به معرفی و شناساندن چهرهٔ وی کرد. جایگاه سلیمانی بهتدریج به عنوان یکی از محبوبترین شخصیتهای نظام جمهوری اسلامی نزد مردم ایران اوج گرفت.[۱۷][۱۸][۱۹] این در حالی است که ایرانیانی که در اعتراض به سقوط پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین توسط پدافند سپاه پاسداران تظاهرات کردند، وی را یک «قاتل» دانستند[۲۰][۲۱] و بنر او را پاره کردند.[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵] گروهی از ایرانیان هم او را یک مهرهٔ مهم در ماشین سرکوب میدانند.[۲۶] سلیمانی به خاطر مشارکت در سرکوب مخالفان بشار اسد از سوی اتحادیه اروپا و سازمان ملل تحریم شدهبود و دولت آمریکا هم از سال ۲۰۰۵ وی را به عنوان یک تروریست میشناخت.[۲۷]
ساعاتی پس از انتشار خبر کشته شدن سلیمانی، شهروندان عراقی در خیابانهای بغداد و اپوزیسیون سوریه در ادلب به شادمانی و پخش شیرینی پرداختند.[۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]پس از قتل قاسم سلیمانی، گروهی از مردم ایران، هندوستان[۳۳]، پاکستان[۳۴]، گروههای اسلامی مالزی[۳۵]، فلسطین[۳۶]، ترکیه[۳۷]، حوثیهای یمن[۳۸]، شیعیان کشمیر[۳۹]، طرفداران حزبالله در لبنان[۴۰]، طرفداران اسد در سوریه[۴۱] و مردم عراق[۴۲] تظاهراتی در محکومیت این اقدام آمریکا و همدردی با سلیمانی برگزار کردند[۴۳]. اجساد قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر کشتهشدگان عملیات آذرخش کبود در بغداد، کاظمین، کربلا و نجف تشییع شد و هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند. سپس اجساد به ایران منتقل شدند و به ترتیب در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان با حضور گسترده مردم تشییع شد، به طوری که در مراسم تشییع در تهران، جمعیت چند میلیونی از مردم گرد آمدند و برخی رسانهها آن را شلوغترین مراسم تشییع پس از تشییع سید روحالله خمینی دانستند. سلیمانی در رسانههای بینالمللی، به عنوان «فرماندهٔ سایه» توصیف میشد. از او به عنوان شخصیتی تأثیرگذار در نبرد علیه داعش نام برده میشود.[۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹][۵۰]
چطور مرد سردار سلیمانی
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۳۵ در روستای قنات ملک که روستایی کوهستانی با ساختاری طایفهای (طایفه سلیمانی کرمانی) بود، واقع در شهرستان رابر، از توابع کرمان زاده شد.[۵۱] او اصالتی لر داشت.[۵۲][۵۳] نام پدرش حسن و نام مادرش فاطمه سلیمانی بود؛ یک خواهر و یک برادر بزرگتر و یک برادر کوچکتر داشت.[۵۴]
او از ۱۲ سالگی روستای خود را برای کار در شهر کرمان ترک کرد. در نوجوانی به کار بنایی مشغول بود و در سالهای ابتدای جوانی، از پیمانکاران سازمان آب کرمان بهشمار میآمد.[۵۵][۵۶] وی در سنین جوانی ازدواج کرد و دو فرزند پسر به نامهای حسین و محمدرضا و دو فرزند دختر به نامهای زینب و فاطمه داشت.[۵۷][۵۵] سلیمانی در سالهای آخر زندگی در شهرک «شهید دقایقی» در محله شیان در کنار پارک جنگلی لویزان در تهران زندگی میکرد.[۵۸]
قاسم سلیمانی یکی دو سال پیش از انقلاب ۱۳۵۷ از طریق سید رضا کامیاب که در ماه رمضان برای تبلیغ از مشهد به کرمان آمده بود و یکی از گردانندگان اصلی راهپیماییها و اعتصابات کرمان بود، جذب نهضت روحالله خمینی شد.[۵۹] کامیاب بعدها سلیمانی را با سیدعلی خامنهای آشنا کرد و در ۷ مرداد ۱۳۶۰ توسط سازمان مجاهدین خلق ترور شد.[۵۵]
سلیمانی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ابتدا در حین ادامه فعالیت در سازمان آب کرمان، به عضویتِ مجموعهای بنام سپاه افتخاری درآمد[۶۰] و سپس با تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به این نهاد پیوست. شورای فرماندهی سپاه در کرمان پیش از ۸ خرداد ۱۳۵۸ تشکیل شد و سلیمانی همزمان با کار در سازمان آب، به سپاه پیوست. به گفتهٔ اصغر محمدحسینی حداکثر دوره آموزش آنها ۴۵ روز بودهاست. وی، علیرغم آنکه تا پیش از آن هیچ تجربهٔ نظامی نداشت، به علت عملکرد خوبش به عنوان مربی انتخاب شد. سپس، مدت کوتاهی بعد به همراه جمعی از سپاهیان برای کمک به اداره و حفاظت شهر مهاباد در برابر جدایی طلبان کرد به این شهر فرستاده شد. پس از بازگشت از مهاباد تا شروع جنگ ایران و عراق فرمانده پادگان قدس سپاه کرمان بود.[۵۹]
سلیمانی در ابتدای جنگ ایران و عراق گردانی متشکل از نیروهای رزمی کرمان را تشکیل داد که کمی بعد به تیپ زرهی و نهایتاً به لشکر ۴۱ ثارالله تبدیل شد. او از ابتدای تشکیل این لشکر در سال ۱۳۶۱ تا رفتن به نیروی قدس در سال ۱۳۷۶ فرمانده این لشکر بود و در بسیاری از عملیاتهای سپاه در جنگ نقش کلیدی داشت.[۶۱] لشکر ۴۱ ثارالله تحت فرماندهی او متشکل از نیروهای سه استان کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان بود، و به لشکر «خط شکن» معروف بود.[۵۶] این نیروی رزمی در ابتدا یک گردان بود که قبل از عملیات فتحالمبین توسط حسن باقری به سطح تیپ ارتقا پیدا کرد و قاسم سلیمانی توانست وارد جلسات فرماندهان سپاه شود. با این حال تا عملیات رمضان، تیپ وی عمدتاً نقش پشتیبانی را برعهده داشت.[۶۲] سلیمانی از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود.[۶۳] سلیمانی چندین بار در جنگ مجروح شد از جمله در عملیات بستان از ناحیه شکم[۶۴] و در عملیات طریق القدس در اثر انفجار خمپاره از ناحیه دست و شکم مجروح شد.[۶۵]
با پایان یافتن جنگ ایران و عراق در ۱۳۶۷ ه. ش، لشکر ۴۱ ثارالله به فرماندهی سلیمانی به کرمان بازگشت و درگیر جنگ با اشخاص مسلح و قاچاقچیان مواد مخدر شد، که از مرزهای شرقی کشور هدایت میشدند. قاسم سلیمانی تا هنگام انتصاب به فرماندهی سپاه قدس، این سمت را عهدهدار بود.[۶۰]
به گفتهٔ علی قاسمی، فرمانده سپاه انصار الرضا استان خراسان جنوبی، وی در برقراری امنیت در مرزهای شرقی از تایباد تا زابل و زاهدان کوشید. امنیت را در جاده بیرجند-قائن و بیرجند-زاهدان برقرار کرد. همچنین راه ارتباطی بیرجند به کرمان در کویر سوزان شهداد را از اشرار پاکسازی کرد.[۶۶]
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۷۶، همزمان با اوجگیری طالبان در افغانستان، به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب شد.[۶۰] او با تجربهای که از جنگ داخلی کردستان داشت، گزینهای مناسب بود، چون بنا بود در افغانستانِ عصر طالبان که درگیر جنگهای داخلی بود، وارد عمل شود. از همه مهمتر اینکه سلیمانی در هشت سال جنگ با عراق و نیز مبارزه با باندهای مواد مخدر در مناطق مرزی ایران و افغانستان تا پیش از انتصابش به فرماندهی سپاه قدس، تجربهٔ زیادی اندوخته بود.[۶۰] وی تا پایان عمر در سال ۱۳۹۸ این سمت را عهدهدار بود.[۵۶]
به گفتهٔ سید حسن نصرالله، رهبر حزبالله لبنان، قاسم سلیمانی از زمان انتصاب به فرماندهی سپاه قدس ارتباط نزدیکی با نیروهای حزبالله لبنان داشت. وی علاوه بر مشارکت در تجهیز و طراحی بخش نظامی، در حوزه برنامهریزی سیاسی این حزب نیز مشارکت داشت.[۶۷] خود قاسم سلیمانی در یک مصاحبهٔ تلویزیونی میگوید که اندکی پس از شروع جنگ اسرائیل با لبنان در سال ۲۰۰۶، وی از ایران به بیروت میرود. پس از یک هفته به ایران بازمیگردد و در جلسهای در مشهد با حضور سید علی خامنهای، سران قوا، اعضای شورایعالی امنیت ملی و برخی فرماندهان نظامی گزارشی از وضعیت جنگ را بیان میکند. سپس بلافاصله به لبنان بازمیگردد تا پیام روحیه بخش رهبر جمهوری اسلامی را به رهبران حزبالله برساند.[۶۸]
به گفتهٔ بیبیسی نیروی قدس به فرماندهی سلیمانی نقش تأثیرگذاری در روند جنگ عراق داشتهاست. به گفته بیبیسی، سلیمانی از آغاز حضور نیروهای آمریکا در عراق در ۲۰۰۳، برای انجام عملیات علیه نیروهای آمریکایی، به تأسیس و پشتیبانی گروههای شبه نظامی مسلح پرداخت و آنها را پرورش داده و تجهیز کرد که این عملیاتها غالباً همراه با تلفات وسیعی در بین نیروهای امنیتی عراقی و شهروندان عادی همراه بود. این گروههای شبه نظامی، زیر نظر قاسم سلیمانی و با پشتیبانی سپاه قدس به شکل سریع و قارچ گونه رشد کردند و به چالشی جدی برای ثبات دولت عراق تبدیل شدند. در سال ۲۰۱۴، در پی حمله داعش به غرب عراق، قاسم سلیمانی با استفاده از نفوذش بر نخستوزیر وقت عراق نوری المالکی، به سازماندهی این گروهها در قالب حشد الشعبی پرداخت و به آن چتر قانونی بخشید.[۶۹]
در ۱۱ ژانویهٔ ۲۰۰۷، استنلی مککریستال ژنرال آمریکایی مطلع شد محمدعلی جعفری فرمانده سپاه و قاسم سلیمانی از طریق چند خودرو در حال حرکت به مرز ایران و عراق هستند. در عراق آمریکاییها در حال تعقیب آنها بودند. کاروان خودروها وارد ساختمان ناشناختهای در شهر اربیل کردستان عراق شدند که روی آن فقط نوشته بود «کنسولگری»، که نشان میداد افراد داخل ساختمان تحت پوشش دیپلماتیک عملیات انجام میدهند. نظامیان آمریکایی وارد ساختمان شدند و ۵ ایرانی که همگی پاسپورت دیپلماتیک داشتند را دستگیر کردند، اما اثری از محمدعلی جعفری و قاسم سلیمانی نبود. به گفتهٔ مککریستال، هر پنج نفر از اعضای سپاه قدس بودند. ۹ روز بعد از این واقعه، ۹ تا ۱۲ شبه نظامی به رهبری گروه شبه نظامی شیعهٔ عصائب اهل الحق طی حملهای به مقر فرماندهی نظامیان آمریکا در کربلا که در بین مراکز فرماندهی پلیس عراق واقع است، سوار بر تعدادی خودروی نظامی با گذشتن از چندین لایهٔ امنیتی، به ساختمان اصلی فرماندهی که در آن ۳۰ آمریکایی مستقر بود نفوذ کردند و ۴ نظامی آمریکایی را اسیر گرفتند و از منطقه خارج شدند و به نزدیکی رود فرات رفتند، در نهایت با تعقیب هلیکوپترهای آمریکایی شبه نظامیان فرار کردند و در مجموع پنج نظامی آمریکایی کشته شدند. این عملیات «برجستهترین و پیچیدهترین عملیات در طول چهار سال جنگ» در عراق توصیف شده و افسران آمریکایی و مقامات عراق ادعا کردهاند، ایران در آن نقش داشته و پاسخی به اسارت ۵ ایرانی در اربیل بودهاست. این نخستین بار بود که آمریکاییها مستقیماً به قاسم سلیمانی و نقش او در عراق اشاره کردند.[۷۰]
در سال ۲۰۰۹، گزارشی افشا شد که ریموند تی. اودیرنو و کریستوفر آر. هیل (بالاترین مقامات آمریکا در بغداد در آن هنگام) در دفتر جلال طالبانی (که از دههها پیش با سلیمانی ارتباط داشتهاست) با قاسم سلیمانی ملاقات کردهاند. هیل و اودیرنو بعداً این خبر را رد کردند.[۷۱]
در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۰، جیمز جفری (سفیر آمریکا در عراق) و لوید آستین (فرمانده ارشد نظامیان آمریکا در عراق)، در بیانیهای تشکیل دولت جدید عراق به رهبری نوری المالکی را تبریک گفتند. به گفتهٔ سران عراقی، هنگام انتشار این بیانیه، آمریکاییها خودشان میدانستند که در واقع سلیمانی آنها را از عراق بیرون کردهاست. حزب ایاد علاوی سیاستمدار سکولار طرفدار آمریکا، اکثریت اعضای پارلمان را داشت ولی در نهایت به قدرت نرسید چون آمریکا او را به نفع نوری المالکی کنار زد. به گفتهٔ خود علاوی، اگر او نخستوزیر میشد نیازمند حمایت آمریکا بود، اما آمریکا مایل بود عراق را ترک کند، و «عراق را به ایران داد». در نهایت جلال طالبانی و نوری المالکی که هر دو از نزدیکان و کاندیداهای مورد ترجیح سلیمانی بودند، به قدرت رسیدند. رهبر سابق عراق میگوید «ما به آمریکاییها میخندیدیم … سلیمانی کاملاً آنها را ضربهفنی کرد، و آمریکاییها در ظاهر تشکیل دولت جدید را به یکدیگر تبریک میگفتند.»[۷۰]
گفته شدهاست سلیمانی پیامکی را از طریق جلال طالبانی برای دیوید پترائوس ژنرال آمریکایی و رئیس سازمان سیا فرستادهاست با این محتوا که: «پترائوس عزیز، شما باید بدانید که من سیاستهای ایران در قبال عراق، لبنان، غزه و افغانستان را کنترل میکنم. در واقع سفیری که در بغداد است از اعضای نیروی قدس است. شخصی که قرار است جایگزین او شود هم از اعضای نیروی قدس است.»[۷۰]
در سال ۲۰۱۱ موفق الربیعی سیاستمدار و وزیر سابق امنیت ملی عراق در مصاحبهای با روزنامه الشرق الاوسط، سلیمانی را «بدون شک قدرتمندترین مرد در عراق» خواندهبود.[۷۲] به گفتهٔ او سپاه قدس به فرماندهی سلیمانی در تمامی زمینههای سیاسی، اقتصادی و امنیتی و به ویژه در منطقه سبز بغداد (که سفارتخانههای غربی و عربی و ادارات و خانههای مقامات دولتی و اعضای پارلمان عراق در آن قرار دارد) نفوذ دارد.[۷۳][۷۴]
سلیمانی خود در نشست مقدماتی «کنفرانس جوانان و بیداری اسلامی» گفت: «ایران در جنوب لبنان و عراق نیز حضور دارد. در واقع این مناطق به نوعی تحت تأثیر عملکرد و تفکر جمهوری اسلامی ایران هستند.» اما تعدادی از نمایندگان پارلمان عراق در بیانیهای سخنان سلیمانی را محکوم کرده و وی را دچار توهم خواندند.[۷۵]
پس از یورش پیکارجویان دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در ژوئن ۲۰۱۴ (خرداد ۱۳۹۳) به شمال عراق و تصرف برخی از شهرهای این کشور از جمله موصل و تکریت و از هم پاشیدن ارتش عراق و ناتوانی نیروهای مسلح این کشور در نبرد با داعش و پس از جدی شدن خطر تصرف بغداد (پایتخت عراق) توسط این گروه، روزنامه ساندی تایمز انگلیس، والاستریت ژورنال و نیویورک تایمز مدعی شدند ایران فرماندهی ارتش از هم فروپاشیده عراق را برعهده گرفته تا با نیروهای گروه تروریستی داعش مقابله کند. قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران، عملیات دفاع از بغداد پایتخت عراق را در مقابل حملات نیروهای گروه تروریستی داعش، فرماندهی میکرد. یک منبع عراقی مدعی شد: سلیمانی با ۶۷ مشاور ارشد خود به عراق سفر کرد و فرماندهی عملیاتها را برعهده گرفت و بر استقرار نیروهای عراقی و برنامهریزی برای عملیات، نظارت داشتهاست.[۷۶][۷۷][۷۸][۷۹][۸۰] سید حسن نصرالله بعداً اعلام کرد که قاسم سلیمانی از وی خواستهاست تا ۱۲۰ نفر از فرماندهان میدانی حزبالله را برای جنگ با داعش در عراق، در اسرع وقت در اختیار وی قرار دهد.[۸۱]
از زمان شدت گرفتن بحران داخلی دولت سوریه و مخالفان سوری، برای چندین بار سلیمانی در این کشور و برای کمک به بشار اسد حضور یافت. از سال ۲۰۱۱ با شروع جنگ داخلی سوریه، سلیمانی به همراه نیروهای لشکر فاطمیون و تیپ زینبیون برای حمایت از بشار اسد وارد کارزار شدند.[۸۲]نیروی قدس به رهبری قاسم سلیمانی پیش از ظهور داعش در سوریه از سال ۲۰۱۱ در سرکوب اعتراضات مردم سوریه نقش داشت.[۱۱] به نوشته روزنامه هاآرتس، یک عضو ارشد شورای ملی سوریه علت حضور سرتیپ پاسدار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران به سوریه برای «فرماندهی اتاق جنگ» با هدف سرکوب معترضان مخالف حکومت بشار اسد خبر دادهاست.[۸۳][۸۴][۸۵]
علی عبدالله ایوب، وزیر دفاع سوریه گفت: «نخستین بار در سال ۲۰۱۱ با قاسم سلیمانی در سوریه دیدار کرده و نخستین عملیات مشترک را برای بازپسگیری باباعمرو در حومه حمص در مارس ۲۰۱۲ طراحی و اجرا کردهاند.» هنگام اجرای این عملیات، دولت بشار اسد در حال جنگ با ارتش آزاد سوریه بودهاست و هنوز گروههای جهادی ایجاد نشده بود.[۸۶]
جان مگوایر افسر سابق سیا گفتهاست نبرد القصیر که منجر به بازپسگیری شهر استراتژیک القصیر توسط ارتش سوریه و نقطهٔ عطفی در جنگ بود، تحت نظارت و فرماندهی سلیمانی بودهاست و این نبرد را «یک پیروزی بزرگ» برای او خواندهاست.[۷۰]
پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان، در برنامهای از تلویزیونی اعتراف کرد که قاسم سلیمانی برای پرداخت حقوق لشکر فاطمیون به وی مراجعه کردهاست،[۸۷]
بنا بر روایت امیر اسداللهی، خلبان هواپیمایی ماهان، در خرداد سال ۱۳۹۲ هدایت یک فروند هواپیمای مسافربری با ۲۰۰ مسافر را برعهده داشت و قاسم سلیمانی، نیز در آن پرواز حضور داشت. بنا بر گفته وی، آنها در این پرواز «بار ممنوع» به سوریه منتقل میکردند؛ که نیروهای عراقی به پرواز مشکوک شده و هواپیما را در فرودگاه بغداد به زمین نشاندند، اما قاسم سلیمانی با پوشیدن لباس مهندس پرواز در کابین خلبان مینشیند و خلبان با دادن رشوه به مأموران عراقی از کشف و ضبط «بار ممنوع» جلوگیری میکند. این درحالی است که استفاده از هواپیمای مسافربری برای مقاصد نظامی یکی از مصادیق استفاده از «سپر انسانی» است که طبق کنوانسیون ژنو «جنایت جنگی» محسوب میشود.[۸۸][۸۹]
در تابستان ۱۳۹۳، به دنبال هک شدن ایمیل نمایندهٔ اقلیم کردستان عراق در ایران، مکاتباتی افشا شد که این مقام باسابقهٔ کرد در تهران را مقابل پرسش رسانهها قرار داد. در این مکاتبات، به یک مقام ایرانی بیش از بقیه اشاره شده بود: قاسم سلیمانی. این نخستین بار بود که یک مقام ارشد حکومت اقلیم کردستان عراق با صراحت و با جزئیات به نقش تعیینکنندهٔ فرماندهی میپرداخت که سالها پیش رسانههای عراق به او لقب «ژنرال بیسایه» داده بودند. در بسیاری از این نامهها از شخص سومی با اسم اختصاری «حاجی» یاد میشود؛ فردی که آقای دباغ در برنامهٔ اخیر تلویزیونیِ خود، او را اینگونه معرفی کرد: «طبیعتاً وقتی اسم سپاه قدس میآید، در رأس آن نام قاسم سلیمانی نیز تداعی میشود؛ او شخصِ اول خاورمیانه است.»[۹۰] امیرعلی حجازی، سرپرست واحد هوافضای سپاه پاسداران، مهرماه ۱۳۹۳ طی گفتگویی تأیید کرد که سلیمانی و ۷۰ نفر از سربازان او به جنگجویان کُرد عراقی کمک کردند و مانع پیشروی داعش شدند.[۹۱]
به نوشتهٔ خبرگزاری مهر به نقل از رسانههای اقلیم کردستان عراق، در مردادماه ۱۳۹۳، سلیمانی نسبت به حملهٔ داعش به اربیل هشدار میدهد. به دنبال یورش داعش در ۱۶ مرداد ۱۳۹۵، بارزانی از آمریکا و ترکیه تقاضای کمک میکند. دو روز بعد، جنگندههای آمریکایی در اربیل به پرواز درمیآیند. این در حالی است که ۴۸ ساعت قبل از پیوستن جنگندههای آمریکایی به عملیات دفاع از اربیل، یگانی از نیروهای ویژه به فرماندهی سلیمانی و بنا به درخواست شخص بارزانی در کنار پیشمرگان کُرد در حال نبرد با داعش بودند. به دنبال دفع خطر داعش، مسعود بارزانی شخصاً یک نامهٔ تشکر برای ریاستجمهوری ایران با این مضمون فرستاد که ایران بار دیگر در سختترین شرایط به دفاع از اقلیم کردستان عراق برخاستهاست.[۹۲]
در روز پنجشنبه ۳۰ شهریور ۱۳۹۶ قاسم سلیمانی طی سخنرانی در مراسم چهلمین روز کشته شدن مرتضی حسینپور شلمانی با یادآوری پیامش به مناسبت کشته شدن محسن حججی و وعده انتقام در آن، بیان داشت که «کمتر از سه ماه دیگر اعلام پایان داعش و حکومت داعشی در این کره خاکی خواهد بود.[۹۳][۹۴]» دو ماه بعد و در پایان آبان ۹۶ سلیمانی در پیامی به سید علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران با اشاره به «اتمام عملیات آزادسازی بو کمال» از پایان داعش خبر داد و آن را به عنوان یک «پیروزی بسیار بزرگ و سرنوشتساز» به خامنهای تبریک گفت.[۹۵][۹۶][۹۷] سلیمانی در این پیام با «آمریکایی ـ صهیونیستی» خواندن داعش، خسارتهای ناشی از عملیات این گروه در عراق و سوریه را ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد کرد و «طراحی و اجرای» آنها را به «رهبران و سازمانهای مرتبط با آمریکا» نسبت داد.[۹۵] سید علی خامنهای نیز با ارسال نامهای به سلیمانی ضمن تبریک به وی گفت که «شما با متلاشی ساختن توده سرطانی و مهلک داعش نه فقط به کشورهای منطقه و به جهان اسلام بلکه به همه ملتها و به بشریت خدمتی بزرگ کردید.[۹۸][۹۹]» همچنین همزمان با پیام سلیمانی به خامنهای، حسن روحانی رئیسجمهور پایان داعش را به «رهبر جمهوری اسلامی، سپاه پاسداران، نیروی قدس و بهویژه قاسم سلیمانی» تبریک گفت.[۹۵][۱۰۰]
به گزارش یورونیوز، نورالدین شیرین مدیر شبکه تلویزیونی قدس ترکیه نقش سلیمانی را در جلوگیری از موفقیت کودتاچیان در جریان کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه کلیدی دانست و تأکید کرد: سردار سلیمانی در این ماجرا یک تنه جلوی طرح آمریکایی- صهیونیستی- سعودی برای براندازی حکومت ترکیه ایستاد.[۱۰۱][۱۰۲]
در جریان اعتراضات پاییز ۲۰۱۹، اعتراض راهپیماییکنندگان به ضعف استقلال عراق در منطقه و هر نوع دخالتی از جانب آمریکا، عربستان یا دیگر کشورهای منطقه بود، اما این مخالفتها بیش از همه به ایران اشاره داشت.[۱۰۳] این اعتراضها با شعارهایی (گاه تند و تحقیرآمیز) علیه قاسم سلیمانی و علی خامنهای همراه بود.[۱۰۴][۱۰۵] سلیمانی در مهندسی این سرکوب به مقامات ارشد عراقی کمک کرد و در جریان بازدید از بغداد هنگام آغاز تظاهرات به آنها گفت: « «ما در ایران میدانیم چه رفتاری با معترضان بکنیم. این اتفاق در ایران هم افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم».[۱۰۶][۱۰۷] طی رخدادهای پاییز ۲۰۱۹ معترضان عراقی شبه نظامیان و سیاستمداران همسو با ایران را به توسل به اقدامات بیرحمانه همچون آدمربایی، شکنجه و ترور برای سرکوب تظاهرات مردم عراق متهم کردند.[۱۰۶] نیروهای امنیتی عراق هم، گروههای تحت حمایت ایران مانند عصائب اهل حق، کتائب حزبالله، النجباء، بدر و کتائب خراسانی را به کشتن معترضان در راهپیماییها و هدف قرار دادن مردم متهم کردند.[۱۰۳] با گسترش اعتراضات، سلیمانی با رهبران ارشد شبهنظامیان در بغداد ملاقات کرد و به آنها دستور داد تا حملهها به اهداف ایالات متحده را افزایش دهند. هدف او تحریک احساسات ضدآمریکایی، برای منحرف کردن اعتراضات مردمی علیه سیاستمداران و گروههای شبهنظامی تحت حمایت ایران بود.[۱۰۶]
در اعتراضات سال ۲۰۱۹ عراق، آسوشیتدپرس از سفر قاسم سلیمانی به بغداد یک روز پس از شروع اعتراضات در عراق برای شرکت در یک نشست امنیتی که قرار بود به ریاست عادل عبدالمهدی برگزار شود خبر دادهاست. به گزارش این خبرگزاری به نقل از دو مقام امنیتی عراقی، قاسم سلیمانی گفته «ما در ایران میدانیم چه رفتاری با معترضان بکنیم. این اتفاق در ایران افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم.» روز پس از دیدار سلیمانی از بغداد زد و خورد میان معترضان و نیروهای امنیتی در عراق خشونتبارتر شد و شمار کشته شدگان از ۱۰۰ نفر گذشت. تکتیراندازان ناشناس هدفمندانه سر و سینه تظاهرکنندگان را هدف گلوله قرار میدادند. در عرض کمتر از یک هفته نزدیک به ۱۵۰ معترض کشته شدند.[۱۰۸]
قاسم سلیمانی از گروههای مسلح فلسطینی حمایت مالی و نظامی میکرد. با کمک وی در نوار غزه کارخانه تولید سلاح ایجاد شد. به گفتهٔ زیاد نخاله، دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین، وی شخصاً پروندههای انتقال تسلیحات به نوار غزه را برعهده داشت.[۱۰۹] روز ۷ دی ۱۳۹۹، محمود الزهار، وزیر خارجه پیشین و عضو ارشد کادر رهبری حماس، در گفتوگو با شبکه العالم گفت:[۱۱۰][۱۱۱].mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:right;padding-right:1.6em;margin-top:0}
در دیدار سال ۲۰۰۶ با قاسم سلیمانی در تهران، «مشکل اساسی حقوق کارمندان و خدمات اجتماعی و کمکهای دیگر» به مردم غزه را توضیح دادم و «حاج قاسم فوراً درخواست ما را پاسخ داد بهگونهای که روز بعد که پایان سفر بود، ۲۲ میلیون دلار در چمدانهای فرودگاه (تهران) دیدم» و «قرار بود مبلغ بیشتری پرداخت شود اما (هیئت حماس) ۹ نفره بود و نمیتوانستیم بیش از این حمل کنیم زیرا هر چمدان ۴۰ کیلوگرم گنجایش داشت».
