شفقنا- فهیمه ابراهیمی ؛ حجت الاسلام والمسلمین منتجب نیا در خصوص دعا و نحوه استجابت دعا، میگوید: بعضا وقتی با خدا صحبت میکنیم خواستههایمان را به زبان میآوریم ولی دلمان متوجه جای دیگری است؛ می گوییم خدایا به من روزی بده ولی توجهمان به در خانه همنوعانمان است و گدایی از دیگران میکنیم.
حجتالاسلام والمسلمین رسول منتجب نیا در گفت و گو با خبرنگار شفقنا در خصوص حقیقت دعا، اظهار کرد: در ابتدا لازم است مباحثی را در خصوص اصل دعا مطرح کنم؛ دعا یا نیایش به معنای خواندن پروردگار، ارتباط برقرار کردن با او و در حقیقت یک نوع حضور و دیدار مخلوق با خالق است. آیات قرآن، کلام خدای متعال است که بر بندگان نازل میکند و دعا هرچند بر اساس مواردی باشد که معصومین(ع) فرمودند یا در خود قرآن آمده است، به معنای ارتباط مخلوق با خالق و خواندن پروردگار است. بنابراین حقیقت دعا این نیست که به خاطر داشتن مشکلات و بیماری خدا را بخوانیم بلکه صرف ارتباط برقرار کردن با خدا، حقیقت دعا است و دعا لازمه ایمان و حیات انسان است.
دعا یعنی به یاد خدا بودن و ارتباط برقرار کردن با او
او در ادامه افزود: ما انسانها، موجودات ضعیفی هستیم و اگر ارتباطمان با خالق قطع شود چیزی نخواهیم داشت. لذا این ارتباط و اتصال باید همیشه وجود داشته باشد؛ بنابراین در قرآن کریم هم آمده است « قل ما یعبوا بکم ربى لولا دعاوکم …» «پیامبر به مردم بگو اگر دعا نکنید خداوند به شما توجه نخواهد کرد». یعنی خدا زمانی توجه می کند که ما هم به خدا توجه داشته باشیم.« فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ » «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم». لذا این ارتباط باید هواره وجود داشته باشد؛ پس دعا یعنی فراموش نکردن و به یاد خدا و ارتباط برقرار کردن با او.
دعا فقط این نیست که بگوییم خدایا به من رزق و روزی عطا کن و مرا عمر طولانی بدهچگونه با خدا دعا کنیم
منتجب نیا با بیان اینکه هنگام دعا نباید فقط به مادیات توجه کرد، گفت: انسان وقتی با خدا ارتباط برقرار میکند، نیازها و درخواستهایی دارد که باید آنها را اولویت بندی کند؛ اما متاسفانه ما چون بیشتر فکرمان در رابطه با مادیات است، اگر دعا هم می کنیم همواره توجهمان به مسایل مادی است. کسی که مجرد است می خواهد متاهل شود، کسی که خانه ندارد می خواهد صاحب خانه شود و یا کسی که بیماری دارد دعا میکند بهبود پیدا کند اما اگر این مشکلات نباشد، گویا موضوع دعا از نظر ما منتفی است درحالی که این نیازها و احتیاجات انسان است که او را به دعا کردن برمیانگیزد؛ اما دعا کردن فقط درخواست نیاز نیست. دعاهایی که از معصومین(ع) به ما رسیده، سرمایه نامتناهی و بزرگی در اختیار ما است که قدر آن را نمیدانیم دعا فقط این نیست که بگوییم خدایا به من رزق و روزی عطا کن و یا مرا عمر طولانی بده؛ بلکه میتوانیم از خدا بخواهیم که به ما یقین صادق، توفیق عمل، حسن عاقبت دهد و در دنیا سعادتمندمان کند.
دعای مومنین در حق دیگران زودتر مستجاب میشود
وقتی می خواهیم از خدا درخواست کنیم فقط منحصر به خودمان نباشد
او با بیان اینکه دعا در حق دیگران زودتر مستجاب میشود، اظهار کرد: میخوانیم« اللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ اَللّهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیرٍ اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جایِعٍ اَللّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیانٍ » خدایا بفرست بر خفتگان در گور نشاط و سرور خدایا دارا کن هر نداری را خدایا سیر کن هر گرسنهای را خدایا بپوشان هر برهنه را». نکته مهم این دعا این است که به ما می آموزد وقتی می خواهیم از خدا درخواست کنیم منحصر به خودمان نباشد، حتی منحصر به مومنین و مسلمانان هم نباشد؛ بنابراین از صدیقه طاهره(س) نقل شده است که برای همسایهها دعا میکردند و از ایشان پرسیدند که چرا برای اهل خانه دعا نمیکنید؟ حضرت پاسخ دادند « الجارُ ثُمَّ الدّارُ » «اول دیگران و بعد خود ما». در روایت داریم که دعای مومنین نسبت به دیگران مستجابتر است تا نسبت به خودشان؛ چون کسی که دعا میکند، خودش گناه کرده ولی نسبت به همسایهاش گناهی مرتکب نشده است اما کسی که برای خودش دعا می کند ممکن است زبانش، زبانی باشد که به قول امام سجاد « قَدْ أَخْرَسَهُ ذَنْبُهُ » گناهان او را آلوده کرده باشد.