کاربران توییتر با هشتگ «چمدان دلار» به این سخنان واکنش نشان دادند و به مقایسه وضع زندگی مردم ایران پرداختند[۱۱۲][۱۱۳] به گفتهٔ احمد عبدالهادی از مقامات حماس، وی بارها به نوار غزه سفر کرده و در ایجاد استحکامات دفاعی فلسطینیها در برابر اسرائیل مشارکت داشت.[۱۱۴]
برخی افراد و رسانهها به نقش قاسم سلیمانی در سرکوب اعتراضات داخلی ایران، از جمله، اعتراضات سالهای ۷۸، ۸۸، ۹۶ و ۹۸[۱۱۵][۱۱۶] پرداختهاند.
«در ماجرای فتنه ۷۸ و ۸۸ قاسم در صحنه مقابله با ضدانقلاب در کف خیابان بود و اقدامات مؤثری را برای کنترل ناامنی و آشوبها انجام میداد. بارها شاهد حضور او در قرارگاه ثارالله بودیم، در غبار این فتنهها همزمان در مسائل سیاسی هم با نفوذ خود برای خواص بهدنبال روشنگری بود.»
رمضان شریف، سخنگوی سپاه پاسداران، در واکنش به حاشیههای توییت جدید محمدعلی عزیز جعفری، گفت این حساب از سوی او اداره نمیشود.[۱۲۰][۱۲۱] خبرگزاری مشرقنیوز نیز پیشتر چندین بار مطالب منتشر شده در این حساب کاربری را به عنوان حساب کاربری منتسب به عزیز جعفری منتشر کرده بود.[۱۲۱]
در اردیبهشت ۱۳۹۰ مقامات وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا سلیمانی را متهم به همکاری با نیروهای امنیتی سوریه در جریان اعتراضات در این کشور و سرکوب مخالفان بشار اسد کردند. در پی این اتهام وزارت خزانهداری ایالات متحده آمریکا سلیمانی را تحریم کرد.[۱۳۲]
در ۳ تیر ۱۳۹۰ (۲۴ ژوئن ۲۰۱۱)، روزنامهٔ رسمی اتحادیه اروپا گزارش کرد که کشورهای عضو اتحادیه، سه تن از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ایران، یعنی جعفری، سلیمانی، طائب و نیز چند شهروند و مؤسسه اقتصادی سوریه را در واکنش به ادامه سرکوب خشونتآمیز معترضان سوری توسط حکومت سوریه و سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران، تحریم کردهاند.[۱۳۳]
چطور مرد سردار سلیمانی
در تاریخ ۴ مرداد ۱۳۹۷ سلیمانی در یک سخنرانی در همدان ادبیات تهدیدآمیز ترامپ را «ادبیات کابارهای» خواند و با یادآوری شکستهای آمریکا در منطقه و استفاده سربازان آمریکایی از پوشک بزرگسالان، خود و نیروی سپاه قدس را طرف حساب آمریکا معرفی کرده و ارتش آمریکا را ناتوانتر از آن دانست که با ایران درگیر جنگ شود.[۱۳۴][۱۳۵]حسن روحانی در ۳ ژوئیه ۲۰۱۸ به صورت تلویحی به بستن تنگه هرمز به روی نفتکشها در صورت تحریم نفتی ایران اشاره کرده بود.[۱۳۶] در پی آن دونالد ترامپ نیز در توییتی به این اظهارات روحانی پاسخ داد و نوشت «دیگر هرگز، هرگز آمریکا را تهدید نکنید، وگرنه با پیامدهایی روبهرو خواهید شد که کمتر کسی در تاریخ دیدهاست.[۱۳۴]» که سخنان سلیمانی در واکنش به این توییت ترامپ بیان شد.[۱۳۴]
در بامداد جمعه ۱۳ دی ۱۳۹۸ سلیمانی طی حملهٔ پهباد آمریکایی به فرودگاه بغداد به قتل رسید.[۱۳۷][۱۳۸] در این حمله ابومهدی المهندس از فرماندهان گروه شبهنظامی عراقی حشد شعبی بههمراه ۱۰ تن دیگر به قتل رسیدند.[۱۳۹]وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که دستور این حملهٔ هوایی را دونالد ترامپ، رئیسجمهوری و فرماندهٔ کل قوای این کشور صادر کردهاست.[۱۴۰] سه روز پیش از قتل سلیمانی و در پی حملههایی که به سفارت آمریکا در بغداد انجام شد، ترامپ گفته بود که ایران بابت این رویداد بهایی سنگین خواهد پرداخت و تأکید کرده بود که این موضوع «هشدار نیست، تهدید است».[۱۴۱]
در مورد پهپادهایی که عملیات قتل قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس را انجام دادند روایتهای متفاوتی منتشر شد. روایت شبکه العهد عراق در گزارشی عنوان کرد که «دو پهپاد آمریکایی از خاک کشور کویت وارد حریم هوایی عراق شدند و این عملیات را انجام دادند». روایت دومی نیز اشاره کرد که یک پهپاد آمریکایی از پایگاه العدید واقع در کشور قطر برخاسته و این عملیات قتل را انجام دادهاست. در بیانیهٔ پدافند هوایی عراق گفته شدهاست که سه پهپاد آمریکایی غیر مسلح در روز پنجشنبه به حریم هوایی بغداد وارد شده و پس از انجام عملیات، همان شب به سمت اردن پرواز کردهاند.[۱۴۲]احمد الاسدی نمایندهٔ پارلمان عراق هم گفت که «سه پهپاد آمریکایی که عملیات قتل را انجام دادند، از پایگاه عین الاسد برخاستند و از صبح روز پنجشنبه به مدت ۲۰ ساعت در آسمان بغداد درحال حرکت بودند و بعد از انجام عملیات قتل مستقیماً به پایگاه عین الاسد بازگشتند.»[۱۴۳] بنا به گزارش رسانههای آمریکایی، خودروی حامل قاسم سلیمانی با پهپادهای MQ-9 Reaper مورد حمله قرار گرفتهاست.[۱۴۴]
به گفتهٔ محمد باقرزاده (فرماندهٔ کمیتهٔ جستوجوی مفقودین نیروهای مسلح)، جسد قاسم سلیمانی پنج تکه شده بوده، سَر نداشته و از او کتف و بخشی از مچ پا به پایین و دست و اجزایی که کوبیده شده بودند بهجا مانده بود. او افزوده تکههای بدن کشتهشدگان آنچنان درهم مخلوط شده بودند که برای تفکیک آنها از آزمایش دیانای استفاده شد و گوشتهای پراکنده را سامان دادند تا بتوانند در قالب یک پیکر در تابوت قرار دهند.[۱۴۵]
در ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه ایران، اعلام کرد فردی به نام سید محمود موسوی مجد اطلاعات محل استقرار و ترددهای سلیمانی را به سرویسهای جاسوسی خارجی فروخته بوده و به همین اتهام به اعدام محکوم شدهاست.[۱۴۶] بااینحال همانروز خبرگزاری مرکز رسانهای قوه قضاییه اعلام کرد «پروندهٔ موسوی مجد ارتباطی با قتل قاسم سلیمانی در عراق ندارد و تمام مراحل قضایی این پرونده مدتها قبل از قتل فرمانده نیروی قدس سپاه انجام شده و حکم اولیه اعدام موسوی مجد هم سوم شهریور ۹۸ صادر شدهاست».[۱۴۷]
تعدادی از رسانههای خارجی از این عمل با نام ترور یاد کردند،[۱۴۸][۱۴۹][۱۵۰][۱۵۱][۱۵۲] ماهیت حقوقی قتل وی از نظر حقوقدانان مورد اختلاف است زیرا ایالات متحده آمریکا در حالی او را به قتل رساند که به ایران اعلان جنگ نداده بود و بدون رضایت کشور عراق به عنوان کشوری که این حمله در آن صورت گرفت به او حمله کرد.[۱۵۳][۱۵۴]یراوند آبرهامیان استاد تاریخ آمریکایی ارمنی از لفظ ترور برای این عمل استفاده کرد او میگوید تحت هر تعریفی این کنش تنها با ترور قابل بیان است.[۱۵۵] فرانسوا کلمانسو کشتن سلیمانی را نه یک «ترور» بلکه یک «قتل هدفمند» دانست. او به این موضوع اشاره دارد که در این حمله، آمریکا به بمباران گستردهٔ یک منطقه و کشتن صدها نفر اقدام نکرده؛ بلکه اقدام به قتل هدفمند کسی کردهاست که سالها بهطور مداوم به آمریکا ضربه میزدهاست. او همچنین به این موضوع اشاره دارد که پیش از این بارها حذف قاسم سلیمانی به دلیل «اقدامات مخربش»، به پنتاگون توصیه میشدهاست. یورونیوز در مقالهای با بررسی تعریف تروریسم از نظر کشورهای مختلف نوشت: «به این ترتیب به نظر میرسد در سطح بینالملل استدلال کافی برای تروریستی خواندن حملهٔ بامداد جمعه به کاروان حامل قاسم سلیمانی وجود ندارد.»[۱۵۶]
در هفتاد شهر از آمریکا فعالان ضد جنگ در واکنش به قتل سلیمانی و افزایش تنش بین ایران و آمریکا دست به تظاهرات زدند. در شماری از خبرگزاریهای مختلف تصاویری از این تظاهرات ضد جنگ منتشر شد. در این تظاهرات «عدم جنگ با ایران»، «خروج از عراق»، «خروج ایالات متحده آمریکا از خاورمیانه» و «عدم تحریم ایران» از جمله خواستههای حاضران به گزارش رادیو فرانسه بودهاست.[۱۵۷][۱۵۸][۱۵۹][۱۶۰] پس از قتل قاسم سلیمانی، گروهی از مردم ایران، شیعیان هندوستان، شیعیان پاکستان، مردم مالزی، طرفداران حماس در فلسطین، مردم ترکیه، حوثیهای یمن، مردم کشمیر، طرفداران حزبالله در لبنان، طرفداران اسد در سوریه و مردم عراق تظاهراتی در محکومیت این اقدام آمریکا و همدردی با سلیمانی برگزار کردند[۱۶۱].
شبکه اجتماعی اینستاگرام اقدام به پاک کردن پیامها و تصاویر تسلیت مربوط به وی کرد. به طوری که پاک شدن این پستها مورد اعتراض افرادی همچون رضا رشیدپور، علیرضا جهانبخش، بهاره رهنما و مهران رجبی قرار گرفت.[۱۶۲][۱۶۳][۱۶۴][۱۶۵] اینستاگرام در پاسخ به این اعتراضها اعلام کرد طبق فهرست سازمانهای تروریستی که از وزارت خارجه آمریکا دریافت کرده و به دلیل تحریم فرماندهان سپاه موظف است حسابهای کاربری منسوب به این سازمانها و افراد را مسدود و پستهای مربوط به آنها یا در ستایش و حمایت از آنها را حذف کند.[۱۶۶]
بیبیسی انگلیسی نوشت: «قتل قاسم سلیمانی خبر خوبی برای داعش است».[۱۶۷] وبگاه بیزنس اینسایدر در مقالهای به نقش سلیمانی در شکل دهی جبهه علیه داعش پرداخت.[۱۶۸] وبگاههای خبری همچون سیانان،[۱۶۹]تیبیاس،[۱۷۰]سیانبیسی، جاستیس سکیوریتی[۱۷۱] و پولیتیکو[۱۷۲] هر یک در مقالاتی ضمن برشمردن اشتباه ترامپ به اهمیت نقش سلیمانی در نبرد علیه داعش پرداختند.
به صورت همزمان برخی شهروندان عراقی با شنیدن خبر قتل سلیمانی در خیابانهای بغداد با برافراشتن پرچم کشورشان به جشن و پایکوبی پرداختند،[۱۷۳][۱۷۴][۱۷۵][۱۷۶][۱۷۷][۱۷۸][۱۷۹][۱۸۰][۱۸۱][۱۸۲]
اپوزیسیون دولت سوریه در ادلب با پخش شیرینی به شادی پرداختند.[۱۸۳][۱۸۴][۱۸۵][۱۸۶][۱۸۷]
همچنین شماری از مردم ایران نیز پس از مرگ سلیمانی، به شادمانی پرداختند. [۱۸۸][۱۸۹][۱۹۰][۱۹۱][۱۹۲]
مخالفین جمهوری اسلامی به قتل قاسم سلیمانی واکنش نشان دادند؛ رضا پهلوی از حملهٔ هوایی و کشتن سلیمانی به شدّت حمایت کرد و گفت: «این پیشرفتی مثبت برای منطقه است.»[۱۹۳] در ساعات پس از مرگ سلیمانی ایرانیان چهار برابر معمول به توئیت کردن پرداختند. لیلا هاشمی و استیون ویلسون در مقالهای در واشینگتنپست نوشتند: «با وجود آنکه ایرانیان بهطور تاریخی مخالف رژیم توئیت میکردهاند، اکثراً واکنش منفی نسبت به قتل سلیمانی نشان دادند. در بین توئیتهای فارسی هشتگ اول روز متعلق به واژه فارسی «انتقام/انتقام سخت» بود که با اختلاف فاحشی از دیگر هشتگها بالاتر قرار گرفت. بیشترین تصویر به اشتراک گذاشته شده نیز پرچم ایران بود. حتی کاربرانی که مطالب مخالف رژیم پست میکردند نیز نسبت به مرگ سلیمانی واکنش منفی نشان دادند. در میان بیست و پنج هشتگ برتر ترند شدهٔ توییتر فارسی فقط دو هشتگ بهطور آشکار موافق قتل بودند. قتل سلیمانی خیلیها را در محکوم کردن عمل آمریکا با یکدیگر متحد نمود.»[۱۹۴] در مقابل به گفتهٔ صدای آمریکا کاربران ایرانی در توئیتر با حدود ۱۳۰ هزار توییت با هشتگ IraniansDetestSoleimani به معنای «ایرانیها از سلیمانی متنفرند» طوفان توئیتری به راه انداختند.[۱۹۵] در همان زمان ششمین هشتگ ترندشده TnxPOTUS4Soleimani بود که از رئیسجمهور آمریکا بابت کشتن سلیمانی تشکر میکرد[۱۹۶][۱۸۹]
در ۱۴ دی ۱۳۹۸، اجساد قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر کشته شدگان عملیات آذرخش کبود در بغداد و کاظمین تشییع شد. هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند.[۲۲۵]
در چهار روز بعدی اجساد سلیمانی و کشته شدگان به ترتیب در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان تشییع شد. حضور تشییع کنندگان در تهران میلیونی بود. در مراسم تشییع در تهران، جمعیت چند میلیونی مردم گرد آمدند و برخی رسانهها آن را شلوغترین مراسم تشییع پس از تشییع روحالله خمینی دانستند.[۲۲۶][۲۲۷][۲۲۸][۲۲۹][۲۳۰]
برخی مخالفان نظام جمهوری اسلامی همچون مسیح علینژاد عنوان کردند که برای افزایش شمار شرکتکنندگان، ادارات، مدارس، دانشگاهها و کسب و کارهای خصوصی تعطیل شدند، امکانات اقامت و رفتوآمد رایگان در اختیار شرکتکنندگان قرار گرفت یا پول نقد به آنها وعده دادهشد و برخی دانشجویان و دانشآموزان مجبور به حضور در مراسم شدند.[۲۳۱][۲۳۲][۲۳۳]
در ساعات اولیه ۱۸ دی ۱۳۹۸ ایران در پاسخ به ترور قاسم سلیمانی و همزمان با آیین خاکسپاری وی، ایران اقدام به شلیک چندین موشک بالستیک از کرمانشاه به سمت پایگاه عینالاسد آمریکا واقع در استان الانبار عراق نمود.[۲۳۴][۲۳۵][۲۳۶][۲۳۷] سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه رسمی خود موشکباران یادشده را «گام نخست انتقام خون سردار قاسم سلیمانی» نامیدهاست. سرآمد این پایگاهها، عین الاسد در استان انبار و دیگر اهداف، فرودگاه اربیل به همراه پایگاه و کنسولگری آمریکا در آنجا و همچنین پایگاه التاجی در شمال بغداد بودند. شمار موشکهای پرتاب شده ۳۵ فروند گزارش شده، ولی پنتاگون گفتهاست که چهار فروند از موشکها در بیابان پیرامون عین الاسد فرود آمده و یکی هم در اربیل به هدف برخورد نکردهاست.[۲۳۸][۲۳۹][۲۴۰][۲۴۱] ارتش عراق شمار موشکها را ۲۲ فروند اعلام نمودهاست.[۲۴۲]
چند ساعت پس از حملات سپاه پاسداران به پایگاههای نظامی آمریکا، پرواز مسافربری شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین متعلق به هواپیمایی بینالمللی اوکراین از مبدأ تهران به مقصد کییف هدف شلیک پدافند هوایی سپاه پاسداران قرار گرفته و سقوط کرد.[۲۴۳][۲۴۴][۲۴۵] و همه ۱۷۶ سرنشین این پرواز جان باختند.[۲۴۴][۲۴۶][۲۴۷]
با وجود تکذیبهای متوالی از سوی ایران، در نهایت در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۸، شلیک موشک به پرواز ۷۵۲ توسط ستاد کل نیروهای مسلح ایران تأیید شد.[۲۴۴][۲۴۸] دلیل شلیک موشک به این هواپیمای مسافربری، در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، «خطای انسانی» اعلام شدهاست.[۲۴۹]
نام بزرگراه رسالت در ۱۵ دی ۱۳۹۸ توسط شورای شهر تهران به «بزرگراه شهید سردار قاسم سلیمانی» تغییر کرد.[۲۷۴] همچنین رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران روز شنبه ۱۴ دی ماه ۱۳۹۸، از تغییر نام «فرهنگسرای بهاران» در منطقهٔ ۱۷، به «فرهنگسرای سپهبد شهید قاسم سلیمانی» خبر داد.[۲۷۵][۲۷۶]
میادینی در شهرهای یزد، بیرجند، بروجرد، رفسنجان، ساوه، اراک، شهرکرد، قائمشهر، قشم و محلات و خیابانهایی در مشهد، سبزوار، ارومیه، شاهرود، ایذه، همدان، گناباد، دامغان، بجنورد، قزوین، بابل، خوی، بندر دیلم، فراشبند، سروستان، خرمبید، شوش و اهواز و همچنین ۱۰۰ مدرسه هم به نام قاسم سلیمانی شدند.[۲۷۷][۲۷۸]
ورزشگاه ۱۲ هزارنفری بنیاندیزل (ورزشگاه خانگی باشگاه فوتبال ماشینسازی تبریز)،[۲۷۹][۲۸۰] رقابتهای لیگبرتر والیبال در سال ۱۳۹۹[۲۸۱] و استادیومهای ۷ هزار نفری اسلامشهر نیز پس از قتل سلیمانی، به نام وی تغییر نام پیدا کرد.[۲۷۷]
فرودگاه بینالمللی اهواز،[۲۸۲] ایستگاه راهآهن کرمان،[۲۸۳] پایانه مرزی مهران،[۲۸۴] ایستگاه مترو هشتگرد استان البرز،[۲۸۵] تعدادی از یگانهای مرزی کشور از جمله ۱۶ پاسگاه مرزی، ۵ گردان آموزشی مراکز آموزش مرزبانی و ستاد مرزبانی نیروی انتظامی،[۲۸۶] آزادراه تهران-پردیس،[۲۸۷] آزادراه تهران – ساوه – سلفچگان، بلندترین پل آزادراهی کشور در اتوبان اصفهان – شیراز، بزرگراه جیرفت- بافت، سایت مگا ۲ شرکت مگا موتور، قرارگاه جهادی خاتم الائمه، کوی سلیچ غربی و شرقی آبادان، بند خاکی همگن و کنترل سیلاب حوضه آبریز در روستای کاریان بخش جویم لارستان از دیگر مکانهایی بودند که به نام سلیمانی تغییر نام دادند.[۲۷۷]
دبیر ستاد فرهنگ شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد: روز ۱۳ دی با تصویب شورای فرهنگ عمومی در تقویم کشور به «روز جهانی مقاومت – شهادت الگوی اخلاص و عمل سردار سپهبد قاسم سلیمانی به دست استکبار جهانی» نام گرفت[۲۸۸] و همچنین کتب متعدد[۲۸۹][۲۹۰] و دو بازی رایانهای[۲۹۱][۲۹۲] راجع به او منتشر شد.
پس از ترور این فرمانده ارشد سپاه پاسداران و تمجید ویژه رهبر جمهوری اسلامی از او، بنیادی با عنوان بنیاد حفظ و نشر آثار شهید سپهبد قاسم سلیمانی شکل گرفت که مدیریت آن با زینب سلیمانی، دختر قاسم سلیمانی است.[۲۹۳]
مراسمات بزرگداشتی تحت عنوان «مراسم بزرگداشت (سالگرد) سردار شهید قاسم سلیمانی»[۲۹۴][۲۹۵][۲۹۶] (و ابومهدی المهندس)[۲۹۷] بهصورت حضوری و مجازی (وبینار) در شهرهای ایران[۲۹۸][۲۹۹] و برخی کشورها همانند عمان، عراق، سوریه و پرتغال برگزار شد.[۳۰۰][۳۰۱][۳۰۲][۳۰۳]
سلیمانی در ۴ بهمن ۱۳۸۹ درجهٔ سرلشکری دریافت کرد. سپس، در ۲۰ اسفند ۱۳۹۷ نشان ذوالفقار، به عنوان عالیترین نشان نظامی ایران، برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی توسط فرماندهٔ کل قوای ایران، سید علی خامنهای، به او اعطا شد.[۳۰۵][۳۰۶][۳۰۷][۳۰۸][۳۰۹]
رهبر ایران، در آئین اهدای این نشان وی را «شهید زنده» نامید[۹۱] و برای او آرزوی شهادت و نیل به بهشت را کرد.[۳۱۰]
در پی اقدام آمریکا در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در ترور سلیمانی طی عملیات آذرخش کبود هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد برای انجام دیدارهای رسمی با مقامات عراقی،[۱۴۰][۱۳۷][۳۱۱] سید علی خامنهای و رسانههای ایران از وی به عنوان سپهبد یاد کردند.[۳۱۲]
این بخش شامل نشانها و جایزههای رسمی سلیمانی است، که بر روی لباس همسان او نصب میشود، ولی جایزههای غیرنظامی و غیررسمی را در برنخواهد گرفت.
در پروژههای خواهر میتوانید در مورد قاسم سلیمانی اطلاعات بیشتری بیابید.
قاسم سلیمانی (۲۰ اسفند ۱۳۳۵ – ۱۳ دی ۱۳۹۸) فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (IRGC) بود. او در طول جنگ ایران و عراق و پس از آن تا سال ۱۳۷۶، فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله کرمان بود. سپس، از سال ۱۳۷۶ تا زمان مرگ بهعنوان فرمانده در نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعالیت میکرد. وی در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد در طی عملیاتی بنام عملیات آذرخش کبود به دستور دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا، مورد حمله موشک پهپاد نظامی ارتش ایالات متحده قرار گرفته به قتل رسید.
سلیمانی طی جنگ ایران و عراق از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود و چندین بار مجروح شد. سپس، در مقام فرمانده نیروی قدس سپاه نقش مهمی در تقویت قدرت نظامی حزبالله لبنان و گروههای مسلح فلسطینی، جنگ افغانستان، تشکیل گروههای شبهنظامی در عراق پس از سرنگونی صدام حسین، سرکوب اعتراضات مردم سوریه[۱۱] و تغییر روند جنگ داخلی سوریه به نفع بشار اسد، همچنین مقابله با داعش در عراق و سوریه داشتهاست. سلیمانی به خودش لقب «سرباز صفر ولایت» داده بود و به عقیده بسیاری، هم در گفتار و هم در عمل نشان داده بود که کاملا از سید علی خامنهای و سیاستهای کلان جمهوری اسلامی پیروی میکند.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]
سلیمانی تا پیش از حضور آشکار در جنگ علیه داعش در عراق، معمولاً در انظار عمومی ظاهر نمیشد؛ ولی حکومت ایران از زمان حضور او در عراق با انتشار تصاویر متعددش با نیروهای عراقی، شروع به معرفی و شناساندن چهرهٔ وی کرد. جایگاه سلیمانی بهتدریج به عنوان یکی از محبوبترین شخصیتهای نظام جمهوری اسلامی نزد مردم ایران اوج گرفت.[۱۷][۱۸][۱۹] این در حالی است که ایرانیانی که در اعتراض به سقوط پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین توسط پدافند سپاه پاسداران تظاهرات کردند، وی را یک «قاتل» دانستند[۲۰][۲۱] و بنر او را پاره کردند.[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵] گروهی از ایرانیان هم او را یک مهرهٔ مهم در ماشین سرکوب میدانند.[۲۶] سلیمانی به خاطر مشارکت در سرکوب مخالفان بشار اسد از سوی اتحادیه اروپا و سازمان ملل تحریم شدهبود و دولت آمریکا هم از سال ۲۰۰۵ وی را به عنوان یک تروریست میشناخت.[۲۷]
ساعاتی پس از انتشار خبر کشته شدن سلیمانی، شهروندان عراقی در خیابانهای بغداد و اپوزیسیون سوریه در ادلب به شادمانی و پخش شیرینی پرداختند.[۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]پس از قتل قاسم سلیمانی، گروهی از مردم ایران، هندوستان[۳۳]، پاکستان[۳۴]، گروههای اسلامی مالزی[۳۵]، فلسطین[۳۶]، ترکیه[۳۷]، حوثیهای یمن[۳۸]، شیعیان کشمیر[۳۹]، طرفداران حزبالله در لبنان[۴۰]، طرفداران اسد در سوریه[۴۱] و مردم عراق[۴۲] تظاهراتی در محکومیت این اقدام آمریکا و همدردی با سلیمانی برگزار کردند[۴۳]. اجساد قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر کشتهشدگان عملیات آذرخش کبود در بغداد، کاظمین، کربلا و نجف تشییع شد و هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند. سپس اجساد به ایران منتقل شدند و به ترتیب در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان با حضور گسترده مردم تشییع شد، به طوری که در مراسم تشییع در تهران، جمعیت چند میلیونی از مردم گرد آمدند و برخی رسانهها آن را شلوغترین مراسم تشییع پس از تشییع سید روحالله خمینی دانستند. سلیمانی در رسانههای بینالمللی، به عنوان «فرماندهٔ سایه» توصیف میشد. از او به عنوان شخصیتی تأثیرگذار در نبرد علیه داعش نام برده میشود.[۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹][۵۰]
چطور مرد سردار سلیمانی
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۳۵ در روستای قنات ملک که روستایی کوهستانی با ساختاری طایفهای (طایفه سلیمانی کرمانی) بود، واقع در شهرستان رابر، از توابع کرمان زاده شد.[۵۱] او اصالتی لر داشت.[۵۲][۵۳] نام پدرش حسن و نام مادرش فاطمه سلیمانی بود؛ یک خواهر و یک برادر بزرگتر و یک برادر کوچکتر داشت.[۵۴]
او از ۱۲ سالگی روستای خود را برای کار در شهر کرمان ترک کرد. در نوجوانی به کار بنایی مشغول بود و در سالهای ابتدای جوانی، از پیمانکاران سازمان آب کرمان بهشمار میآمد.[۵۵][۵۶] وی در سنین جوانی ازدواج کرد و دو فرزند پسر به نامهای حسین و محمدرضا و دو فرزند دختر به نامهای زینب و فاطمه داشت.[۵۷][۵۵] سلیمانی در سالهای آخر زندگی در شهرک «شهید دقایقی» در محله شیان در کنار پارک جنگلی لویزان در تهران زندگی میکرد.[۵۸]
قاسم سلیمانی یکی دو سال پیش از انقلاب ۱۳۵۷ از طریق سید رضا کامیاب که در ماه رمضان برای تبلیغ از مشهد به کرمان آمده بود و یکی از گردانندگان اصلی راهپیماییها و اعتصابات کرمان بود، جذب نهضت روحالله خمینی شد.[۵۹] کامیاب بعدها سلیمانی را با سیدعلی خامنهای آشنا کرد و در ۷ مرداد ۱۳۶۰ توسط سازمان مجاهدین خلق ترور شد.[۵۵]
سلیمانی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ابتدا در حین ادامه فعالیت در سازمان آب کرمان، به عضویتِ مجموعهای بنام سپاه افتخاری درآمد[۶۰] و سپس با تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به این نهاد پیوست. شورای فرماندهی سپاه در کرمان پیش از ۸ خرداد ۱۳۵۸ تشکیل شد و سلیمانی همزمان با کار در سازمان آب، به سپاه پیوست. به گفتهٔ اصغر محمدحسینی حداکثر دوره آموزش آنها ۴۵ روز بودهاست. وی، علیرغم آنکه تا پیش از آن هیچ تجربهٔ نظامی نداشت، به علت عملکرد خوبش به عنوان مربی انتخاب شد. سپس، مدت کوتاهی بعد به همراه جمعی از سپاهیان برای کمک به اداره و حفاظت شهر مهاباد در برابر جدایی طلبان کرد به این شهر فرستاده شد. پس از بازگشت از مهاباد تا شروع جنگ ایران و عراق فرمانده پادگان قدس سپاه کرمان بود.[۵۹]
سلیمانی در ابتدای جنگ ایران و عراق گردانی متشکل از نیروهای رزمی کرمان را تشکیل داد که کمی بعد به تیپ زرهی و نهایتاً به لشکر ۴۱ ثارالله تبدیل شد. او از ابتدای تشکیل این لشکر در سال ۱۳۶۱ تا رفتن به نیروی قدس در سال ۱۳۷۶ فرمانده این لشکر بود و در بسیاری از عملیاتهای سپاه در جنگ نقش کلیدی داشت.[۶۱] لشکر ۴۱ ثارالله تحت فرماندهی او متشکل از نیروهای سه استان کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان بود، و به لشکر «خط شکن» معروف بود.[۵۶] این نیروی رزمی در ابتدا یک گردان بود که قبل از عملیات فتحالمبین توسط حسن باقری به سطح تیپ ارتقا پیدا کرد و قاسم سلیمانی توانست وارد جلسات فرماندهان سپاه شود. با این حال تا عملیات رمضان، تیپ وی عمدتاً نقش پشتیبانی را برعهده داشت.[۶۲] سلیمانی از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود.[۶۳] سلیمانی چندین بار در جنگ مجروح شد از جمله در عملیات بستان از ناحیه شکم[۶۴] و در عملیات طریق القدس در اثر انفجار خمپاره از ناحیه دست و شکم مجروح شد.[۶۵]
با پایان یافتن جنگ ایران و عراق در ۱۳۶۷ ه. ش، لشکر ۴۱ ثارالله به فرماندهی سلیمانی به کرمان بازگشت و درگیر جنگ با اشخاص مسلح و قاچاقچیان مواد مخدر شد، که از مرزهای شرقی کشور هدایت میشدند. قاسم سلیمانی تا هنگام انتصاب به فرماندهی سپاه قدس، این سمت را عهدهدار بود.[۶۰]
به گفتهٔ علی قاسمی، فرمانده سپاه انصار الرضا استان خراسان جنوبی، وی در برقراری امنیت در مرزهای شرقی از تایباد تا زابل و زاهدان کوشید. امنیت را در جاده بیرجند-قائن و بیرجند-زاهدان برقرار کرد. همچنین راه ارتباطی بیرجند به کرمان در کویر سوزان شهداد را از اشرار پاکسازی کرد.[۶۶]
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۷۶، همزمان با اوجگیری طالبان در افغانستان، به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب شد.[۶۰] او با تجربهای که از جنگ داخلی کردستان داشت، گزینهای مناسب بود، چون بنا بود در افغانستانِ عصر طالبان که درگیر جنگهای داخلی بود، وارد عمل شود. از همه مهمتر اینکه سلیمانی در هشت سال جنگ با عراق و نیز مبارزه با باندهای مواد مخدر در مناطق مرزی ایران و افغانستان تا پیش از انتصابش به فرماندهی سپاه قدس، تجربهٔ زیادی اندوخته بود.[۶۰] وی تا پایان عمر در سال ۱۳۹۸ این سمت را عهدهدار بود.[۵۶]
به گفتهٔ سید حسن نصرالله، رهبر حزبالله لبنان، قاسم سلیمانی از زمان انتصاب به فرماندهی سپاه قدس ارتباط نزدیکی با نیروهای حزبالله لبنان داشت. وی علاوه بر مشارکت در تجهیز و طراحی بخش نظامی، در حوزه برنامهریزی سیاسی این حزب نیز مشارکت داشت.[۶۷] خود قاسم سلیمانی در یک مصاحبهٔ تلویزیونی میگوید که اندکی پس از شروع جنگ اسرائیل با لبنان در سال ۲۰۰۶، وی از ایران به بیروت میرود. پس از یک هفته به ایران بازمیگردد و در جلسهای در مشهد با حضور سید علی خامنهای، سران قوا، اعضای شورایعالی امنیت ملی و برخی فرماندهان نظامی گزارشی از وضعیت جنگ را بیان میکند. سپس بلافاصله به لبنان بازمیگردد تا پیام روحیه بخش رهبر جمهوری اسلامی را به رهبران حزبالله برساند.[۶۸]
به گفتهٔ بیبیسی نیروی قدس به فرماندهی سلیمانی نقش تأثیرگذاری در روند جنگ عراق داشتهاست. به گفته بیبیسی، سلیمانی از آغاز حضور نیروهای آمریکا در عراق در ۲۰۰۳، برای انجام عملیات علیه نیروهای آمریکایی، به تأسیس و پشتیبانی گروههای شبه نظامی مسلح پرداخت و آنها را پرورش داده و تجهیز کرد که این عملیاتها غالباً همراه با تلفات وسیعی در بین نیروهای امنیتی عراقی و شهروندان عادی همراه بود. این گروههای شبه نظامی، زیر نظر قاسم سلیمانی و با پشتیبانی سپاه قدس به شکل سریع و قارچ گونه رشد کردند و به چالشی جدی برای ثبات دولت عراق تبدیل شدند. در سال ۲۰۱۴، در پی حمله داعش به غرب عراق، قاسم سلیمانی با استفاده از نفوذش بر نخستوزیر وقت عراق نوری المالکی، به سازماندهی این گروهها در قالب حشد الشعبی پرداخت و به آن چتر قانونی بخشید.[۶۹]
در ۱۱ ژانویهٔ ۲۰۰۷، استنلی مککریستال ژنرال آمریکایی مطلع شد محمدعلی جعفری فرمانده سپاه و قاسم سلیمانی از طریق چند خودرو در حال حرکت به مرز ایران و عراق هستند. در عراق آمریکاییها در حال تعقیب آنها بودند. کاروان خودروها وارد ساختمان ناشناختهای در شهر اربیل کردستان عراق شدند که روی آن فقط نوشته بود «کنسولگری»، که نشان میداد افراد داخل ساختمان تحت پوشش دیپلماتیک عملیات انجام میدهند. نظامیان آمریکایی وارد ساختمان شدند و ۵ ایرانی که همگی پاسپورت دیپلماتیک داشتند را دستگیر کردند، اما اثری از محمدعلی جعفری و قاسم سلیمانی نبود. به گفتهٔ مککریستال، هر پنج نفر از اعضای سپاه قدس بودند. ۹ روز بعد از این واقعه، ۹ تا ۱۲ شبه نظامی به رهبری گروه شبه نظامی شیعهٔ عصائب اهل الحق طی حملهای به مقر فرماندهی نظامیان آمریکا در کربلا که در بین مراکز فرماندهی پلیس عراق واقع است، سوار بر تعدادی خودروی نظامی با گذشتن از چندین لایهٔ امنیتی، به ساختمان اصلی فرماندهی که در آن ۳۰ آمریکایی مستقر بود نفوذ کردند و ۴ نظامی آمریکایی را اسیر گرفتند و از منطقه خارج شدند و به نزدیکی رود فرات رفتند، در نهایت با تعقیب هلیکوپترهای آمریکایی شبه نظامیان فرار کردند و در مجموع پنج نظامی آمریکایی کشته شدند. این عملیات «برجستهترین و پیچیدهترین عملیات در طول چهار سال جنگ» در عراق توصیف شده و افسران آمریکایی و مقامات عراق ادعا کردهاند، ایران در آن نقش داشته و پاسخی به اسارت ۵ ایرانی در اربیل بودهاست. این نخستین بار بود که آمریکاییها مستقیماً به قاسم سلیمانی و نقش او در عراق اشاره کردند.[۷۰]
در سال ۲۰۰۹، گزارشی افشا شد که ریموند تی. اودیرنو و کریستوفر آر. هیل (بالاترین مقامات آمریکا در بغداد در آن هنگام) در دفتر جلال طالبانی (که از دههها پیش با سلیمانی ارتباط داشتهاست) با قاسم سلیمانی ملاقات کردهاند. هیل و اودیرنو بعداً این خبر را رد کردند.[۷۱]
در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۰، جیمز جفری (سفیر آمریکا در عراق) و لوید آستین (فرمانده ارشد نظامیان آمریکا در عراق)، در بیانیهای تشکیل دولت جدید عراق به رهبری نوری المالکی را تبریک گفتند. به گفتهٔ سران عراقی، هنگام انتشار این بیانیه، آمریکاییها خودشان میدانستند که در واقع سلیمانی آنها را از عراق بیرون کردهاست. حزب ایاد علاوی سیاستمدار سکولار طرفدار آمریکا، اکثریت اعضای پارلمان را داشت ولی در نهایت به قدرت نرسید چون آمریکا او را به نفع نوری المالکی کنار زد. به گفتهٔ خود علاوی، اگر او نخستوزیر میشد نیازمند حمایت آمریکا بود، اما آمریکا مایل بود عراق را ترک کند، و «عراق را به ایران داد». در نهایت جلال طالبانی و نوری المالکی که هر دو از نزدیکان و کاندیداهای مورد ترجیح سلیمانی بودند، به قدرت رسیدند. رهبر سابق عراق میگوید «ما به آمریکاییها میخندیدیم … سلیمانی کاملاً آنها را ضربهفنی کرد، و آمریکاییها در ظاهر تشکیل دولت جدید را به یکدیگر تبریک میگفتند.»[۷۰]
گفته شدهاست سلیمانی پیامکی را از طریق جلال طالبانی برای دیوید پترائوس ژنرال آمریکایی و رئیس سازمان سیا فرستادهاست با این محتوا که: «پترائوس عزیز، شما باید بدانید که من سیاستهای ایران در قبال عراق، لبنان، غزه و افغانستان را کنترل میکنم. در واقع سفیری که در بغداد است از اعضای نیروی قدس است. شخصی که قرار است جایگزین او شود هم از اعضای نیروی قدس است.»[۷۰]
در سال ۲۰۱۱ موفق الربیعی سیاستمدار و وزیر سابق امنیت ملی عراق در مصاحبهای با روزنامه الشرق الاوسط، سلیمانی را «بدون شک قدرتمندترین مرد در عراق» خواندهبود.[۷۲] به گفتهٔ او سپاه قدس به فرماندهی سلیمانی در تمامی زمینههای سیاسی، اقتصادی و امنیتی و به ویژه در منطقه سبز بغداد (که سفارتخانههای غربی و عربی و ادارات و خانههای مقامات دولتی و اعضای پارلمان عراق در آن قرار دارد) نفوذ دارد.[۷۳][۷۴]
سلیمانی خود در نشست مقدماتی «کنفرانس جوانان و بیداری اسلامی» گفت: «ایران در جنوب لبنان و عراق نیز حضور دارد. در واقع این مناطق به نوعی تحت تأثیر عملکرد و تفکر جمهوری اسلامی ایران هستند.» اما تعدادی از نمایندگان پارلمان عراق در بیانیهای سخنان سلیمانی را محکوم کرده و وی را دچار توهم خواندند.[۷۵]
پس از یورش پیکارجویان دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در ژوئن ۲۰۱۴ (خرداد ۱۳۹۳) به شمال عراق و تصرف برخی از شهرهای این کشور از جمله موصل و تکریت و از هم پاشیدن ارتش عراق و ناتوانی نیروهای مسلح این کشور در نبرد با داعش و پس از جدی شدن خطر تصرف بغداد (پایتخت عراق) توسط این گروه، روزنامه ساندی تایمز انگلیس، والاستریت ژورنال و نیویورک تایمز مدعی شدند ایران فرماندهی ارتش از هم فروپاشیده عراق را برعهده گرفته تا با نیروهای گروه تروریستی داعش مقابله کند. قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران، عملیات دفاع از بغداد پایتخت عراق را در مقابل حملات نیروهای گروه تروریستی داعش، فرماندهی میکرد. یک منبع عراقی مدعی شد: سلیمانی با ۶۷ مشاور ارشد خود به عراق سفر کرد و فرماندهی عملیاتها را برعهده گرفت و بر استقرار نیروهای عراقی و برنامهریزی برای عملیات، نظارت داشتهاست.[۷۶][۷۷][۷۸][۷۹][۸۰] سید حسن نصرالله بعداً اعلام کرد که قاسم سلیمانی از وی خواستهاست تا ۱۲۰ نفر از فرماندهان میدانی حزبالله را برای جنگ با داعش در عراق، در اسرع وقت در اختیار وی قرار دهد.[۸۱]
از زمان شدت گرفتن بحران داخلی دولت سوریه و مخالفان سوری، برای چندین بار سلیمانی در این کشور و برای کمک به بشار اسد حضور یافت. از سال ۲۰۱۱ با شروع جنگ داخلی سوریه، سلیمانی به همراه نیروهای لشکر فاطمیون و تیپ زینبیون برای حمایت از بشار اسد وارد کارزار شدند.[۸۲]نیروی قدس به رهبری قاسم سلیمانی پیش از ظهور داعش در سوریه از سال ۲۰۱۱ در سرکوب اعتراضات مردم سوریه نقش داشت.[۱۱] به نوشته روزنامه هاآرتس، یک عضو ارشد شورای ملی سوریه علت حضور سرتیپ پاسدار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران به سوریه برای «فرماندهی اتاق جنگ» با هدف سرکوب معترضان مخالف حکومت بشار اسد خبر دادهاست.[۸۳][۸۴][۸۵]