بعضا با زبانمان خدا را میخوانیم اما با قلبمان دیگران را
او در خصوص مقدمات استجابت دعا، اظهار کرد: قرآن کریم می فرماید « وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ » ای پیامبر چون بندگان من (از دوری و نزدیکی) من از تو پرسند، (بدانند که) من به آنها نزدیکم، هرگاه کسی مرا خواند دعای او را اجابت کنم. پس باید دعوت مرا (و پیغمبران مرا) بپذیرند و به من بگروند، باشد که (به سعادت) راه یابند». یعنی مستقیم میفرماید هیچ واسطه ای با من ندارید و من از رگ کردن به شما نزدیک تر هستم که دعا و خواستههای شما را اجابت میکنم؛ اما شرط استجابت دعا این است که دعا واقعی باشد. به عنوان نمونه گاهی انسان دعا میخواند، ولی لقلقه زبانش است؛ یعنی فقط عبارتها را میخواند که این دعای واقعی نیست و روح و حقیقت دعا را ندارد؛ چراکه زبانش کار میکند اما چشمش در حال چرت زدن است و فکر در جای دیگری است و به معانی و مفاهیم دعا توجه نمیکند. بعضا وقتی با خدا صحبت میکنیم خواستههایی را به زبان میآوریم ولی دلمان متوجه دیگری است می گوییم خدایا به من روزی بده ولی توجهمان به در خانه همنوع خودمان است و از دیگران گدایی میکنیم؛ با زبانمان خدا را میخوانیم اما با قلبمان دیگران را و لذا این دعای واقعی نیست چون لازمه دعای واقعی این است که از غیر خدا انقطاع داشته باشیم زیرا در زمان گرفتاری غیر از پروردگار کسی نیست که مشکلات ما را برطرف کند.
لقمه و اموال حرام مانع از اجابت دعا میشود
منتجب نیا در ادامه افزود: در روایات داریم کسی که میخواهد دعایش مستحاب شود، درآمدش باید مشروع باشد چرا که لقمه و اموال حرام، مانع از اجابت دعا میشود. تضییع حقوق مردم و لطمه زدن به آبرو و حیثیت دیگران از گناهانی است که مانع از استحابت دعا میشود؛ در دعای کمیل آمده است« اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاءَ » بعضی از گناهان دعاها را زندانی میکند و نمی گذارد دعا به خدا برسد. متاسفانه درآمدهای نامشروع اعم از رباخواری، رشوه خواری، دزدی و تصرف به بیتالمال در جامعه ما فراوان است؛ در خصوص مال و عرض مردم به سادگی صحبت میکنیم که همه اینها موجب حبس دعا و باعث میشود انسان دستش را بلند کند اما صدایش شنیده نشود ولی اگر دعا واقعی باشد در روایات فراوان داریم که خدا به فرشته ها می فرماید ببینید چه چیزی می خواهد و آن را اجابت کنید.
خداوند سرنوشت افراد را تغییر نمیدهد مگر اینکه خودشان متحول شوند
او در پاسخ به این سوال که آیا دعا امور انسانها را تغییر میدهد، گفت: سرنوشت انسانها به دست خودشان است «انَّ اللهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ » خداوند سرنوشت افراد یا گروه و ملتی را تغییر نمیدهد مگر اینکه خودشان متحول شوند؛ ما نمیتوانیم بگوییم هر کاری می خواهیم انجام داده و دعا میکنیم و بر خلاف طبیعت، امر دیگری به وجود خواهد آورد! مثل اینکه کسی با کبریت خانه خود را آتش زده و بعد بگوید خدایا خانه مرا نسوزان! همچنین وقتی کسی کارهای خیر انجام میدهد و فرد صالحی است، دعای منفی یا همان نفرین ما تاثیری بر او نخواهد داشت، حتی اگر همه عالم هم او را نفرین کنند، تاثیری نداشته و دعای منفی آنها اجابت نخواهد شد.