علی عبدالله ایوب، وزیر دفاع سوریه گفت: «نخستین بار در سال ۲۰۱۱ با قاسم سلیمانی در سوریه دیدار کرده و نخستین عملیات مشترک را برای بازپسگیری باباعمرو در حومه حمص در مارس ۲۰۱۲ طراحی و اجرا کردهاند.» هنگام اجرای این عملیات، دولت بشار اسد در حال جنگ با ارتش آزاد سوریه بودهاست و هنوز گروههای جهادی ایجاد نشده بود.[۸۶]
جان مگوایر افسر سابق سیا گفتهاست نبرد القصیر که منجر به بازپسگیری شهر استراتژیک القصیر توسط ارتش سوریه و نقطهٔ عطفی در جنگ بود، تحت نظارت و فرماندهی سلیمانی بودهاست و این نبرد را «یک پیروزی بزرگ» برای او خواندهاست.[۷۰]
پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان، در برنامهای از تلویزیونی اعتراف کرد که قاسم سلیمانی برای پرداخت حقوق لشکر فاطمیون به وی مراجعه کردهاست،[۸۷]
بنا بر روایت امیر اسداللهی، خلبان هواپیمایی ماهان، در خرداد سال ۱۳۹۲ هدایت یک فروند هواپیمای مسافربری با ۲۰۰ مسافر را برعهده داشت و قاسم سلیمانی، نیز در آن پرواز حضور داشت. بنا بر گفته وی، آنها در این پرواز «بار ممنوع» به سوریه منتقل میکردند؛ که نیروهای عراقی به پرواز مشکوک شده و هواپیما را در فرودگاه بغداد به زمین نشاندند، اما قاسم سلیمانی با پوشیدن لباس مهندس پرواز در کابین خلبان مینشیند و خلبان با دادن رشوه به مأموران عراقی از کشف و ضبط «بار ممنوع» جلوگیری میکند. این درحالی است که استفاده از هواپیمای مسافربری برای مقاصد نظامی یکی از مصادیق استفاده از «سپر انسانی» است که طبق کنوانسیون ژنو «جنایت جنگی» محسوب میشود.[۸۸][۸۹]
در تابستان ۱۳۹۳، به دنبال هک شدن ایمیل نمایندهٔ اقلیم کردستان عراق در ایران، مکاتباتی افشا شد که این مقام باسابقهٔ کرد در تهران را مقابل پرسش رسانهها قرار داد. در این مکاتبات، به یک مقام ایرانی بیش از بقیه اشاره شده بود: قاسم سلیمانی. این نخستین بار بود که یک مقام ارشد حکومت اقلیم کردستان عراق با صراحت و با جزئیات به نقش تعیینکنندهٔ فرماندهی میپرداخت که سالها پیش رسانههای عراق به او لقب «ژنرال بیسایه» داده بودند. در بسیاری از این نامهها از شخص سومی با اسم اختصاری «حاجی» یاد میشود؛ فردی که آقای دباغ در برنامهٔ اخیر تلویزیونیِ خود، او را اینگونه معرفی کرد: «طبیعتاً وقتی اسم سپاه قدس میآید، در رأس آن نام قاسم سلیمانی نیز تداعی میشود؛ او شخصِ اول خاورمیانه است.»[۹۰] امیرعلی حجازی، سرپرست واحد هوافضای سپاه پاسداران، مهرماه ۱۳۹۳ طی گفتگویی تأیید کرد که سلیمانی و ۷۰ نفر از سربازان او به جنگجویان کُرد عراقی کمک کردند و مانع پیشروی داعش شدند.[۹۱]
به نوشتهٔ خبرگزاری مهر به نقل از رسانههای اقلیم کردستان عراق، در مردادماه ۱۳۹۳، سلیمانی نسبت به حملهٔ داعش به اربیل هشدار میدهد. به دنبال یورش داعش در ۱۶ مرداد ۱۳۹۵، بارزانی از آمریکا و ترکیه تقاضای کمک میکند. دو روز بعد، جنگندههای آمریکایی در اربیل به پرواز درمیآیند. این در حالی است که ۴۸ ساعت قبل از پیوستن جنگندههای آمریکایی به عملیات دفاع از اربیل، یگانی از نیروهای ویژه به فرماندهی سلیمانی و بنا به درخواست شخص بارزانی در کنار پیشمرگان کُرد در حال نبرد با داعش بودند. به دنبال دفع خطر داعش، مسعود بارزانی شخصاً یک نامهٔ تشکر برای ریاستجمهوری ایران با این مضمون فرستاد که ایران بار دیگر در سختترین شرایط به دفاع از اقلیم کردستان عراق برخاستهاست.[۹۲]
در روز پنجشنبه ۳۰ شهریور ۱۳۹۶ قاسم سلیمانی طی سخنرانی در مراسم چهلمین روز کشته شدن مرتضی حسینپور شلمانی با یادآوری پیامش به مناسبت کشته شدن محسن حججی و وعده انتقام در آن، بیان داشت که «کمتر از سه ماه دیگر اعلام پایان داعش و حکومت داعشی در این کره خاکی خواهد بود.[۹۳][۹۴]» دو ماه بعد و در پایان آبان ۹۶ سلیمانی در پیامی به سید علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران با اشاره به «اتمام عملیات آزادسازی بو کمال» از پایان داعش خبر داد و آن را به عنوان یک «پیروزی بسیار بزرگ و سرنوشتساز» به خامنهای تبریک گفت.[۹۵][۹۶][۹۷] سلیمانی در این پیام با «آمریکایی ـ صهیونیستی» خواندن داعش، خسارتهای ناشی از عملیات این گروه در عراق و سوریه را ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد کرد و «طراحی و اجرای» آنها را به «رهبران و سازمانهای مرتبط با آمریکا» نسبت داد.[۹۵] سید علی خامنهای نیز با ارسال نامهای به سلیمانی ضمن تبریک به وی گفت که «شما با متلاشی ساختن توده سرطانی و مهلک داعش نه فقط به کشورهای منطقه و به جهان اسلام بلکه به همه ملتها و به بشریت خدمتی بزرگ کردید.[۹۸][۹۹]» همچنین همزمان با پیام سلیمانی به خامنهای، حسن روحانی رئیسجمهور پایان داعش را به «رهبر جمهوری اسلامی، سپاه پاسداران، نیروی قدس و بهویژه قاسم سلیمانی» تبریک گفت.[۹۵][۱۰۰]
به گزارش یورونیوز، نورالدین شیرین مدیر شبکه تلویزیونی قدس ترکیه نقش سلیمانی را در جلوگیری از موفقیت کودتاچیان در جریان کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه کلیدی دانست و تأکید کرد: سردار سلیمانی در این ماجرا یک تنه جلوی طرح آمریکایی- صهیونیستی- سعودی برای براندازی حکومت ترکیه ایستاد.[۱۰۱][۱۰۲]
در جریان اعتراضات پاییز ۲۰۱۹، اعتراض راهپیماییکنندگان به ضعف استقلال عراق در منطقه و هر نوع دخالتی از جانب آمریکا، عربستان یا دیگر کشورهای منطقه بود، اما این مخالفتها بیش از همه به ایران اشاره داشت.[۱۰۳] این اعتراضها با شعارهایی (گاه تند و تحقیرآمیز) علیه قاسم سلیمانی و علی خامنهای همراه بود.[۱۰۴][۱۰۵] سلیمانی در مهندسی این سرکوب به مقامات ارشد عراقی کمک کرد و در جریان بازدید از بغداد هنگام آغاز تظاهرات به آنها گفت: « «ما در ایران میدانیم چه رفتاری با معترضان بکنیم. این اتفاق در ایران هم افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم».[۱۰۶][۱۰۷] طی رخدادهای پاییز ۲۰۱۹ معترضان عراقی شبه نظامیان و سیاستمداران همسو با ایران را به توسل به اقدامات بیرحمانه همچون آدمربایی، شکنجه و ترور برای سرکوب تظاهرات مردم عراق متهم کردند.[۱۰۶] نیروهای امنیتی عراق هم، گروههای تحت حمایت ایران مانند عصائب اهل حق، کتائب حزبالله، النجباء، بدر و کتائب خراسانی را به کشتن معترضان در راهپیماییها و هدف قرار دادن مردم متهم کردند.[۱۰۳] با گسترش اعتراضات، سلیمانی با رهبران ارشد شبهنظامیان در بغداد ملاقات کرد و به آنها دستور داد تا حملهها به اهداف ایالات متحده را افزایش دهند. هدف او تحریک احساسات ضدآمریکایی، برای منحرف کردن اعتراضات مردمی علیه سیاستمداران و گروههای شبهنظامی تحت حمایت ایران بود.[۱۰۶]
در اعتراضات سال ۲۰۱۹ عراق، آسوشیتدپرس از سفر قاسم سلیمانی به بغداد یک روز پس از شروع اعتراضات در عراق برای شرکت در یک نشست امنیتی که قرار بود به ریاست عادل عبدالمهدی برگزار شود خبر دادهاست. به گزارش این خبرگزاری به نقل از دو مقام امنیتی عراقی، قاسم سلیمانی گفته «ما در ایران میدانیم چه رفتاری با معترضان بکنیم. این اتفاق در ایران افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم.» روز پس از دیدار سلیمانی از بغداد زد و خورد میان معترضان و نیروهای امنیتی در عراق خشونتبارتر شد و شمار کشته شدگان از ۱۰۰ نفر گذشت. تکتیراندازان ناشناس هدفمندانه سر و سینه تظاهرکنندگان را هدف گلوله قرار میدادند. در عرض کمتر از یک هفته نزدیک به ۱۵۰ معترض کشته شدند.[۱۰۸]
قاسم سلیمانی از گروههای مسلح فلسطینی حمایت مالی و نظامی میکرد. با کمک وی در نوار غزه کارخانه تولید سلاح ایجاد شد. به گفتهٔ زیاد نخاله، دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین، وی شخصاً پروندههای انتقال تسلیحات به نوار غزه را برعهده داشت.[۱۰۹] روز ۷ دی ۱۳۹۹، محمود الزهار، وزیر خارجه پیشین و عضو ارشد کادر رهبری حماس، در گفتوگو با شبکه العالم گفت:[۱۱۰][۱۱۱].mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:right;padding-right:1.6em;margin-top:0}
در دیدار سال ۲۰۰۶ با قاسم سلیمانی در تهران، «مشکل اساسی حقوق کارمندان و خدمات اجتماعی و کمکهای دیگر» به مردم غزه را توضیح دادم و «حاج قاسم فوراً درخواست ما را پاسخ داد بهگونهای که روز بعد که پایان سفر بود، ۲۲ میلیون دلار در چمدانهای فرودگاه (تهران) دیدم» و «قرار بود مبلغ بیشتری پرداخت شود اما (هیئت حماس) ۹ نفره بود و نمیتوانستیم بیش از این حمل کنیم زیرا هر چمدان ۴۰ کیلوگرم گنجایش داشت».
کاربران توییتر با هشتگ «چمدان دلار» به این سخنان واکنش نشان دادند و به مقایسه وضع زندگی مردم ایران پرداختند[۱۱۲][۱۱۳] به گفتهٔ احمد عبدالهادی از مقامات حماس، وی بارها به نوار غزه سفر کرده و در ایجاد استحکامات دفاعی فلسطینیها در برابر اسرائیل مشارکت داشت.[۱۱۴]
برخی افراد و رسانهها به نقش قاسم سلیمانی در سرکوب اعتراضات داخلی ایران، از جمله، اعتراضات سالهای ۷۸، ۸۸، ۹۶ و ۹۸[۱۱۵][۱۱۶] پرداختهاند.
«در ماجرای فتنه ۷۸ و ۸۸ قاسم در صحنه مقابله با ضدانقلاب در کف خیابان بود و اقدامات مؤثری را برای کنترل ناامنی و آشوبها انجام میداد. بارها شاهد حضور او در قرارگاه ثارالله بودیم، در غبار این فتنهها همزمان در مسائل سیاسی هم با نفوذ خود برای خواص بهدنبال روشنگری بود.»
رمضان شریف، سخنگوی سپاه پاسداران، در واکنش به حاشیههای توییت جدید محمدعلی عزیز جعفری، گفت این حساب از سوی او اداره نمیشود.[۱۲۰][۱۲۱] خبرگزاری مشرقنیوز نیز پیشتر چندین بار مطالب منتشر شده در این حساب کاربری را به عنوان حساب کاربری منتسب به عزیز جعفری منتشر کرده بود.[۱۲۱]
در اردیبهشت ۱۳۹۰ مقامات وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا سلیمانی را متهم به همکاری با نیروهای امنیتی سوریه در جریان اعتراضات در این کشور و سرکوب مخالفان بشار اسد کردند. در پی این اتهام وزارت خزانهداری ایالات متحده آمریکا سلیمانی را تحریم کرد.[۱۳۲]
در ۳ تیر ۱۳۹۰ (۲۴ ژوئن ۲۰۱۱)، روزنامهٔ رسمی اتحادیه اروپا گزارش کرد که کشورهای عضو اتحادیه، سه تن از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ایران، یعنی جعفری، سلیمانی، طائب و نیز چند شهروند و مؤسسه اقتصادی سوریه را در واکنش به ادامه سرکوب خشونتآمیز معترضان سوری توسط حکومت سوریه و سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران، تحریم کردهاند.[۱۳۳]
چطور مرد سردار سلیمانی
در تاریخ ۴ مرداد ۱۳۹۷ سلیمانی در یک سخنرانی در همدان ادبیات تهدیدآمیز ترامپ را «ادبیات کابارهای» خواند و با یادآوری شکستهای آمریکا در منطقه و استفاده سربازان آمریکایی از پوشک بزرگسالان، خود و نیروی سپاه قدس را طرف حساب آمریکا معرفی کرده و ارتش آمریکا را ناتوانتر از آن دانست که با ایران درگیر جنگ شود.[۱۳۴][۱۳۵]حسن روحانی در ۳ ژوئیه ۲۰۱۸ به صورت تلویحی به بستن تنگه هرمز به روی نفتکشها در صورت تحریم نفتی ایران اشاره کرده بود.[۱۳۶] در پی آن دونالد ترامپ نیز در توییتی به این اظهارات روحانی پاسخ داد و نوشت «دیگر هرگز، هرگز آمریکا را تهدید نکنید، وگرنه با پیامدهایی روبهرو خواهید شد که کمتر کسی در تاریخ دیدهاست.[۱۳۴]» که سخنان سلیمانی در واکنش به این توییت ترامپ بیان شد.[۱۳۴]
در بامداد جمعه ۱۳ دی ۱۳۹۸ سلیمانی طی حملهٔ پهباد آمریکایی به فرودگاه بغداد به قتل رسید.[۱۳۷][۱۳۸] در این حمله ابومهدی المهندس از فرماندهان گروه شبهنظامی عراقی حشد شعبی بههمراه ۱۰ تن دیگر به قتل رسیدند.[۱۳۹]وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که دستور این حملهٔ هوایی را دونالد ترامپ، رئیسجمهوری و فرماندهٔ کل قوای این کشور صادر کردهاست.[۱۴۰] سه روز پیش از قتل سلیمانی و در پی حملههایی که به سفارت آمریکا در بغداد انجام شد، ترامپ گفته بود که ایران بابت این رویداد بهایی سنگین خواهد پرداخت و تأکید کرده بود که این موضوع «هشدار نیست، تهدید است».[۱۴۱]
در مورد پهپادهایی که عملیات قتل قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس را انجام دادند روایتهای متفاوتی منتشر شد. روایت شبکه العهد عراق در گزارشی عنوان کرد که «دو پهپاد آمریکایی از خاک کشور کویت وارد حریم هوایی عراق شدند و این عملیات را انجام دادند». روایت دومی نیز اشاره کرد که یک پهپاد آمریکایی از پایگاه العدید واقع در کشور قطر برخاسته و این عملیات قتل را انجام دادهاست. در بیانیهٔ پدافند هوایی عراق گفته شدهاست که سه پهپاد آمریکایی غیر مسلح در روز پنجشنبه به حریم هوایی بغداد وارد شده و پس از انجام عملیات، همان شب به سمت اردن پرواز کردهاند.[۱۴۲]احمد الاسدی نمایندهٔ پارلمان عراق هم گفت که «سه پهپاد آمریکایی که عملیات قتل را انجام دادند، از پایگاه عین الاسد برخاستند و از صبح روز پنجشنبه به مدت ۲۰ ساعت در آسمان بغداد درحال حرکت بودند و بعد از انجام عملیات قتل مستقیماً به پایگاه عین الاسد بازگشتند.»[۱۴۳] بنا به گزارش رسانههای آمریکایی، خودروی حامل قاسم سلیمانی با پهپادهای MQ-9 Reaper مورد حمله قرار گرفتهاست.[۱۴۴]
به گفتهٔ محمد باقرزاده (فرماندهٔ کمیتهٔ جستوجوی مفقودین نیروهای مسلح)، جسد قاسم سلیمانی پنج تکه شده بوده، سَر نداشته و از او کتف و بخشی از مچ پا به پایین و دست و اجزایی که کوبیده شده بودند بهجا مانده بود. او افزوده تکههای بدن کشتهشدگان آنچنان درهم مخلوط شده بودند که برای تفکیک آنها از آزمایش دیانای استفاده شد و گوشتهای پراکنده را سامان دادند تا بتوانند در قالب یک پیکر در تابوت قرار دهند.[۱۴۵]
در ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه ایران، اعلام کرد فردی به نام سید محمود موسوی مجد اطلاعات محل استقرار و ترددهای سلیمانی را به سرویسهای جاسوسی خارجی فروخته بوده و به همین اتهام به اعدام محکوم شدهاست.[۱۴۶] بااینحال همانروز خبرگزاری مرکز رسانهای قوه قضاییه اعلام کرد «پروندهٔ موسوی مجد ارتباطی با قتل قاسم سلیمانی در عراق ندارد و تمام مراحل قضایی این پرونده مدتها قبل از قتل فرمانده نیروی قدس سپاه انجام شده و حکم اولیه اعدام موسوی مجد هم سوم شهریور ۹۸ صادر شدهاست».[۱۴۷]
تعدادی از رسانههای خارجی از این عمل با نام ترور یاد کردند،[۱۴۸][۱۴۹][۱۵۰][۱۵۱][۱۵۲] ماهیت حقوقی قتل وی از نظر حقوقدانان مورد اختلاف است زیرا ایالات متحده آمریکا در حالی او را به قتل رساند که به ایران اعلان جنگ نداده بود و بدون رضایت کشور عراق به عنوان کشوری که این حمله در آن صورت گرفت به او حمله کرد.[۱۵۳][۱۵۴]یراوند آبرهامیان استاد تاریخ آمریکایی ارمنی از لفظ ترور برای این عمل استفاده کرد او میگوید تحت هر تعریفی این کنش تنها با ترور قابل بیان است.[۱۵۵] فرانسوا کلمانسو کشتن سلیمانی را نه یک «ترور» بلکه یک «قتل هدفمند» دانست. او به این موضوع اشاره دارد که در این حمله، آمریکا به بمباران گستردهٔ یک منطقه و کشتن صدها نفر اقدام نکرده؛ بلکه اقدام به قتل هدفمند کسی کردهاست که سالها بهطور مداوم به آمریکا ضربه میزدهاست. او همچنین به این موضوع اشاره دارد که پیش از این بارها حذف قاسم سلیمانی به دلیل «اقدامات مخربش»، به پنتاگون توصیه میشدهاست. یورونیوز در مقالهای با بررسی تعریف تروریسم از نظر کشورهای مختلف نوشت: «به این ترتیب به نظر میرسد در سطح بینالملل استدلال کافی برای تروریستی خواندن حملهٔ بامداد جمعه به کاروان حامل قاسم سلیمانی وجود ندارد.»[۱۵۶]
در هفتاد شهر از آمریکا فعالان ضد جنگ در واکنش به قتل سلیمانی و افزایش تنش بین ایران و آمریکا دست به تظاهرات زدند. در شماری از خبرگزاریهای مختلف تصاویری از این تظاهرات ضد جنگ منتشر شد. در این تظاهرات «عدم جنگ با ایران»، «خروج از عراق»، «خروج ایالات متحده آمریکا از خاورمیانه» و «عدم تحریم ایران» از جمله خواستههای حاضران به گزارش رادیو فرانسه بودهاست.[۱۵۷][۱۵۸][۱۵۹][۱۶۰] پس از قتل قاسم سلیمانی، گروهی از مردم ایران، شیعیان هندوستان، شیعیان پاکستان، مردم مالزی، طرفداران حماس در فلسطین، مردم ترکیه، حوثیهای یمن، مردم کشمیر، طرفداران حزبالله در لبنان، طرفداران اسد در سوریه و مردم عراق تظاهراتی در محکومیت این اقدام آمریکا و همدردی با سلیمانی برگزار کردند[۱۶۱].
شبکه اجتماعی اینستاگرام اقدام به پاک کردن پیامها و تصاویر تسلیت مربوط به وی کرد. به طوری که پاک شدن این پستها مورد اعتراض افرادی همچون رضا رشیدپور، علیرضا جهانبخش، بهاره رهنما و مهران رجبی قرار گرفت.[۱۶۲][۱۶۳][۱۶۴][۱۶۵] اینستاگرام در پاسخ به این اعتراضها اعلام کرد طبق فهرست سازمانهای تروریستی که از وزارت خارجه آمریکا دریافت کرده و به دلیل تحریم فرماندهان سپاه موظف است حسابهای کاربری منسوب به این سازمانها و افراد را مسدود و پستهای مربوط به آنها یا در ستایش و حمایت از آنها را حذف کند.[۱۶۶]
بیبیسی انگلیسی نوشت: «قتل قاسم سلیمانی خبر خوبی برای داعش است».[۱۶۷] وبگاه بیزنس اینسایدر در مقالهای به نقش سلیمانی در شکل دهی جبهه علیه داعش پرداخت.[۱۶۸] وبگاههای خبری همچون سیانان،[۱۶۹]تیبیاس،[۱۷۰]سیانبیسی، جاستیس سکیوریتی[۱۷۱] و پولیتیکو[۱۷۲] هر یک در مقالاتی ضمن برشمردن اشتباه ترامپ به اهمیت نقش سلیمانی در نبرد علیه داعش پرداختند.
به صورت همزمان برخی شهروندان عراقی با شنیدن خبر قتل سلیمانی در خیابانهای بغداد با برافراشتن پرچم کشورشان به جشن و پایکوبی پرداختند،[۱۷۳][۱۷۴][۱۷۵][۱۷۶][۱۷۷][۱۷۸][۱۷۹][۱۸۰][۱۸۱][۱۸۲]
اپوزیسیون دولت سوریه در ادلب با پخش شیرینی به شادی پرداختند.[۱۸۳][۱۸۴][۱۸۵][۱۸۶][۱۸۷]
همچنین شماری از مردم ایران نیز پس از مرگ سلیمانی، به شادمانی پرداختند. [۱۸۸][۱۸۹][۱۹۰][۱۹۱][۱۹۲]
مخالفین جمهوری اسلامی به قتل قاسم سلیمانی واکنش نشان دادند؛ رضا پهلوی از حملهٔ هوایی و کشتن سلیمانی به شدّت حمایت کرد و گفت: «این پیشرفتی مثبت برای منطقه است.»[۱۹۳] در ساعات پس از مرگ سلیمانی ایرانیان چهار برابر معمول به توئیت کردن پرداختند. لیلا هاشمی و استیون ویلسون در مقالهای در واشینگتنپست نوشتند: «با وجود آنکه ایرانیان بهطور تاریخی مخالف رژیم توئیت میکردهاند، اکثراً واکنش منفی نسبت به قتل سلیمانی نشان دادند. در بین توئیتهای فارسی هشتگ اول روز متعلق به واژه فارسی «انتقام/انتقام سخت» بود که با اختلاف فاحشی از دیگر هشتگها بالاتر قرار گرفت. بیشترین تصویر به اشتراک گذاشته شده نیز پرچم ایران بود. حتی کاربرانی که مطالب مخالف رژیم پست میکردند نیز نسبت به مرگ سلیمانی واکنش منفی نشان دادند. در میان بیست و پنج هشتگ برتر ترند شدهٔ توییتر فارسی فقط دو هشتگ بهطور آشکار موافق قتل بودند. قتل سلیمانی خیلیها را در محکوم کردن عمل آمریکا با یکدیگر متحد نمود.»[۱۹۴] در مقابل به گفتهٔ صدای آمریکا کاربران ایرانی در توئیتر با حدود ۱۳۰ هزار توییت با هشتگ IraniansDetestSoleimani به معنای «ایرانیها از سلیمانی متنفرند» طوفان توئیتری به راه انداختند.[۱۹۵] در همان زمان ششمین هشتگ ترندشده TnxPOTUS4Soleimani بود که از رئیسجمهور آمریکا بابت کشتن سلیمانی تشکر میکرد[۱۹۶][۱۸۹]
در ۱۴ دی ۱۳۹۸، اجساد قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر کشته شدگان عملیات آذرخش کبود در بغداد و کاظمین تشییع شد. هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند.[۲۲۵]
در چهار روز بعدی اجساد سلیمانی و کشته شدگان به ترتیب در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان تشییع شد. حضور تشییع کنندگان در تهران میلیونی بود. در مراسم تشییع در تهران، جمعیت چند میلیونی مردم گرد آمدند و برخی رسانهها آن را شلوغترین مراسم تشییع پس از تشییع روحالله خمینی دانستند.[۲۲۶][۲۲۷][۲۲۸][۲۲۹][۲۳۰]
برخی مخالفان نظام جمهوری اسلامی همچون مسیح علینژاد عنوان کردند که برای افزایش شمار شرکتکنندگان، ادارات، مدارس، دانشگاهها و کسب و کارهای خصوصی تعطیل شدند، امکانات اقامت و رفتوآمد رایگان در اختیار شرکتکنندگان قرار گرفت یا پول نقد به آنها وعده دادهشد و برخی دانشجویان و دانشآموزان مجبور به حضور در مراسم شدند.[۲۳۱][۲۳۲][۲۳۳]
در ساعات اولیه ۱۸ دی ۱۳۹۸ ایران در پاسخ به ترور قاسم سلیمانی و همزمان با آیین خاکسپاری وی، ایران اقدام به شلیک چندین موشک بالستیک از کرمانشاه به سمت پایگاه عینالاسد آمریکا واقع در استان الانبار عراق نمود.[۲۳۴][۲۳۵][۲۳۶][۲۳۷] سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه رسمی خود موشکباران یادشده را «گام نخست انتقام خون سردار قاسم سلیمانی» نامیدهاست. سرآمد این پایگاهها، عین الاسد در استان انبار و دیگر اهداف، فرودگاه اربیل به همراه پایگاه و کنسولگری آمریکا در آنجا و همچنین پایگاه التاجی در شمال بغداد بودند. شمار موشکهای پرتاب شده ۳۵ فروند گزارش شده، ولی پنتاگون گفتهاست که چهار فروند از موشکها در بیابان پیرامون عین الاسد فرود آمده و یکی هم در اربیل به هدف برخورد نکردهاست.[۲۳۸][۲۳۹][۲۴۰][۲۴۱] ارتش عراق شمار موشکها را ۲۲ فروند اعلام نمودهاست.[۲۴۲]
چند ساعت پس از حملات سپاه پاسداران به پایگاههای نظامی آمریکا، پرواز مسافربری شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین متعلق به هواپیمایی بینالمللی اوکراین از مبدأ تهران به مقصد کییف هدف شلیک پدافند هوایی سپاه پاسداران قرار گرفته و سقوط کرد.[۲۴۳][۲۴۴][۲۴۵] و همه ۱۷۶ سرنشین این پرواز جان باختند.[۲۴۴][۲۴۶][۲۴۷]
با وجود تکذیبهای متوالی از سوی ایران، در نهایت در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۸، شلیک موشک به پرواز ۷۵۲ توسط ستاد کل نیروهای مسلح ایران تأیید شد.[۲۴۴][۲۴۸] دلیل شلیک موشک به این هواپیمای مسافربری، در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، «خطای انسانی» اعلام شدهاست.[۲۴۹]
نام بزرگراه رسالت در ۱۵ دی ۱۳۹۸ توسط شورای شهر تهران به «بزرگراه شهید سردار قاسم سلیمانی» تغییر کرد.[۲۷۴] همچنین رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران روز شنبه ۱۴ دی ماه ۱۳۹۸، از تغییر نام «فرهنگسرای بهاران» در منطقهٔ ۱۷، به «فرهنگسرای سپهبد شهید قاسم سلیمانی» خبر داد.[۲۷۵][۲۷۶]
میادینی در شهرهای یزد، بیرجند، بروجرد، رفسنجان، ساوه، اراک، شهرکرد، قائمشهر، قشم و محلات و خیابانهایی در مشهد، سبزوار، ارومیه، شاهرود، ایذه، همدان، گناباد، دامغان، بجنورد، قزوین، بابل، خوی، بندر دیلم، فراشبند، سروستان، خرمبید، شوش و اهواز و همچنین ۱۰۰ مدرسه هم به نام قاسم سلیمانی شدند.[۲۷۷][۲۷۸]
ورزشگاه ۱۲ هزارنفری بنیاندیزل (ورزشگاه خانگی باشگاه فوتبال ماشینسازی تبریز)،[۲۷۹][۲۸۰] رقابتهای لیگبرتر والیبال در سال ۱۳۹۹[۲۸۱] و استادیومهای ۷ هزار نفری اسلامشهر نیز پس از قتل سلیمانی، به نام وی تغییر نام پیدا کرد.[۲۷۷]
فرودگاه بینالمللی اهواز،[۲۸۲] ایستگاه راهآهن کرمان،[۲۸۳] پایانه مرزی مهران،[۲۸۴] ایستگاه مترو هشتگرد استان البرز،[۲۸۵] تعدادی از یگانهای مرزی کشور از جمله ۱۶ پاسگاه مرزی، ۵ گردان آموزشی مراکز آموزش مرزبانی و ستاد مرزبانی نیروی انتظامی،[۲۸۶] آزادراه تهران-پردیس،[۲۸۷] آزادراه تهران – ساوه – سلفچگان، بلندترین پل آزادراهی کشور در اتوبان اصفهان – شیراز، بزرگراه جیرفت- بافت، سایت مگا ۲ شرکت مگا موتور، قرارگاه جهادی خاتم الائمه، کوی سلیچ غربی و شرقی آبادان، بند خاکی همگن و کنترل سیلاب حوضه آبریز در روستای کاریان بخش جویم لارستان از دیگر مکانهایی بودند که به نام سلیمانی تغییر نام دادند.[۲۷۷]
دبیر ستاد فرهنگ شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد: روز ۱۳ دی با تصویب شورای فرهنگ عمومی در تقویم کشور به «روز جهانی مقاومت – شهادت الگوی اخلاص و عمل سردار سپهبد قاسم سلیمانی به دست استکبار جهانی» نام گرفت[۲۸۸] و همچنین کتب متعدد[۲۸۹][۲۹۰] و دو بازی رایانهای[۲۹۱][۲۹۲] راجع به او منتشر شد.
پس از ترور این فرمانده ارشد سپاه پاسداران و تمجید ویژه رهبر جمهوری اسلامی از او، بنیادی با عنوان بنیاد حفظ و نشر آثار شهید سپهبد قاسم سلیمانی شکل گرفت که مدیریت آن با زینب سلیمانی، دختر قاسم سلیمانی است.[۲۹۳]
مراسمات بزرگداشتی تحت عنوان «مراسم بزرگداشت (سالگرد) سردار شهید قاسم سلیمانی»[۲۹۴][۲۹۵][۲۹۶] (و ابومهدی المهندس)[۲۹۷] بهصورت حضوری و مجازی (وبینار) در شهرهای ایران[۲۹۸][۲۹۹] و برخی کشورها همانند عمان، عراق، سوریه و پرتغال برگزار شد.[۳۰۰][۳۰۱][۳۰۲][۳۰۳]
سلیمانی در ۴ بهمن ۱۳۸۹ درجهٔ سرلشکری دریافت کرد. سپس، در ۲۰ اسفند ۱۳۹۷ نشان ذوالفقار، به عنوان عالیترین نشان نظامی ایران، برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی توسط فرماندهٔ کل قوای ایران، سید علی خامنهای، به او اعطا شد.[۳۰۵][۳۰۶][۳۰۷][۳۰۸][۳۰۹]
رهبر ایران، در آئین اهدای این نشان وی را «شهید زنده» نامید[۹۱] و برای او آرزوی شهادت و نیل به بهشت را کرد.[۳۱۰]
در پی اقدام آمریکا در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در ترور سلیمانی طی عملیات آذرخش کبود هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد برای انجام دیدارهای رسمی با مقامات عراقی،[۱۴۰][۱۳۷][۳۱۱] سید علی خامنهای و رسانههای ایران از وی به عنوان سپهبد یاد کردند.[۳۱۲]
این بخش شامل نشانها و جایزههای رسمی سلیمانی است، که بر روی لباس همسان او نصب میشود، ولی جایزههای غیرنظامی و غیررسمی را در برنخواهد گرفت.
در پروژههای خواهر میتوانید در مورد قاسم سلیمانی اطلاعات بیشتری بیابید.
قاسم سلیمانی (۲۰ اسفند ۱۳۳۵ – ۱۳ دی ۱۳۹۸) فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (IRGC) بود. او در طول جنگ ایران و عراق و پس از آن تا سال ۱۳۷۶، فرمانده لشکر ۴۱ ثارالله کرمان بود. سپس، از سال ۱۳۷۶ تا زمان مرگ بهعنوان فرمانده در نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعالیت میکرد. وی در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد در طی عملیاتی بنام عملیات آذرخش کبود به دستور دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا، مورد حمله موشک پهپاد نظامی ارتش ایالات متحده قرار گرفته به قتل رسید.
سلیمانی طی جنگ ایران و عراق از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود و چندین بار مجروح شد. سپس، در مقام فرمانده نیروی قدس سپاه نقش مهمی در تقویت قدرت نظامی حزبالله لبنان و گروههای مسلح فلسطینی، جنگ افغانستان، تشکیل گروههای شبهنظامی در عراق پس از سرنگونی صدام حسین، سرکوب اعتراضات مردم سوریه[۱۱] و تغییر روند جنگ داخلی سوریه به نفع بشار اسد، همچنین مقابله با داعش در عراق و سوریه داشتهاست. سلیمانی به خودش لقب «سرباز صفر ولایت» داده بود و به عقیده بسیاری، هم در گفتار و هم در عمل نشان داده بود که کاملا از سید علی خامنهای و سیاستهای کلان جمهوری اسلامی پیروی میکند.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]
سلیمانی تا پیش از حضور آشکار در جنگ علیه داعش در عراق، معمولاً در انظار عمومی ظاهر نمیشد؛ ولی حکومت ایران از زمان حضور او در عراق با انتشار تصاویر متعددش با نیروهای عراقی، شروع به معرفی و شناساندن چهرهٔ وی کرد. جایگاه سلیمانی بهتدریج به عنوان یکی از محبوبترین شخصیتهای نظام جمهوری اسلامی نزد مردم ایران اوج گرفت.[۱۷][۱۸][۱۹] این در حالی است که ایرانیانی که در اعتراض به سقوط پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین توسط پدافند سپاه پاسداران تظاهرات کردند، وی را یک «قاتل» دانستند[۲۰][۲۱] و بنر او را پاره کردند.[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵] گروهی از ایرانیان هم او را یک مهرهٔ مهم در ماشین سرکوب میدانند.[۲۶] سلیمانی به خاطر مشارکت در سرکوب مخالفان بشار اسد از سوی اتحادیه اروپا و سازمان ملل تحریم شدهبود و دولت آمریکا هم از سال ۲۰۰۵ وی را به عنوان یک تروریست میشناخت.[۲۷]
ساعاتی پس از انتشار خبر کشته شدن سلیمانی، شهروندان عراقی در خیابانهای بغداد و اپوزیسیون سوریه در ادلب به شادمانی و پخش شیرینی پرداختند.[۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]پس از قتل قاسم سلیمانی، گروهی از مردم ایران، هندوستان[۳۳]، پاکستان[۳۴]، گروههای اسلامی مالزی[۳۵]، فلسطین[۳۶]، ترکیه[۳۷]، حوثیهای یمن[۳۸]، شیعیان کشمیر[۳۹]، طرفداران حزبالله در لبنان[۴۰]، طرفداران اسد در سوریه[۴۱] و مردم عراق[۴۲] تظاهراتی در محکومیت این اقدام آمریکا و همدردی با سلیمانی برگزار کردند[۴۳]. اجساد قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر کشتهشدگان عملیات آذرخش کبود در بغداد، کاظمین، کربلا و نجف تشییع شد و هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند. سپس اجساد به ایران منتقل شدند و به ترتیب در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان با حضور گسترده مردم تشییع شد، به طوری که در مراسم تشییع در تهران، جمعیت چند میلیونی از مردم گرد آمدند و برخی رسانهها آن را شلوغترین مراسم تشییع پس از تشییع سید روحالله خمینی دانستند. سلیمانی در رسانههای بینالمللی، به عنوان «فرماندهٔ سایه» توصیف میشد. از او به عنوان شخصیتی تأثیرگذار در نبرد علیه داعش نام برده میشود.[۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹][۵۰]
چطور مرد سردار سلیمانی
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۳۵ در روستای قنات ملک که روستایی کوهستانی با ساختاری طایفهای (طایفه سلیمانی کرمانی) بود، واقع در شهرستان رابر، از توابع کرمان زاده شد.[۵۱] او اصالتی لر داشت.[۵۲][۵۳] نام پدرش حسن و نام مادرش فاطمه سلیمانی بود؛ یک خواهر و یک برادر بزرگتر و یک برادر کوچکتر داشت.[۵۴]
او از ۱۲ سالگی روستای خود را برای کار در شهر کرمان ترک کرد. در نوجوانی به کار بنایی مشغول بود و در سالهای ابتدای جوانی، از پیمانکاران سازمان آب کرمان بهشمار میآمد.[۵۵][۵۶] وی در سنین جوانی ازدواج کرد و دو فرزند پسر به نامهای حسین و محمدرضا و دو فرزند دختر به نامهای زینب و فاطمه داشت.[۵۷][۵۵] سلیمانی در سالهای آخر زندگی در شهرک «شهید دقایقی» در محله شیان در کنار پارک جنگلی لویزان در تهران زندگی میکرد.[۵۸]
قاسم سلیمانی یکی دو سال پیش از انقلاب ۱۳۵۷ از طریق سید رضا کامیاب که در ماه رمضان برای تبلیغ از مشهد به کرمان آمده بود و یکی از گردانندگان اصلی راهپیماییها و اعتصابات کرمان بود، جذب نهضت روحالله خمینی شد.[۵۹] کامیاب بعدها سلیمانی را با سیدعلی خامنهای آشنا کرد و در ۷ مرداد ۱۳۶۰ توسط سازمان مجاهدین خلق ترور شد.[۵۵]
سلیمانی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ابتدا در حین ادامه فعالیت در سازمان آب کرمان، به عضویتِ مجموعهای بنام سپاه افتخاری درآمد[۶۰] و سپس با تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به این نهاد پیوست. شورای فرماندهی سپاه در کرمان پیش از ۸ خرداد ۱۳۵۸ تشکیل شد و سلیمانی همزمان با کار در سازمان آب، به سپاه پیوست. به گفتهٔ اصغر محمدحسینی حداکثر دوره آموزش آنها ۴۵ روز بودهاست. وی، علیرغم آنکه تا پیش از آن هیچ تجربهٔ نظامی نداشت، به علت عملکرد خوبش به عنوان مربی انتخاب شد. سپس، مدت کوتاهی بعد به همراه جمعی از سپاهیان برای کمک به اداره و حفاظت شهر مهاباد در برابر جدایی طلبان کرد به این شهر فرستاده شد. پس از بازگشت از مهاباد تا شروع جنگ ایران و عراق فرمانده پادگان قدس سپاه کرمان بود.[۵۹]
سلیمانی در ابتدای جنگ ایران و عراق گردانی متشکل از نیروهای رزمی کرمان را تشکیل داد که کمی بعد به تیپ زرهی و نهایتاً به لشکر ۴۱ ثارالله تبدیل شد. او از ابتدای تشکیل این لشکر در سال ۱۳۶۱ تا رفتن به نیروی قدس در سال ۱۳۷۶ فرمانده این لشکر بود و در بسیاری از عملیاتهای سپاه در جنگ نقش کلیدی داشت.[۶۱] لشکر ۴۱ ثارالله تحت فرماندهی او متشکل از نیروهای سه استان کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان بود، و به لشکر «خط شکن» معروف بود.[۵۶] این نیروی رزمی در ابتدا یک گردان بود که قبل از عملیات فتحالمبین توسط حسن باقری به سطح تیپ ارتقا پیدا کرد و قاسم سلیمانی توانست وارد جلسات فرماندهان سپاه شود. با این حال تا عملیات رمضان، تیپ وی عمدتاً نقش پشتیبانی را برعهده داشت.[۶۲] سلیمانی از فرماندهان عملیاتهای والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود.[۶۳] سلیمانی چندین بار در جنگ مجروح شد از جمله در عملیات بستان از ناحیه شکم[۶۴] و در عملیات طریق القدس در اثر انفجار خمپاره از ناحیه دست و شکم مجروح شد.[۶۵]
با پایان یافتن جنگ ایران و عراق در ۱۳۶۷ ه. ش، لشکر ۴۱ ثارالله به فرماندهی سلیمانی به کرمان بازگشت و درگیر جنگ با اشخاص مسلح و قاچاقچیان مواد مخدر شد، که از مرزهای شرقی کشور هدایت میشدند. قاسم سلیمانی تا هنگام انتصاب به فرماندهی سپاه قدس، این سمت را عهدهدار بود.[۶۰]
به گفتهٔ علی قاسمی، فرمانده سپاه انصار الرضا استان خراسان جنوبی، وی در برقراری امنیت در مرزهای شرقی از تایباد تا زابل و زاهدان کوشید. امنیت را در جاده بیرجند-قائن و بیرجند-زاهدان برقرار کرد. همچنین راه ارتباطی بیرجند به کرمان در کویر سوزان شهداد را از اشرار پاکسازی کرد.[۶۶]
قاسم سلیمانی در سال ۱۳۷۶، همزمان با اوجگیری طالبان در افغانستان، به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب شد.[۶۰] او با تجربهای که از جنگ داخلی کردستان داشت، گزینهای مناسب بود، چون بنا بود در افغانستانِ عصر طالبان که درگیر جنگهای داخلی بود، وارد عمل شود. از همه مهمتر اینکه سلیمانی در هشت سال جنگ با عراق و نیز مبارزه با باندهای مواد مخدر در مناطق مرزی ایران و افغانستان تا پیش از انتصابش به فرماندهی سپاه قدس، تجربهٔ زیادی اندوخته بود.[۶۰] وی تا پایان عمر در سال ۱۳۹۸ این سمت را عهدهدار بود.[۵۶]
به گفتهٔ سید حسن نصرالله، رهبر حزبالله لبنان، قاسم سلیمانی از زمان انتصاب به فرماندهی سپاه قدس ارتباط نزدیکی با نیروهای حزبالله لبنان داشت. وی علاوه بر مشارکت در تجهیز و طراحی بخش نظامی، در حوزه برنامهریزی سیاسی این حزب نیز مشارکت داشت.[۶۷] خود قاسم سلیمانی در یک مصاحبهٔ تلویزیونی میگوید که اندکی پس از شروع جنگ اسرائیل با لبنان در سال ۲۰۰۶، وی از ایران به بیروت میرود. پس از یک هفته به ایران بازمیگردد و در جلسهای در مشهد با حضور سید علی خامنهای، سران قوا، اعضای شورایعالی امنیت ملی و برخی فرماندهان نظامی گزارشی از وضعیت جنگ را بیان میکند. سپس بلافاصله به لبنان بازمیگردد تا پیام روحیه بخش رهبر جمهوری اسلامی را به رهبران حزبالله برساند.[۶۸]
به گفتهٔ بیبیسی نیروی قدس به فرماندهی سلیمانی نقش تأثیرگذاری در روند جنگ عراق داشتهاست. به گفته بیبیسی، سلیمانی از آغاز حضور نیروهای آمریکا در عراق در ۲۰۰۳، برای انجام عملیات علیه نیروهای آمریکایی، به تأسیس و پشتیبانی گروههای شبه نظامی مسلح پرداخت و آنها را پرورش داده و تجهیز کرد که این عملیاتها غالباً همراه با تلفات وسیعی در بین نیروهای امنیتی عراقی و شهروندان عادی همراه بود. این گروههای شبه نظامی، زیر نظر قاسم سلیمانی و با پشتیبانی سپاه قدس به شکل سریع و قارچ گونه رشد کردند و به چالشی جدی برای ثبات دولت عراق تبدیل شدند. در سال ۲۰۱۴، در پی حمله داعش به غرب عراق، قاسم سلیمانی با استفاده از نفوذش بر نخستوزیر وقت عراق نوری المالکی، به سازماندهی این گروهها در قالب حشد الشعبی پرداخت و به آن چتر قانونی بخشید.[۶۹]
در ۱۱ ژانویهٔ ۲۰۰۷، استنلی مککریستال ژنرال آمریکایی مطلع شد محمدعلی جعفری فرمانده سپاه و قاسم سلیمانی از طریق چند خودرو در حال حرکت به مرز ایران و عراق هستند. در عراق آمریکاییها در حال تعقیب آنها بودند. کاروان خودروها وارد ساختمان ناشناختهای در شهر اربیل کردستان عراق شدند که روی آن فقط نوشته بود «کنسولگری»، که نشان میداد افراد داخل ساختمان تحت پوشش دیپلماتیک عملیات انجام میدهند. نظامیان آمریکایی وارد ساختمان شدند و ۵ ایرانی که همگی پاسپورت دیپلماتیک داشتند را دستگیر کردند، اما اثری از محمدعلی جعفری و قاسم سلیمانی نبود. به گفتهٔ مککریستال، هر پنج نفر از اعضای سپاه قدس بودند. ۹ روز بعد از این واقعه، ۹ تا ۱۲ شبه نظامی به رهبری گروه شبه نظامی شیعهٔ عصائب اهل الحق طی حملهای به مقر فرماندهی نظامیان آمریکا در کربلا که در بین مراکز فرماندهی پلیس عراق واقع است، سوار بر تعدادی خودروی نظامی با گذشتن از چندین لایهٔ امنیتی، به ساختمان اصلی فرماندهی که در آن ۳۰ آمریکایی مستقر بود نفوذ کردند و ۴ نظامی آمریکایی را اسیر گرفتند و از منطقه خارج شدند و به نزدیکی رود فرات رفتند، در نهایت با تعقیب هلیکوپترهای آمریکایی شبه نظامیان فرار کردند و در مجموع پنج نظامی آمریکایی کشته شدند. این عملیات «برجستهترین و پیچیدهترین عملیات در طول چهار سال جنگ» در عراق توصیف شده و افسران آمریکایی و مقامات عراق ادعا کردهاند، ایران در آن نقش داشته و پاسخی به اسارت ۵ ایرانی در اربیل بودهاست. این نخستین بار بود که آمریکاییها مستقیماً به قاسم سلیمانی و نقش او در عراق اشاره کردند.[۷۰]
در سال ۲۰۰۹، گزارشی افشا شد که ریموند تی. اودیرنو و کریستوفر آر. هیل (بالاترین مقامات آمریکا در بغداد در آن هنگام) در دفتر جلال طالبانی (که از دههها پیش با سلیمانی ارتباط داشتهاست) با قاسم سلیمانی ملاقات کردهاند. هیل و اودیرنو بعداً این خبر را رد کردند.[۷۱]
در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۰، جیمز جفری (سفیر آمریکا در عراق) و لوید آستین (فرمانده ارشد نظامیان آمریکا در عراق)، در بیانیهای تشکیل دولت جدید عراق به رهبری نوری المالکی را تبریک گفتند. به گفتهٔ سران عراقی، هنگام انتشار این بیانیه، آمریکاییها خودشان میدانستند که در واقع سلیمانی آنها را از عراق بیرون کردهاست. حزب ایاد علاوی سیاستمدار سکولار طرفدار آمریکا، اکثریت اعضای پارلمان را داشت ولی در نهایت به قدرت نرسید چون آمریکا او را به نفع نوری المالکی کنار زد. به گفتهٔ خود علاوی، اگر او نخستوزیر میشد نیازمند حمایت آمریکا بود، اما آمریکا مایل بود عراق را ترک کند، و «عراق را به ایران داد». در نهایت جلال طالبانی و نوری المالکی که هر دو از نزدیکان و کاندیداهای مورد ترجیح سلیمانی بودند، به قدرت رسیدند. رهبر سابق عراق میگوید «ما به آمریکاییها میخندیدیم … سلیمانی کاملاً آنها را ضربهفنی کرد، و آمریکاییها در ظاهر تشکیل دولت جدید را به یکدیگر تبریک میگفتند.»[۷۰]
گفته شدهاست سلیمانی پیامکی را از طریق جلال طالبانی برای دیوید پترائوس ژنرال آمریکایی و رئیس سازمان سیا فرستادهاست با این محتوا که: «پترائوس عزیز، شما باید بدانید که من سیاستهای ایران در قبال عراق، لبنان، غزه و افغانستان را کنترل میکنم. در واقع سفیری که در بغداد است از اعضای نیروی قدس است. شخصی که قرار است جایگزین او شود هم از اعضای نیروی قدس است.»[۷۰]
در سال ۲۰۱۱ موفق الربیعی سیاستمدار و وزیر سابق امنیت ملی عراق در مصاحبهای با روزنامه الشرق الاوسط، سلیمانی را «بدون شک قدرتمندترین مرد در عراق» خواندهبود.[۷۲] به گفتهٔ او سپاه قدس به فرماندهی سلیمانی در تمامی زمینههای سیاسی، اقتصادی و امنیتی و به ویژه در منطقه سبز بغداد (که سفارتخانههای غربی و عربی و ادارات و خانههای مقامات دولتی و اعضای پارلمان عراق در آن قرار دارد) نفوذ دارد.[۷۳][۷۴]
سلیمانی خود در نشست مقدماتی «کنفرانس جوانان و بیداری اسلامی» گفت: «ایران در جنوب لبنان و عراق نیز حضور دارد. در واقع این مناطق به نوعی تحت تأثیر عملکرد و تفکر جمهوری اسلامی ایران هستند.» اما تعدادی از نمایندگان پارلمان عراق در بیانیهای سخنان سلیمانی را محکوم کرده و وی را دچار توهم خواندند.[۷۵]
پس از یورش پیکارجویان دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در ژوئن ۲۰۱۴ (خرداد ۱۳۹۳) به شمال عراق و تصرف برخی از شهرهای این کشور از جمله موصل و تکریت و از هم پاشیدن ارتش عراق و ناتوانی نیروهای مسلح این کشور در نبرد با داعش و پس از جدی شدن خطر تصرف بغداد (پایتخت عراق) توسط این گروه، روزنامه ساندی تایمز انگلیس، والاستریت ژورنال و نیویورک تایمز مدعی شدند ایران فرماندهی ارتش از هم فروپاشیده عراق را برعهده گرفته تا با نیروهای گروه تروریستی داعش مقابله کند. قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران، عملیات دفاع از بغداد پایتخت عراق را در مقابل حملات نیروهای گروه تروریستی داعش، فرماندهی میکرد. یک منبع عراقی مدعی شد: سلیمانی با ۶۷ مشاور ارشد خود به عراق سفر کرد و فرماندهی عملیاتها را برعهده گرفت و بر استقرار نیروهای عراقی و برنامهریزی برای عملیات، نظارت داشتهاست.[۷۶][۷۷][۷۸][۷۹][۸۰] سید حسن نصرالله بعداً اعلام کرد که قاسم سلیمانی از وی خواستهاست تا ۱۲۰ نفر از فرماندهان میدانی حزبالله را برای جنگ با داعش در عراق، در اسرع وقت در اختیار وی قرار دهد.[۸۱]
از زمان شدت گرفتن بحران داخلی دولت سوریه و مخالفان سوری، برای چندین بار سلیمانی در این کشور و برای کمک به بشار اسد حضور یافت. از سال ۲۰۱۱ با شروع جنگ داخلی سوریه، سلیمانی به همراه نیروهای لشکر فاطمیون و تیپ زینبیون برای حمایت از بشار اسد وارد کارزار شدند.[۸۲]نیروی قدس به رهبری قاسم سلیمانی پیش از ظهور داعش در سوریه از سال ۲۰۱۱ در سرکوب اعتراضات مردم سوریه نقش داشت.[۱۱] به نوشته روزنامه هاآرتس، یک عضو ارشد شورای ملی سوریه علت حضور سرتیپ پاسدار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران به سوریه برای «فرماندهی اتاق جنگ» با هدف سرکوب معترضان مخالف حکومت بشار اسد خبر دادهاست.[۸۳][۸۴][۸۵]
علی عبدالله ایوب، وزیر دفاع سوریه گفت: «نخستین بار در سال ۲۰۱۱ با قاسم سلیمانی در سوریه دیدار کرده و نخستین عملیات مشترک را برای بازپسگیری باباعمرو در حومه حمص در مارس ۲۰۱۲ طراحی و اجرا کردهاند.» هنگام اجرای این عملیات، دولت بشار اسد در حال جنگ با ارتش آزاد سوریه بودهاست و هنوز گروههای جهادی ایجاد نشده بود.[۸۶]
جان مگوایر افسر سابق سیا گفتهاست نبرد القصیر که منجر به بازپسگیری شهر استراتژیک القصیر توسط ارتش سوریه و نقطهٔ عطفی در جنگ بود، تحت نظارت و فرماندهی سلیمانی بودهاست و این نبرد را «یک پیروزی بزرگ» برای او خواندهاست.[۷۰]
پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان، در برنامهای از تلویزیونی اعتراف کرد که قاسم سلیمانی برای پرداخت حقوق لشکر فاطمیون به وی مراجعه کردهاست،[۸۷]
بنا بر روایت امیر اسداللهی، خلبان هواپیمایی ماهان، در خرداد سال ۱۳۹۲ هدایت یک فروند هواپیمای مسافربری با ۲۰۰ مسافر را برعهده داشت و قاسم سلیمانی، نیز در آن پرواز حضور داشت. بنا بر گفته وی، آنها در این پرواز «بار ممنوع» به سوریه منتقل میکردند؛ که نیروهای عراقی به پرواز مشکوک شده و هواپیما را در فرودگاه بغداد به زمین نشاندند، اما قاسم سلیمانی با پوشیدن لباس مهندس پرواز در کابین خلبان مینشیند و خلبان با دادن رشوه به مأموران عراقی از کشف و ضبط «بار ممنوع» جلوگیری میکند. این درحالی است که استفاده از هواپیمای مسافربری برای مقاصد نظامی یکی از مصادیق استفاده از «سپر انسانی» است که طبق کنوانسیون ژنو «جنایت جنگی» محسوب میشود.[۸۸][۸۹]
در تابستان ۱۳۹۳، به دنبال هک شدن ایمیل نمایندهٔ اقلیم کردستان عراق در ایران، مکاتباتی افشا شد که این مقام باسابقهٔ کرد در تهران را مقابل پرسش رسانهها قرار داد. در این مکاتبات، به یک مقام ایرانی بیش از بقیه اشاره شده بود: قاسم سلیمانی. این نخستین بار بود که یک مقام ارشد حکومت اقلیم کردستان عراق با صراحت و با جزئیات به نقش تعیینکنندهٔ فرماندهی میپرداخت که سالها پیش رسانههای عراق به او لقب «ژنرال بیسایه» داده بودند. در بسیاری از این نامهها از شخص سومی با اسم اختصاری «حاجی» یاد میشود؛ فردی که آقای دباغ در برنامهٔ اخیر تلویزیونیِ خود، او را اینگونه معرفی کرد: «طبیعتاً وقتی اسم سپاه قدس میآید، در رأس آن نام قاسم سلیمانی نیز تداعی میشود؛ او شخصِ اول خاورمیانه است.»[۹۰] امیرعلی حجازی، سرپرست واحد هوافضای سپاه پاسداران، مهرماه ۱۳۹۳ طی گفتگویی تأیید کرد که سلیمانی و ۷۰ نفر از سربازان او به جنگجویان کُرد عراقی کمک کردند و مانع پیشروی داعش شدند.[۹۱]
به نوشتهٔ خبرگزاری مهر به نقل از رسانههای اقلیم کردستان عراق، در مردادماه ۱۳۹۳، سلیمانی نسبت به حملهٔ داعش به اربیل هشدار میدهد. به دنبال یورش داعش در ۱۶ مرداد ۱۳۹۵، بارزانی از آمریکا و ترکیه تقاضای کمک میکند. دو روز بعد، جنگندههای آمریکایی در اربیل به پرواز درمیآیند. این در حالی است که ۴۸ ساعت قبل از پیوستن جنگندههای آمریکایی به عملیات دفاع از اربیل، یگانی از نیروهای ویژه به فرماندهی سلیمانی و بنا به درخواست شخص بارزانی در کنار پیشمرگان کُرد در حال نبرد با داعش بودند. به دنبال دفع خطر داعش، مسعود بارزانی شخصاً یک نامهٔ تشکر برای ریاستجمهوری ایران با این مضمون فرستاد که ایران بار دیگر در سختترین شرایط به دفاع از اقلیم کردستان عراق برخاستهاست.[۹۲]
در روز پنجشنبه ۳۰ شهریور ۱۳۹۶ قاسم سلیمانی طی سخنرانی در مراسم چهلمین روز کشته شدن مرتضی حسینپور شلمانی با یادآوری پیامش به مناسبت کشته شدن محسن حججی و وعده انتقام در آن، بیان داشت که «کمتر از سه ماه دیگر اعلام پایان داعش و حکومت داعشی در این کره خاکی خواهد بود.[۹۳][۹۴]» دو ماه بعد و در پایان آبان ۹۶ سلیمانی در پیامی به سید علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران با اشاره به «اتمام عملیات آزادسازی بو کمال» از پایان داعش خبر داد و آن را به عنوان یک «پیروزی بسیار بزرگ و سرنوشتساز» به خامنهای تبریک گفت.[۹۵][۹۶][۹۷] سلیمانی در این پیام با «آمریکایی ـ صهیونیستی» خواندن داعش، خسارتهای ناشی از عملیات این گروه در عراق و سوریه را ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد کرد و «طراحی و اجرای» آنها را به «رهبران و سازمانهای مرتبط با آمریکا» نسبت داد.[۹۵] سید علی خامنهای نیز با ارسال نامهای به سلیمانی ضمن تبریک به وی گفت که «شما با متلاشی ساختن توده سرطانی و مهلک داعش نه فقط به کشورهای منطقه و به جهان اسلام بلکه به همه ملتها و به بشریت خدمتی بزرگ کردید.[۹۸][۹۹]» همچنین همزمان با پیام سلیمانی به خامنهای، حسن روحانی رئیسجمهور پایان داعش را به «رهبر جمهوری اسلامی، سپاه پاسداران، نیروی قدس و بهویژه قاسم سلیمانی» تبریک گفت.[۹۵][۱۰۰]
به گزارش یورونیوز، نورالدین شیرین مدیر شبکه تلویزیونی قدس ترکیه نقش سلیمانی را در جلوگیری از موفقیت کودتاچیان در جریان کودتای نافرجام ۲۰۱۶ ترکیه کلیدی دانست و تأکید کرد: سردار سلیمانی در این ماجرا یک تنه جلوی طرح آمریکایی- صهیونیستی- سعودی برای براندازی حکومت ترکیه ایستاد.[۱۰۱][۱۰۲]
در جریان اعتراضات پاییز ۲۰۱۹، اعتراض راهپیماییکنندگان به ضعف استقلال عراق در منطقه و هر نوع دخالتی از جانب آمریکا، عربستان یا دیگر کشورهای منطقه بود، اما این مخالفتها بیش از همه به ایران اشاره داشت.[۱۰۳] این اعتراضها با شعارهایی (گاه تند و تحقیرآمیز) علیه قاسم سلیمانی و علی خامنهای همراه بود.[۱۰۴][۱۰۵] سلیمانی در مهندسی این سرکوب به مقامات ارشد عراقی کمک کرد و در جریان بازدید از بغداد هنگام آغاز تظاهرات به آنها گفت: « «ما در ایران میدانیم چه رفتاری با معترضان بکنیم. این اتفاق در ایران هم افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم».[۱۰۶][۱۰۷] طی رخدادهای پاییز ۲۰۱۹ معترضان عراقی شبه نظامیان و سیاستمداران همسو با ایران را به توسل به اقدامات بیرحمانه همچون آدمربایی، شکنجه و ترور برای سرکوب تظاهرات مردم عراق متهم کردند.[۱۰۶] نیروهای امنیتی عراق هم، گروههای تحت حمایت ایران مانند عصائب اهل حق، کتائب حزبالله، النجباء، بدر و کتائب خراسانی را به کشتن معترضان در راهپیماییها و هدف قرار دادن مردم متهم کردند.[۱۰۳] با گسترش اعتراضات، سلیمانی با رهبران ارشد شبهنظامیان در بغداد ملاقات کرد و به آنها دستور داد تا حملهها به اهداف ایالات متحده را افزایش دهند. هدف او تحریک احساسات ضدآمریکایی، برای منحرف کردن اعتراضات مردمی علیه سیاستمداران و گروههای شبهنظامی تحت حمایت ایران بود.[۱۰۶]
در اعتراضات سال ۲۰۱۹ عراق، آسوشیتدپرس از سفر قاسم سلیمانی به بغداد یک روز پس از شروع اعتراضات در عراق برای شرکت در یک نشست امنیتی که قرار بود به ریاست عادل عبدالمهدی برگزار شود خبر دادهاست. به گزارش این خبرگزاری به نقل از دو مقام امنیتی عراقی، قاسم سلیمانی گفته «ما در ایران میدانیم چه رفتاری با معترضان بکنیم. این اتفاق در ایران افتاد و ما توانستیم آن را کنترل کنیم.» روز پس از دیدار سلیمانی از بغداد زد و خورد میان معترضان و نیروهای امنیتی در عراق خشونتبارتر شد و شمار کشته شدگان از ۱۰۰ نفر گذشت. تکتیراندازان ناشناس هدفمندانه سر و سینه تظاهرکنندگان را هدف گلوله قرار میدادند. در عرض کمتر از یک هفته نزدیک به ۱۵۰ معترض کشته شدند.[۱۰۸]
قاسم سلیمانی از گروههای مسلح فلسطینی حمایت مالی و نظامی میکرد. با کمک وی در نوار غزه کارخانه تولید سلاح ایجاد شد. به گفتهٔ زیاد نخاله، دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین، وی شخصاً پروندههای انتقال تسلیحات به نوار غزه را برعهده داشت.[۱۰۹] روز ۷ دی ۱۳۹۹، محمود الزهار، وزیر خارجه پیشین و عضو ارشد کادر رهبری حماس، در گفتوگو با شبکه العالم گفت:[۱۱۰][۱۱۱].mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:right;padding-right:1.6em;margin-top:0}
در دیدار سال ۲۰۰۶ با قاسم سلیمانی در تهران، «مشکل اساسی حقوق کارمندان و خدمات اجتماعی و کمکهای دیگر» به مردم غزه را توضیح دادم و «حاج قاسم فوراً درخواست ما را پاسخ داد بهگونهای که روز بعد که پایان سفر بود، ۲۲ میلیون دلار در چمدانهای فرودگاه (تهران) دیدم» و «قرار بود مبلغ بیشتری پرداخت شود اما (هیئت حماس) ۹ نفره بود و نمیتوانستیم بیش از این حمل کنیم زیرا هر چمدان ۴۰ کیلوگرم گنجایش داشت».
کاربران توییتر با هشتگ «چمدان دلار» به این سخنان واکنش نشان دادند و به مقایسه وضع زندگی مردم ایران پرداختند[۱۱۲][۱۱۳] به گفتهٔ احمد عبدالهادی از مقامات حماس، وی بارها به نوار غزه سفر کرده و در ایجاد استحکامات دفاعی فلسطینیها در برابر اسرائیل مشارکت داشت.[۱۱۴]
برخی افراد و رسانهها به نقش قاسم سلیمانی در سرکوب اعتراضات داخلی ایران، از جمله، اعتراضات سالهای ۷۸، ۸۸، ۹۶ و ۹۸[۱۱۵][۱۱۶] پرداختهاند.
«در ماجرای فتنه ۷۸ و ۸۸ قاسم در صحنه مقابله با ضدانقلاب در کف خیابان بود و اقدامات مؤثری را برای کنترل ناامنی و آشوبها انجام میداد. بارها شاهد حضور او در قرارگاه ثارالله بودیم، در غبار این فتنهها همزمان در مسائل سیاسی هم با نفوذ خود برای خواص بهدنبال روشنگری بود.»
رمضان شریف، سخنگوی سپاه پاسداران، در واکنش به حاشیههای توییت جدید محمدعلی عزیز جعفری، گفت این حساب از سوی او اداره نمیشود.[۱۲۰][۱۲۱] خبرگزاری مشرقنیوز نیز پیشتر چندین بار مطالب منتشر شده در این حساب کاربری را به عنوان حساب کاربری منتسب به عزیز جعفری منتشر کرده بود.[۱۲۱]
در اردیبهشت ۱۳۹۰ مقامات وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا سلیمانی را متهم به همکاری با نیروهای امنیتی سوریه در جریان اعتراضات در این کشور و سرکوب مخالفان بشار اسد کردند. در پی این اتهام وزارت خزانهداری ایالات متحده آمریکا سلیمانی را تحریم کرد.[۱۳۲]
در ۳ تیر ۱۳۹۰ (۲۴ ژوئن ۲۰۱۱)، روزنامهٔ رسمی اتحادیه اروپا گزارش کرد که کشورهای عضو اتحادیه، سه تن از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ایران، یعنی جعفری، سلیمانی، طائب و نیز چند شهروند و مؤسسه اقتصادی سوریه را در واکنش به ادامه سرکوب خشونتآمیز معترضان سوری توسط حکومت سوریه و سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران، تحریم کردهاند.[۱۳۳]
چطور مرد سردار سلیمانی
در تاریخ ۴ مرداد ۱۳۹۷ سلیمانی در یک سخنرانی در همدان ادبیات تهدیدآمیز ترامپ را «ادبیات کابارهای» خواند و با یادآوری شکستهای آمریکا در منطقه و استفاده سربازان آمریکایی از پوشک بزرگسالان، خود و نیروی سپاه قدس را طرف حساب آمریکا معرفی کرده و ارتش آمریکا را ناتوانتر از آن دانست که با ایران درگیر جنگ شود.[۱۳۴][۱۳۵]حسن روحانی در ۳ ژوئیه ۲۰۱۸ به صورت تلویحی به بستن تنگه هرمز به روی نفتکشها در صورت تحریم نفتی ایران اشاره کرده بود.[۱۳۶] در پی آن دونالد ترامپ نیز در توییتی به این اظهارات روحانی پاسخ داد و نوشت «دیگر هرگز، هرگز آمریکا را تهدید نکنید، وگرنه با پیامدهایی روبهرو خواهید شد که کمتر کسی در تاریخ دیدهاست.[۱۳۴]» که سخنان سلیمانی در واکنش به این توییت ترامپ بیان شد.[۱۳۴]
در بامداد جمعه ۱۳ دی ۱۳۹۸ سلیمانی طی حملهٔ پهباد آمریکایی به فرودگاه بغداد به قتل رسید.[۱۳۷][۱۳۸] در این حمله ابومهدی المهندس از فرماندهان گروه شبهنظامی عراقی حشد شعبی بههمراه ۱۰ تن دیگر به قتل رسیدند.[۱۳۹]وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که دستور این حملهٔ هوایی را دونالد ترامپ، رئیسجمهوری و فرماندهٔ کل قوای این کشور صادر کردهاست.[۱۴۰] سه روز پیش از قتل سلیمانی و در پی حملههایی که به سفارت آمریکا در بغداد انجام شد، ترامپ گفته بود که ایران بابت این رویداد بهایی سنگین خواهد پرداخت و تأکید کرده بود که این موضوع «هشدار نیست، تهدید است».[۱۴۱]
در مورد پهپادهایی که عملیات قتل قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس را انجام دادند روایتهای متفاوتی منتشر شد. روایت شبکه العهد عراق در گزارشی عنوان کرد که «دو پهپاد آمریکایی از خاک کشور کویت وارد حریم هوایی عراق شدند و این عملیات را انجام دادند». روایت دومی نیز اشاره کرد که یک پهپاد آمریکایی از پایگاه العدید واقع در کشور قطر برخاسته و این عملیات قتل را انجام دادهاست. در بیانیهٔ پدافند هوایی عراق گفته شدهاست که سه پهپاد آمریکایی غیر مسلح در روز پنجشنبه به حریم هوایی بغداد وارد شده و پس از انجام عملیات، همان شب به سمت اردن پرواز کردهاند.[۱۴۲]احمد الاسدی نمایندهٔ پارلمان عراق هم گفت که «سه پهپاد آمریکایی که عملیات قتل را انجام دادند، از پایگاه عین الاسد برخاستند و از صبح روز پنجشنبه به مدت ۲۰ ساعت در آسمان بغداد درحال حرکت بودند و بعد از انجام عملیات قتل مستقیماً به پایگاه عین الاسد بازگشتند.»[۱۴۳] بنا به گزارش رسانههای آمریکایی، خودروی حامل قاسم سلیمانی با پهپادهای MQ-9 Reaper مورد حمله قرار گرفتهاست.[۱۴۴]
به گفتهٔ محمد باقرزاده (فرماندهٔ کمیتهٔ جستوجوی مفقودین نیروهای مسلح)، جسد قاسم سلیمانی پنج تکه شده بوده، سَر نداشته و از او کتف و بخشی از مچ پا به پایین و دست و اجزایی که کوبیده شده بودند بهجا مانده بود. او افزوده تکههای بدن کشتهشدگان آنچنان درهم مخلوط شده بودند که برای تفکیک آنها از آزمایش دیانای استفاده شد و گوشتهای پراکنده را سامان دادند تا بتوانند در قالب یک پیکر در تابوت قرار دهند.[۱۴۵]
در ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه ایران، اعلام کرد فردی به نام سید محمود موسوی مجد اطلاعات محل استقرار و ترددهای سلیمانی را به سرویسهای جاسوسی خارجی فروخته بوده و به همین اتهام به اعدام محکوم شدهاست.[۱۴۶] بااینحال همانروز خبرگزاری مرکز رسانهای قوه قضاییه اعلام کرد «پروندهٔ موسوی مجد ارتباطی با قتل قاسم سلیمانی در عراق ندارد و تمام مراحل قضایی این پرونده مدتها قبل از قتل فرمانده نیروی قدس سپاه انجام شده و حکم اولیه اعدام موسوی مجد هم سوم شهریور ۹۸ صادر شدهاست».[۱۴۷]
تعدادی از رسانههای خارجی از این عمل با نام ترور یاد کردند،[۱۴۸][۱۴۹][۱۵۰][۱۵۱][۱۵۲] ماهیت حقوقی قتل وی از نظر حقوقدانان مورد اختلاف است زیرا ایالات متحده آمریکا در حالی او را به قتل رساند که به ایران اعلان جنگ نداده بود و بدون رضایت کشور عراق به عنوان کشوری که این حمله در آن صورت گرفت به او حمله کرد.[۱۵۳][۱۵۴]یراوند آبرهامیان استاد تاریخ آمریکایی ارمنی از لفظ ترور برای این عمل استفاده کرد او میگوید تحت هر تعریفی این کنش تنها با ترور قابل بیان است.[۱۵۵] فرانسوا کلمانسو کشتن سلیمانی را نه یک «ترور» بلکه یک «قتل هدفمند» دانست. او به این موضوع اشاره دارد که در این حمله، آمریکا به بمباران گستردهٔ یک منطقه و کشتن صدها نفر اقدام نکرده؛ بلکه اقدام به قتل هدفمند کسی کردهاست که سالها بهطور مداوم به آمریکا ضربه میزدهاست. او همچنین به این موضوع اشاره دارد که پیش از این بارها حذف قاسم سلیمانی به دلیل «اقدامات مخربش»، به پنتاگون توصیه میشدهاست. یورونیوز در مقالهای با بررسی تعریف تروریسم از نظر کشورهای مختلف نوشت: «به این ترتیب به نظر میرسد در سطح بینالملل استدلال کافی برای تروریستی خواندن حملهٔ بامداد جمعه به کاروان حامل قاسم سلیمانی وجود ندارد.»[۱۵۶]
در هفتاد شهر از آمریکا فعالان ضد جنگ در واکنش به قتل سلیمانی و افزایش تنش بین ایران و آمریکا دست به تظاهرات زدند. در شماری از خبرگزاریهای مختلف تصاویری از این تظاهرات ضد جنگ منتشر شد. در این تظاهرات «عدم جنگ با ایران»، «خروج از عراق»، «خروج ایالات متحده آمریکا از خاورمیانه» و «عدم تحریم ایران» از جمله خواستههای حاضران به گزارش رادیو فرانسه بودهاست.[۱۵۷][۱۵۸][۱۵۹][۱۶۰] پس از قتل قاسم سلیمانی، گروهی از مردم ایران، شیعیان هندوستان، شیعیان پاکستان، مردم مالزی، طرفداران حماس در فلسطین، مردم ترکیه، حوثیهای یمن، مردم کشمیر، طرفداران حزبالله در لبنان، طرفداران اسد در سوریه و مردم عراق تظاهراتی در محکومیت این اقدام آمریکا و همدردی با سلیمانی برگزار کردند[۱۶۱].
شبکه اجتماعی اینستاگرام اقدام به پاک کردن پیامها و تصاویر تسلیت مربوط به وی کرد. به طوری که پاک شدن این پستها مورد اعتراض افرادی همچون رضا رشیدپور، علیرضا جهانبخش، بهاره رهنما و مهران رجبی قرار گرفت.[۱۶۲][۱۶۳][۱۶۴][۱۶۵] اینستاگرام در پاسخ به این اعتراضها اعلام کرد طبق فهرست سازمانهای تروریستی که از وزارت خارجه آمریکا دریافت کرده و به دلیل تحریم فرماندهان سپاه موظف است حسابهای کاربری منسوب به این سازمانها و افراد را مسدود و پستهای مربوط به آنها یا در ستایش و حمایت از آنها را حذف کند.[۱۶۶]
بیبیسی انگلیسی نوشت: «قتل قاسم سلیمانی خبر خوبی برای داعش است».[۱۶۷] وبگاه بیزنس اینسایدر در مقالهای به نقش سلیمانی در شکل دهی جبهه علیه داعش پرداخت.[۱۶۸] وبگاههای خبری همچون سیانان،[۱۶۹]تیبیاس،[۱۷۰]سیانبیسی، جاستیس سکیوریتی[۱۷۱] و پولیتیکو[۱۷۲] هر یک در مقالاتی ضمن برشمردن اشتباه ترامپ به اهمیت نقش سلیمانی در نبرد علیه داعش پرداختند.
به صورت همزمان برخی شهروندان عراقی با شنیدن خبر قتل سلیمانی در خیابانهای بغداد با برافراشتن پرچم کشورشان به جشن و پایکوبی پرداختند،[۱۷۳][۱۷۴][۱۷۵][۱۷۶][۱۷۷][۱۷۸][۱۷۹][۱۸۰][۱۸۱][۱۸۲]
اپوزیسیون دولت سوریه در ادلب با پخش شیرینی به شادی پرداختند.[۱۸۳][۱۸۴][۱۸۵][۱۸۶][۱۸۷]
همچنین شماری از مردم ایران نیز پس از مرگ سلیمانی، به شادمانی پرداختند. [۱۸۸][۱۸۹][۱۹۰][۱۹۱][۱۹۲]
مخالفین جمهوری اسلامی به قتل قاسم سلیمانی واکنش نشان دادند؛ رضا پهلوی از حملهٔ هوایی و کشتن سلیمانی به شدّت حمایت کرد و گفت: «این پیشرفتی مثبت برای منطقه است.»[۱۹۳] در ساعات پس از مرگ سلیمانی ایرانیان چهار برابر معمول به توئیت کردن پرداختند. لیلا هاشمی و استیون ویلسون در مقالهای در واشینگتنپست نوشتند: «با وجود آنکه ایرانیان بهطور تاریخی مخالف رژیم توئیت میکردهاند، اکثراً واکنش منفی نسبت به قتل سلیمانی نشان دادند. در بین توئیتهای فارسی هشتگ اول روز متعلق به واژه فارسی «انتقام/انتقام سخت» بود که با اختلاف فاحشی از دیگر هشتگها بالاتر قرار گرفت. بیشترین تصویر به اشتراک گذاشته شده نیز پرچم ایران بود. حتی کاربرانی که مطالب مخالف رژیم پست میکردند نیز نسبت به مرگ سلیمانی واکنش منفی نشان دادند. در میان بیست و پنج هشتگ برتر ترند شدهٔ توییتر فارسی فقط دو هشتگ بهطور آشکار موافق قتل بودند. قتل سلیمانی خیلیها را در محکوم کردن عمل آمریکا با یکدیگر متحد نمود.»[۱۹۴] در مقابل به گفتهٔ صدای آمریکا کاربران ایرانی در توئیتر با حدود ۱۳۰ هزار توییت با هشتگ IraniansDetestSoleimani به معنای «ایرانیها از سلیمانی متنفرند» طوفان توئیتری به راه انداختند.[۱۹۵] در همان زمان ششمین هشتگ ترندشده TnxPOTUS4Soleimani بود که از رئیسجمهور آمریکا بابت کشتن سلیمانی تشکر میکرد[۱۹۶][۱۸۹]
در ۱۴ دی ۱۳۹۸، اجساد قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و سایر کشته شدگان عملیات آذرخش کبود در بغداد و کاظمین تشییع شد. هزاران نفر از مردم عراق در این مراسم حضور یافتند.[۲۲۵]
در چهار روز بعدی اجساد سلیمانی و کشته شدگان به ترتیب در شهرهای اهواز، مشهد، تهران، قم و کرمان تشییع شد. حضور تشییع کنندگان در تهران میلیونی بود. در مراسم تشییع در تهران، جمعیت چند میلیونی مردم گرد آمدند و برخی رسانهها آن را شلوغترین مراسم تشییع پس از تشییع روحالله خمینی دانستند.[۲۲۶][۲۲۷][۲۲۸][۲۲۹][۲۳۰]
برخی مخالفان نظام جمهوری اسلامی همچون مسیح علینژاد عنوان کردند که برای افزایش شمار شرکتکنندگان، ادارات، مدارس، دانشگاهها و کسب و کارهای خصوصی تعطیل شدند، امکانات اقامت و رفتوآمد رایگان در اختیار شرکتکنندگان قرار گرفت یا پول نقد به آنها وعده دادهشد و برخی دانشجویان و دانشآموزان مجبور به حضور در مراسم شدند.[۲۳۱][۲۳۲][۲۳۳]
در ساعات اولیه ۱۸ دی ۱۳۹۸ ایران در پاسخ به ترور قاسم سلیمانی و همزمان با آیین خاکسپاری وی، ایران اقدام به شلیک چندین موشک بالستیک از کرمانشاه به سمت پایگاه عینالاسد آمریکا واقع در استان الانبار عراق نمود.[۲۳۴][۲۳۵][۲۳۶][۲۳۷] سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه رسمی خود موشکباران یادشده را «گام نخست انتقام خون سردار قاسم سلیمانی» نامیدهاست. سرآمد این پایگاهها، عین الاسد در استان انبار و دیگر اهداف، فرودگاه اربیل به همراه پایگاه و کنسولگری آمریکا در آنجا و همچنین پایگاه التاجی در شمال بغداد بودند. شمار موشکهای پرتاب شده ۳۵ فروند گزارش شده، ولی پنتاگون گفتهاست که چهار فروند از موشکها در بیابان پیرامون عین الاسد فرود آمده و یکی هم در اربیل به هدف برخورد نکردهاست.[۲۳۸][۲۳۹][۲۴۰][۲۴۱] ارتش عراق شمار موشکها را ۲۲ فروند اعلام نمودهاست.[۲۴۲]
چند ساعت پس از حملات سپاه پاسداران به پایگاههای نظامی آمریکا، پرواز مسافربری شماره ۷۵۲ هواپیمایی بینالمللی اوکراین متعلق به هواپیمایی بینالمللی اوکراین از مبدأ تهران به مقصد کییف هدف شلیک پدافند هوایی سپاه پاسداران قرار گرفته و سقوط کرد.[۲۴۳][۲۴۴][۲۴۵] و همه ۱۷۶ سرنشین این پرواز جان باختند.[۲۴۴][۲۴۶][۲۴۷]
با وجود تکذیبهای متوالی از سوی ایران، در نهایت در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۸، شلیک موشک به پرواز ۷۵۲ توسط ستاد کل نیروهای مسلح ایران تأیید شد.[۲۴۴][۲۴۸] دلیل شلیک موشک به این هواپیمای مسافربری، در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، «خطای انسانی» اعلام شدهاست.[۲۴۹]
نام بزرگراه رسالت در ۱۵ دی ۱۳۹۸ توسط شورای شهر تهران به «بزرگراه شهید سردار قاسم سلیمانی» تغییر کرد.[۲۷۴] همچنین رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران روز شنبه ۱۴ دی ماه ۱۳۹۸، از تغییر نام «فرهنگسرای بهاران» در منطقهٔ ۱۷، به «فرهنگسرای سپهبد شهید قاسم سلیمانی» خبر داد.[۲۷۵][۲۷۶]
میادینی در شهرهای یزد، بیرجند، بروجرد، رفسنجان، ساوه، اراک، شهرکرد، قائمشهر، قشم و محلات و خیابانهایی در مشهد، سبزوار، ارومیه، شاهرود، ایذه، همدان، گناباد، دامغان، بجنورد، قزوین، بابل، خوی، بندر دیلم، فراشبند، سروستان، خرمبید، شوش و اهواز و همچنین ۱۰۰ مدرسه هم به نام قاسم سلیمانی شدند.[۲۷۷][۲۷۸]
ورزشگاه ۱۲ هزارنفری بنیاندیزل (ورزشگاه خانگی باشگاه فوتبال ماشینسازی تبریز)،[۲۷۹][۲۸۰] رقابتهای لیگبرتر والیبال در سال ۱۳۹۹[۲۸۱] و استادیومهای ۷ هزار نفری اسلامشهر نیز پس از قتل سلیمانی، به نام وی تغییر نام پیدا کرد.[۲۷۷]
فرودگاه بینالمللی اهواز،[۲۸۲] ایستگاه راهآهن کرمان،[۲۸۳] پایانه مرزی مهران،[۲۸۴] ایستگاه مترو هشتگرد استان البرز،[۲۸۵] تعدادی از یگانهای مرزی کشور از جمله ۱۶ پاسگاه مرزی، ۵ گردان آموزشی مراکز آموزش مرزبانی و ستاد مرزبانی نیروی انتظامی،[۲۸۶] آزادراه تهران-پردیس،[۲۸۷] آزادراه تهران – ساوه – سلفچگان، بلندترین پل آزادراهی کشور در اتوبان اصفهان – شیراز، بزرگراه جیرفت- بافت، سایت مگا ۲ شرکت مگا موتور، قرارگاه جهادی خاتم الائمه، کوی سلیچ غربی و شرقی آبادان، بند خاکی همگن و کنترل سیلاب حوضه آبریز در روستای کاریان بخش جویم لارستان از دیگر مکانهایی بودند که به نام سلیمانی تغییر نام دادند.[۲۷۷]
دبیر ستاد فرهنگ شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد: روز ۱۳ دی با تصویب شورای فرهنگ عمومی در تقویم کشور به «روز جهانی مقاومت – شهادت الگوی اخلاص و عمل سردار سپهبد قاسم سلیمانی به دست استکبار جهانی» نام گرفت[۲۸۸] و همچنین کتب متعدد[۲۸۹][۲۹۰] و دو بازی رایانهای[۲۹۱][۲۹۲] راجع به او منتشر شد.
پس از ترور این فرمانده ارشد سپاه پاسداران و تمجید ویژه رهبر جمهوری اسلامی از او، بنیادی با عنوان بنیاد حفظ و نشر آثار شهید سپهبد قاسم سلیمانی شکل گرفت که مدیریت آن با زینب سلیمانی، دختر قاسم سلیمانی است.[۲۹۳]
مراسمات بزرگداشتی تحت عنوان «مراسم بزرگداشت (سالگرد) سردار شهید قاسم سلیمانی»[۲۹۴][۲۹۵][۲۹۶] (و ابومهدی المهندس)[۲۹۷] بهصورت حضوری و مجازی (وبینار) در شهرهای ایران[۲۹۸][۲۹۹] و برخی کشورها همانند عمان، عراق، سوریه و پرتغال برگزار شد.[۳۰۰][۳۰۱][۳۰۲][۳۰۳]
سلیمانی در ۴ بهمن ۱۳۸۹ درجهٔ سرلشکری دریافت کرد. سپس، در ۲۰ اسفند ۱۳۹۷ نشان ذوالفقار، به عنوان عالیترین نشان نظامی ایران، برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی توسط فرماندهٔ کل قوای ایران، سید علی خامنهای، به او اعطا شد.[۳۰۵][۳۰۶][۳۰۷][۳۰۸][۳۰۹]
رهبر ایران، در آئین اهدای این نشان وی را «شهید زنده» نامید[۹۱] و برای او آرزوی شهادت و نیل به بهشت را کرد.[۳۱۰]
در پی اقدام آمریکا در ۱۳ دی ۱۳۹۸ در ترور سلیمانی طی عملیات آذرخش کبود هنگام خروج از فرودگاه بینالمللی بغداد برای انجام دیدارهای رسمی با مقامات عراقی،[۱۴۰][۱۳۷][۳۱۱] سید علی خامنهای و رسانههای ایران از وی به عنوان سپهبد یاد کردند.[۳۱۲]
این بخش شامل نشانها و جایزههای رسمی سلیمانی است، که بر روی لباس همسان او نصب میشود، ولی جایزههای غیرنظامی و غیررسمی را در برنخواهد گرفت.
در پروژههای خواهر میتوانید در مورد قاسم سلیمانی اطلاعات بیشتری بیابید.
منبع تصویر، Reuters
یکی از خودروهای مورد حمله قرار گرفته در فرودگاه بغداد
رسانههای آمریکایی گفتهاند که قاسم سلیمانی و فرماندهان نیروهای حشد شعبی در حال حرکت در دو خودرو از فرودگاه بغداد در قسمت بارگیری بودند که توسط پهپادهای ارتش آمریکا خودروهایشان هدف قرار گرفته و کشته شدند.
این رسانهها میگویند که آقای سلیمانی از لبنان و یا سوریه به بغداد سفر کرده بود.
چندین موشک از پهپاد به سوی کاروان خودرهای حامل قاسم سلیمانی و فرماندهان گروه حشد شعبی اصابت کرده و به گفته سفیر ایران در بغداد، به جز آقای سلیمانی و معاون حشد شعبی، مجموعا ۱۰ نفر کشته شدهاند.
چطور مرد سردار سلیمانی
سپاه پاسداران کشته شدن ابومهدی مهندس، از فرماندهان گروه حشد شعبی را تایید کرده است.
پنتاگون، وزارت دفاع آمریکا در بیانیهای تصریح کرده است که دستور این حمله هوایی را دونالد ترامپ، رئیس جمهوری این کشور صادر کرده است.
در بیانیه پنتاگون آمده است: “این حمله جهت جلوگیری از برنامهریزی برای حملات بعدی ایران صورت گرفته است. ایالات متحده هر اقدامی را که موجب حفاظت از شهروندان آمریکا و منافعاش باشد در هرجای جهان نیاز ببیند، انجام خواهد داد”.
این حمله تنها چند روز پس از حمله تظاهرات کنندگان به سفارت آمریکا در بغداد صورت گرفت که منجر به درگیری با نیروهای آمریکایی در سفارت شده بود.
پس از آن دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در توییتی نوشته بود: “ایران مسئول کشته شدن هر شهروند آمریکا و یا خسارت به اموال این کشور در عراق است و آنها هزینه سنگینی از این بابت خواهند داد و این یک هشدار نیست”.
رهبر ایران نیز در واکنش به این توییت، در حساب توییتر خود به آن مستقیما پاسخ داد و نوشت: “میبینید سراسر عراق هیجان ضدآمریکایی چقدر است؟ باز آن جناب توییت کرده که ما این را از چشم ایران میبینیم.”
آقای خامنهای نوشته بود: “ایران اگر بخواهد با کشوری مبارزه کند صریح این کاررا میکند. ما به منافع و عزت ملتمان پایبندیم و هرکس آن را تهدید کند بدون هیچ ملاحظهای با او روبرو میشویم وضربه میزنیم.”
© 2021 بی بی سی. بی بی سی مسئول محتوای سایت های دیگر نیست. سیاست ما درباره لینک دادن به سایت های دیگر.
تهران- ایرنا- رییس سازمان پدافند غیرعامل با بیان اینکه سردار شهید قاسم سلیمانی مرد شماره یک مبارزه با تروریسم بود، گفت: اینکه آمریکاییها مستقیما اقدام به شهادت قهرمان ملی مبارزه با تروریسم میکنند نشان از خشم و عصبانیت آنها از ثمرات اقدامات حاج قاسم سلیمانی دارد.
به گزارش پایگاه اطلاعرسانی پدافند غیرعامل کشور، غلامرضا جلالی روز جمعه در پیامی شهادت سردار قاسم سلیمانی را تبریک و تسلیت گفت.
وی افزود: شهادت هنر مردان خداست. مرگ کوچکتر از آن است که به سراغ سلحشورانی چون سلیمانی بیاید و تنها شهادت است که میتواند روح بزرگ این دلیرمردان را در خود جای دهد.
رییس سازمان پدافند غیرعامل عنوان کرد: آنهایی که حاج قاسم را از نزدیک میشناختند میدانستند که او یکی از مردان بزرگ و دوستان خوب خداست. آنهایی که تمام زندگیشان را وقف خدا و ولی خدا در زمین کردهاند.
جلالی یادآور شد: حاج قاسم سلیمانی مرد شماره یک مبارزه با تروریسم به دست اصلیترین تروریست جهان یعنی آمریکا به شهادت رسید و صحنه درگیریها یکبار دیگر کاملا واضح گردید.
چطور مرد سردار سلیمانی
وی بیان کرد: اینکه آمریکاییها مستقیما اقدام به شهادت قهرمان ملی مبارزه با تروریسم میکنند نشان از خشم و عصبانیت آنها از ثمرات اقدامات حاج قاسم سلیمانی دارد. البته که کور خواندهاند چرا که مسیر مقاومت با خون شهیدان پررونقتر خواهد شد. بکشید ما را، زندهتر خواهیم شد…
رییس سازمان پدافند غیرعامل تصریح کرد: امروز جغرافیای مقاومت صرفا در مرزهای ایران یا لبنان و عراق خلاصه نمیشود. مقاومت امروز به اندازه قلبهای تمام مردم آزاده جهان سرزمین دارد.
جلالی خاطرنشان کرد: حتما آمریکاییها باید منتظر عواقب سنگین این جنایت بزرگ باشند. این عواقب مطمئنا معادلات منطقه را به نفع جریان مقاومت تغییر خواهد داد.
وی ضمن اعلام تبریک و تسلیت به رهبری معظم انقلاب اسلامی، خانواده عزیز شهید سلیمانی و همه دوستداران جریان مقاومت، با خدای خود پیمان میبندیم که تا آخرین لحظه از تلاش برای محقق کردن آرمانهای بلندی که حاج قاسم بدان ایمان داشت دست نکشیم.
تهران-ایرنا – در پی شهادت سردار پرافتخار اسلام حاج قاسم سلیمانی و شهدای همراه او بویژه مجاهد…
تهران- ایرنا- رهبر معظم انقلاب در پی شهادت سردار «قاسم سلیمانی» فرمانده قدس سپاه پاسداران انقلاب…
تهران – ایرنا – نشست هم اندیشی مدیران کل امنیتی و مسئولان فوریت های…
تهران – ایرنا – وزیر امور خارجه گفت: در دیدار با وزیر امور خارجه روسیه…
تهران – ایرنا – معاون اقتصادی ررییس جمهوری در پیام توییتری نوشت: لباس…
تهران – ایرنا – به نظر میرسد که ترکیه یک بار دیگر به دلیل تغییر شرایط…
نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است
یکی از علل توفیقات حاج قاسم از سوی پروردگار عمل به این حرفهای خودش بود/ کلیپی زیبا از صحبت های حاج قاسم سلیمانی در جمع برخی همرزمان مدافع حرم را مشاهده می کنید.
کليه حقوق اين سايت متعلق به پایگاه خبري-تحليلي مشرق نيوز مي باشد و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع است.
ما برای بهبود خدمات خود از کوکیها استفاده میکنیم. جزئیات بیشتر را در صفحه “حفظ حریم خصوصی کاربران” در وبسایت دویچه وله بخوانید.
در ساعتهای نخست پس از تأیید کشته شدن فرمانده نیروی قدس در نزدیکی فرودگاه بغداد بسیاری از جزئیات در ابهام قرار داشت. جانشین فرمانده کل سپاه و برخی دیگر از منابع اکنون اطلاعات دقیقتری درباره این حادثه ارائه کردهاند.
بامداد جمعه، ۱۳ دی ماه (سوم ژانویه) و اندکی پس از انتشار خبر کشته شدن قاسم سلیمانی در عراق، سپاه پاسداران جمهوری اسلامی در اطلاعیهای اعلام کرد که فرمانده نیروی قدس این سپاه “در حمله بالگردهای آمریکایی” جان خود را از دست داده است.
چطور مرد سردار سلیمانی
نحوه هدف قرار گرفتن خودروی حامل سلیمانی و همراهانش، مبدا سفر او و چگونگی لو رفتن اطلاعات دقیق زمان رسیدن به فرودگاه بغداد و مسیر حرکت کاروان هیئت ایرانی و استقبالکنندگان آنها از مسائلی است که درباره آنها خبرهای ضد و نقیضی منتشر شده است.
روایت “حمله بالگردهای آمریکایی” به خصوص در نخستین ساعتهای پس از انتشار خبر در رسانههای ایران زیاد تکرار شد. خبرگزاری روسی اسپوتنیک ۱۳ دی و در گزارشی که حدود ساعت چهار بعداز ظهر “به روز” شده همچنان از کشته شدن قاسمی “در پی حمله موشکی بالگردهای آمریکایی” خبر داد.
خبرگزاری فرانسه به نقل از یک مقام وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) گزارش داده که عملیاتی که به کشته شدن قاسم سلیمانی و همراهانش انجامید به صورت “یک حمله دقیق پهپادی” انجام شد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
منابع دیگر نیز از حمله پهپادی به دو خودروی حامل فرمانده نیروی قدس و همراهانش خبر دادهاند. علی فدوی، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران نیز در یک گفتوگوی تلویزیونی این خبر را تأیید کرده و در عین حال آن را به لحاظ نظامی کاری معمولی توصیف میکند.
حمله پهپادی، اما به لحاظ نظامی “کم ارزش”
خبرگزاری فارس شامگاه ۱۳ دی از قول فدوی نوشت: «عملیاتی که آمریکاییها انجام دادند اینگونه نیست که از توانمندی نظامی و تکنولوژی خاصی برخوردار باشد و عملیات آنها از نظر نظامی ارزش چندانی ندارد، ما هم میتوانیم پهپادمان را بفرستیم و هر هدف متحرکی را با موشکهای لیزری مورد هدف قرار دهیم.»
کمیته اطلاعرسانی گروه حشد الشعبی ابتدا اعلام کرده بود بر اثر اصابت سه راکت کاتیوشا در نزدیک سالن بار فرودگاه بغداد دو خودرو آتش گرفته و چند شهروند کشته شدند. منابع خبری عراق این گزارش را تصحیح کرده و گفتهاند دو خودروی اعضای حشد الشعبی و میهمانان آنها هدف حمله پهپادی قرار گرفته و تمام سرنشینان آنها کشته شدند.
مبدا پرواز سلیمانی و همراهانش به سمت بغداد نیز از دیگر مسائلی است که درباره آن روایتهای مختلف اعلام شد. منابع رسمی ایران ابتدا در این باره سکوت میکردند و برخی گزارشها بیروت، دمشق و تهران را مبدا پرواز عنوان کردند.
جانشین فرمانده سپاه گفته است: «مقامات رسمی دولت عراق همواره از حاج قاسم دعوت میکردند تا راجع به موضوعات مختلف جلسه برگزار کنند؛ به همین دلیل ایشان رفت و آمدهای مداومی داشتند و در این سفر نیز به دعوت مقامات دولت عراق به بغداد سفر کردند.»
میزبان حشد الشعبی، مبدا دمشق
ظاهرا این ادعا واقعیت ندارد زیرا پنج نفری که برای استقبال از هیئت ایرانی در فرودگاه حضور یافتند و در دو خودرو با قاسم سلیمانی و چهار همراه ایرانی او کشته شدند همه از اعضای شبهنظامیان حشد الشعبی بودند؛ گروهی که قاسم سلیمانی با الگوی بسیج تشکیل داد و در آموزش و تجهیز آنها نقش محوری داشت.
ابومهدی المهندس، معاون گروه حشد الشعبی، یکی از کسانی است که در حمله پهپادی بامداد جمعه کشته شد. این گروه در بیانیهای مبدا هیئت ایرانی را دمشق، پایتخت سوریه، اعلام کرد که علی فدوی هم آن را تأیید کرده است.
قاسم سلیمانی در کنار رهبر جمهوری اسلامی علی خامنهای
برخی منابع خبری محلی در نخستین ساعتهای بامداد جمعه از تشدید تدابیر امنیتی در اطراف فرودگاه بغداد خبر داده بودند که به طور معمول حکایت از ورود مقامهای بلندپایه دارد اما منابع رسمی از افشای هویت آنها خودداری کردند. شبکه خبری الجزیره نیز به نقل از منابع خود در داخل نیروهای حشد الشعبی گفته بود آنها حضور مقامهای ارشد این گروه برای استقبال از میهمانشان در فرودگاه را تأیید کردند اما ملیت و هویت آنها را فاش نکردهاند.
نحوه لو رفتن سفر سلیمانی به بغداد؟
حمله پهپادی آمریکا به دو خودروی حامل نیروهای قدس و اعضای حشد الشعبی، که مطابق تصویرهای منتشر شده در محوطه بیرونی فرودگاه انجام شده، نشان میدهد که آنها از پیش از هویت مسافران و چگونگی انتقال آنها اطلاع دقیق داشتهاند.
با این همه در مورد چگونگی اطلاع یافتن آمریکا از سفر قاسم سلیمانی و همراهانش به بغداد و مسیر انتقال آنها از فرودگاه شایعات و گمانهزنیهای متفاوتی وجود دارد.
یکی از سادهترین روایتها را حشمتالله فلاحتپیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، نقل کرده که به خبرگزاری ایسنا گفته است: «امنیت فرودگاههای عراق به صورت پیمانکاری توسط شرکتهایی از برخی کشورهای غربی همچون آمریکا و انگلیس تامین میشود یعنی آنها علاوه بر استقرار در مراکز حساس امنیتی عراق و کسب سود مالی، سود اطلاعاتی و امنیتی برای خیانت علیه مقاومت و علیه سردار سلیمانی کسب کردند.»
این نماینده مجلس نگفته که این پیمانکاران چگونه به اطلاعات مربوط به مسیر انتقال سلیمانی و همراهانش که باید توسط نیروهای حشد الشعبی تنظیم میشده دست یافتهاند.
در این میان عدهای نیز انگشت اتهام را به سوی برخی اعضای حشد الشعبی و حتی افرادی در نیروی قدس نشانه رفتهاند. حشد الشعبی در بیانیهای ادعا کرده که اطلاعات سفر سلیمانی به بغداد و استقبال المهندس از او را برخی گروههای عراقی به آمریکا لو دادهاند.
اگر چنین ادعایی صحت داشته باشد باز هم ممکن است برخی اعضای حشد الشعبی در این کار دست داشته باشند. در حالی که تا کنون برای هیچ یک از گمانهزنیها و فرضیهها اسناد و شواهد قانع کنندهای منتشر نشده برخی منابع احتمال دادهاند که آمریکا برای عملیات بامداد جمعه از کمک منابع اطلاعاتی اسرائیل بهره گرفته باشد.
به رغم این فرضیهها و گمانهزنیها، برخی شواهد و اظهارات برخی نظامیان آمریکایی که زمانی در عراق خدمت کردهاند گواه آن است که آنها میتوانستهاند از راههای مختلف فعالیت فرمانده نیروهای قدس و رفت و آمدهای او را تحت نظر داشته باشند.
اسرائیل سال ۱۳۸۷ عماد مغنیه، مرد شماره دو و فرمانده عملیات حزبالله لبنان را که رابطه نزدیکی هم با سلیمانی و ایران داشت، در یکی از امنیتیترین و محافظت شدهترین محلههای دمشق هدف قرار داد.
با در نظر داشتن این فرض که آمریکا و اسرائیل اگر پیش از این هم تصمیم به کشتن قاسم سلیمانی داشتند دستکم میتوانستند برای این کار اقدام کنند، این پرسش مطرح است که علت رخ دادن این اتفاق در روزهای پرتنش روابط تهران و واشنگتن چیست؟
تئوری “توطئه” برای کشتن سلیمانی
وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) در بیانیهای که صبح جمعه منتشر شد اعلام کرد که حمله به خودروی حامل قاسم سلیمانی به دستور دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، صادر شده زیرا مطابق ارزیابی واشنگتن او در حال نهایی کردن طرحی برای حمله به دیپلماتها و پیمانکاران آمریکایی در عراق و منطقه بوده است.
آمریکا میگوید حملههای روزهای سهشنبه و چهارشنبه به سفارت این کشور در بغداد با تأیید سلیمانی انجام شده و چند حمله اخیر به پایگاههای محل استقرار نیروهای آمریکایی و متحدانش در عراق را به گروه کتائب حزبالله و به نیابت از تهران نسبت میدهد.
ابومهدی المهندس و قاسم سلیمانی
در یکی از حملهها در شهر کرکوک، که به این گروه نسبت داده شده، یک پیمانکار غیرنظامی ایالات متحده کشته شد. حشمتالله فلاحتپیشه میگوید کشته شدن این پیمانکار توطئه و دامی بوده که آمریکا میخواسته از طریق آن “ایرانیها را به کمینگاه بکشاند که این کار هم شد”. او درباره این “توطئه” و افراد دخیل در آن توضیح بیشتری نداده است.
اتهام آمریکا، تأیید تلویحی جانشین فرمانده سپاه
آمریکا میگوید اغلب حملهها به نیروهای آمریکایی در عراق به تحریک جمهوری اسلامی و از طریق “گروههای نیابتی” آن انجام شده که از فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران دستور میگیرند.
علی فدوی، جانشین فرمانده سپاه پاسداران، در گفتوگوی تلویزیونی شامگاه جمعه به طور تلویحی این اتهام را تأیید کرده و اذعان میکند که “تلخکامیهایی” که نیروهای آمریکایی پس از استقرار در عراق با آن مواجه شدند به وسیله فرمانده نیروی قدس “هدایت” شده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
به گزارش خبرگزاری فارس علی فدوی گفته است: «هرچند در روزهای اول آنها را با شکستهای مختلفی مواجه کردیم اما وقتی عراق را گرفتند آیا فکر میکردند با تلخکامیهایی در عراق مواجه شوند؟ و در همه اینها شهید قاسم سلیمانی نفر اول بود که این جبهه را هدایت کرد و این تلخکامیها را به آمریکاییها چشاند.»
چطور مرد سردار سلیمانی
دونالد ترامپ در دفاع از تصمیم خود برای دستور حمله بامداد ۱۳ دی ماه در یک پیام توئیتری نوشت که قاسم سلیمانی باید سالها پیش کشته میشد، زیرا به گفته او در یک دوره طولانی مسئول کشته و مجروح شدن هزاران آمریکایی بوده و اکنون نیز در حال “توطئهچینی” برای کشتن تعداد بیشتری بود که “گیر افتاد”.
واکنشها به کشته شدن قاسم سلیمانی ادامه دارد. فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران و همراهانش در نخستین ساعات بامداد ۱۳ دی در حمله پهپادی آمریکا در عراق کشته شدند. (04.01.2020)
رئیس جمهور آمریکا گفت دستور حذف قاسم سلیمانی را داده تا مانع جنگ شود نه اینکه جنگ را آغاز کند. سردار فدوی گفت فرمانده نیروی قدس با هواپیمای مسافری به عراق رفته بود. آمریکا سه هزار نیروی جدید به خلیج فارس اعزام میکند. (03.01.2020)
در بیش از دو دهه گذشته کمتر کسی به اندازه قاسم سلیمانی در طراحی و پیشبرد سیاستهای منطقهای جمهوری اسلامی نقش داشته است. او تا کنون تنها نظامی جمهوری اسلامی است که بالاترین نشان نظامی ایران را از خامنهای دریافت کرده. (03.01.2020)
قوه قضائیه ایران در ارتباط با کشته شدن قاسم سلیمانی از ارسال پرونده ۴۸ نفر به پلیس اینترپل خبر داد. به گفته سخنگوی قوه قضائیه این افراد از جمله دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا در کشته شدن قاسم سلیمانی نقش داشتهاند.
بمبافکنهای بی۵۲ آمریکا در اقدامی که هدف آن بازدارندگی و هشدار به ایران عنوان شده در آسمان خلیج فارس پرواز کردند. ظاهرا این عملیات به دلیل احتمال اقدام تلافیجویانه ایران در سالروز کشته شدن قاسم سلیمانی انجام شد.
وزارت دفاع آمریکا در آستانه سالروز کشته شدن قاسم سلیمانی و بالا گرفتن تنش با ایران تصمیم به خروج ناو هواپیمابر “یواساس نیمیتز” از خاورمیانه گرفته است؛ اقدامی که به کاهش تنش با ایران کمک خواهد کرد.
به گفته عیسی کلانتری نیمی از بوی بد در جنوب پایتخت مربوط به مجتمع دفع و پردازش پسماند آرادکوه است.
جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا اعضای کابینه خود را معرفی کرده است. برای آغاز کار باید مجلس سنای آمریکا گزینههای پیشنهادی را تایید کند. گزارشی تصویری از این افراد و سوابق آنها.
رانندگی خودروهای صحرایی در بیابانهای قطر همیشه دنیایی صرفا مردانه بوده است. حال یک زن به عنوان نخستین مارشال آفرود این قاعده را نقض کرده است.
© 2021 Deutsche Welle |
حریم خصوصی کاربران |
شناسنامه |
تماس
| نسخه موبایل
در این فیلم لحظه به شهادت رسیدن سردار قاسم سلیمانی و همراهان در فرودگاه بغداد را مشاهده میکنید.
کپی شد
All Content by Mehr News Agency is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
انتهای پیام/
نویسنده: پیتر بیومونت
چطور مرد سردار سلیمانی
دیپلماسی ایرانی: برای قاسم سلیمانی، فرمانده 62 ساله نیروهای قدس سپاه پاسداران ایران و یکی از قدرتمندترین مردان خاورمیانه، پرواز کوتاه از دمشق به بغداد در ساعات پایانی روز پنجشنبه یک اتفاق متداول بود. معمار تلاش های استراتژیک ایران از لبنان گرفته تا سوریه و عراق و یمن، به سفر با هواپیمای اختصاصی برای درگیر نشدن در تشریفات در یکی از امن ترین فرودگاه های جهان عادت داشت. هواپیمای فرمانده ایرانی اندکی پس از نیمه شب جمعه و در حالی که دو خودرو برای استقبال از او در فرودگاه منتظر بودند، به زمین نشست. در میان استقبال کنندگان از سلیمانی یک چهره آشنا وجود داشت: ابومهدی مهندس، همکار دیرینه سلیمانی و رهبر گروه شبه نظامی شیعه کتائب حزب الله در عراق که حامیانش هفته گذشته در تلافی حملات هوایی 29 دسامبر، دو روز سفارت آمریکا در بغداد را محاصره کرده بودند.
مهندس و سلیمانی موضوعات زیادی برای گفت و گو داشتند که مهمترین آنها تمایل مشترک به تحت فشار گذاشتن ایالات متحده بود. به رغم اینکه مهندس به گروه های شبه نظامی تحت فرمان خود دستور داده بود از سفارت آمریکا در منطقه سبز بغداد دور بمانند، اما ایالات متحده در پاسخ به یک سری حملات به پایگاه های عراقی که نیروهای آمریکایی در آنها حضور داشتند، این گروه شبه نظامی را هدف گرفته بود. سلیمانی یک مساله مهم دیگر را نیز در ذهن داشت. به گفته مقامات آمریکایی، او نگران تشدید اعتراض های ضددولتی در عراق بود که برخی جنبه ضدایرانی پیدا کرده بودند.
سلیمانی به همراه مهندس سوار خودروی اول شدند و نیروهای محافظتی نیز در خودروی دوم به دنبال آنها حرکت کردند. اما سلیمانی و همراهانش از این مساله بی اطلاع بودند که جزئیات این سفر چند روز قبل تر فاش شده است. یک هواپیمای بدون سرنشین «ام کیو-9 ریپر» آمریکایی همه حرکات آنها را زیر نظر داشت و اطلاعات را به پنتاگون و سیا مخابره می کرد. به محض اینکه خودروها به حومه فرودگاه و فاصله امنی از دیگر مسافران و مقامات عراقی رسیدند، هواپیمای بدون سرنشین دو موشک به سمت خودروی حامل سلیمانی و مهندس شلیک کرد و موشک سوم هم با فاصله اندکی از دو موشک اول، با خودروی حامل محافظان برخورد کرد. برخورد مهلک و فاجعه بار بود. تنها دست سلیمانی از پنجره بیرون مانده بود و می شد او را به واسطه انگشتر عقیقی که همیشه در دست داشت، شناخت.
ترور سلیمانی که به دستور دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، از تفرجگاه او در فلوریدا صورت گرفت، تنها در یک لحظه رخ داد، اما همین یک لحظه اکنون به تهدیدی تبدیل شده که می تواند فضای سیاسی به شدت بی ثبات خاورمیانه را دچار تغییر کند و حضور ایالات متحده در این منطقه را به چالش بکشد. و همانند دیگر اقدامات گاه و بیگاه ترامپ، این اقدام نیز به شدت با دیگر سیاست ها و به ویژه اظهارات او درباره پایان دادن به «جنگ های احمقانه بی پایان در خاورمیانه» در تناقض بود. بسیاری از کارشناسان بر این عقیده اند که ترور سردار سلیمانی نه تنها با راه خروج از «جنگ های احمقانه» فاصله زیادی دارد، بلکه می تواند ایالات متحده را در یک درگیری خشونت آمیز عمیق تر و طولانی تر گرفتار کند.
اتفاقات چند روز گذشته در نگاه اول کاملا غیرمنتظره بودند، اما واقعیت این است که بار دیگر اهمیت رقابت بر سر عراق را نشان دادند که از زمان حمله تحت فرماندهی ایالات متحده به رژیم صدام حسین در سال 2003 آغاز شده و سلیمانی برای مدت زمانی طولانی در آن نقش مهمی ایفا کرده است. دولت بوش تصور می کرد که پیروزی در دستان آمریکایی هاست و او فرصتی برای تغییر شکل خاورمیانه به دست آورده است؛ اما از دیدگاه تهران، سرنگونی صدام فرصتی برای نفوذ در کشور همسایه و دشمن دیرینه از طریق جایگزینی حزب سنی بعثی با احزاب شیعه بود. اگرچه در زمان قدرت گرفتن داعش در عراق از شدت رقابت های تهران و واشنگتن کاسته شد و سلیمانی و آمریکایی ها علیه دشمنی مشترک جنگیدند، اما شرایط با ریاست جمهوری ترامپ و خروج او از توافق هسته ای ایران تغییر کرد.
و به رغم ابراز رضایت ترامپ و متحدانش از ترور سردار سلیمانی، از نظر برخی از کارشناسان این اقدام از موضع ضعف و نه قدرت، صورت گرفته است. دیوید شانزر، کارشناس تروریسم در دانشگاه دوک، گفت: «تصمیم رئیس جمهوری ترامپ به تشدید تنش ها از طریق ترور قاسم سلیمانی نشان دهنده شکست استراتژی او در مقابل ایران است. ترامپ با عقب نشینی از توافق هسته ای از دیپلماسی به عنوان ابزاری برای محدود کردن ایران، دست کشید و در عوض، تصمیم گرفت از مجازات های اقتصادی تنبیهی برای تحت فشار گذاشتن ایران استفاده کند و آن را به عقب نشینی از فعالیت های منطقه ای وادارد. نتیجه چه شد؟ ایران هم در برنامه هسته ای پیشروی می کند و هم فعالیت خود در منطقه را بیشتر کرده است.»
همه این مسائل این سوال را پیش می آورند که چرا ترامپ بزرگ ترین قمار دوران ریاست جمهوری خود را انجام داد؟
در تفرجگاه ترامپ در فلوریدا که رئیس جمهوری برای جشن گرفتن تعطیلات سال جدید میلادی به آنجا رفته بود، هیچ نشانه ای در این زمینه قابل مشاهده نبود. با این حال، برخی گزارش ها در رسانه های ایالات متحده از مذاکرات جدی ترامپ و مشاورانش درباره اقدام تلافی جویانه علیه ایران و متحدانش در عراق حکایت دارند و ظاهرا ترور سلیمانی حتی پیش از تظاهرات خشونت آمیز در مقابل سفارت ایالات متحده در دستور کار بوده و ظاهرا از اوایل تابستان مورد بررسی قرار گرفته است.
ترامپ در رابطه با ترور سردار سلیمانی گفت که هدفش پیشگیری از جنگ بوده و نه تحریک به آن. اما این مساله کمی جای بحث دارد. روز شنبه که هزاران عزادار عراقی در بزرگداشت سردار سلیمانی در بغداد راهپیمایی می کردند و شعارهای ضد آمریکایی می دادند، یک مساله به وضوح مشخص شد و آن هم این بود که به رغم آنکه آمریکا 3هزار سرباز جدید به خاورمیانه اعزام کرده، باز هم این ایران است که درباره حرکت بعدی تصمیم گیری می کند.
منبع: گاردین / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34
کلید واژه ها:
قاسم سلیمانی ترور سردار سلیمانی واکنش ایران به ترور سردار سلیمانی تحولات خاورمیانه
0