قطع امید از خدا مانع از اجابت دعا است
منتجب نیا در ادامه افزود: بنابراین سرنوشت افراد دست خودشان است اما مشیت خداوند هم در همه امور جهان وجود دارد. بحثی که در مباحث کلامی مطرح میشود طلب و اراده است به این معنا که اراده انسان چقدر در افعال ارادی و اختیاری او دخیل بوده و اراده خداوند هم چقدر دخیل است؟ ائمه به ما آموختند که« لا جبر و لا تفویض بل امر بین امرین» اینگونه نیست که انسان اراده نداشته باشد و خداوند او را بدون اراده وخواستش خوشبخت و یا بدبخت کند؛ اینگونه هم نیست که خداوند ما را به حال خودمان رها کند؛ چون اگر این شرایط وجود داشته باشد، خداوند ربالعالمین نبود. خداوند رب العالمین و هر لحظه در اداره جهان است و همه افعال ارادی و غیر اختیاری تحت اراده پروردگار است اما چون خودمان میخواهیم، جبری وجود ندارد.
او در پایان خاطرنشان کرد: اگر انسان امیدش از دیگران قطع شده باشد و فقط به خدا امید داشته باشد دعایش حتما اجابت خواهد شد اما وقتی امید خود را از دست بدهد معلوم است که دعایش اجابت نمیشود. اما بعضا هچ مشکلی وجود ندارد ولی مصلحت انسان در اجابت دعا نیست؛ «عَسَىٰ أَن تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَن تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّکُمْ ۗ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ » «چه بسیار شود که چیزی را مکروه شمارید ولی به حقیقت خیر و صلاح شما در آن بوده، و چه بسیار شود چیزی را دوست دارید و در واقع شرّ و فساد شما در آن است، و خدا (به مصالح امور) داناست و شما نادانید». بعضا چیزهایی را انسان از خدا میخواهد اما اجابت نمیشود و بعد می فهمد که خیرش در آن نبوده است. گاهی هم مصلحت در این است که اجابت دعا به تاخیر بیفتد که باز هم به خاطر حکمت پروردگار است. نکته دقیق عرفانی هم در اینجا است که خداوند کسانی را که در خانه او ناله میکنند، دوست دارد و چه بسا دعای آنها را موقتا اجابت نمی کند تا آن شخص ارتباطش را همچنان برقرار کند زیرا میداند و اگر دعایش اجابت شود این ارتباط قطع شود.
انتهای پیام
شفقنا در شبکه های اجتماعی: توییتر | اینستاگرام | تلگرام
ذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی مینویسم.
بايد پيش از دعا حـمـد و سـتـايش خدا كني، نعمتهايي را كه به تو بخشيده به ياد آوري، سـپـس شـكـر و سپاس گويي، آن گاه درود بر پيغمبر و آل او فـرسـتي، سپس از گناهانت ياد كرده اقرار نمايي و از آسيب آن به خدا پناه بري؛ اين است جهت و راه دعا
کلیه حقوق این سایت متعلق به پایگاه خبری-تحلیلی خبرگزاری صدای افغان(آوا) می باشد
دعا یکی از عبادتهای پُراهمیت در اسلام است. پیامبر گرامی اسلام(ص) آن را «مغز عبادت» خوانده است. دعا نیاز همه انسانهایی است که خود را با ماوراءالطبیعه پیوند میزنند. این عبادت در بحرانیترین لحظههای زندگی آدمی را نجات میدهد و امید و نشاط را به او برمیگرداند.
ملتی که از دعا و نیایش، محروم باشد به زوال و نابودی میگراید. برای دعا کردن آداب و شرایطی ذکر شده که ازجمله آنها میتوان به حضور قلب، خضوع و فروتنی، شناخت خدا و اعتقاد به قدرت او، امیدواری به خدا و قطع امید از دیگران، پرهیز از گناه بهویژه ستم مالی و آبرویی به مردم، گریستن، سپاس و ستایش خداوند، ذکر نامهای خدا، درنگ و عجله نکردن و اصرار و پافشاری در دعا، پنهان دعا کردن، شریک ساختن دیگران در دعا، با دیگران دعا کردن، تضرع در دعا، صلوات فرستادن، پاکدلی و روی آوردن با تمام وجود به خداوند، بلند کردن کف دستها هنگام دعا، صدقه دادن قبل از دعا و انتخاب اوقات مخصوص برای دعا، اشاره کرد.
باوجود اینکه دعا یکی از مسائلی است که همه ما بهنوعی در طول عمر خود با آن در ارتباط هستیم، اما متأسفانه گاهی مشاهده میشود که برخیاز افراد نحوه صحیح دعا کردن را بلد نیستند با دعاهایی که میکنند بهنوعی یک نفرین در حق خودشان و یا دیگران است بهعنوان مثال برخی از افراد با مواجهشدن با یک بیماری سخت بلافاصله امید خود را از دست میدهند و از خدا میخواهند «یا شفایم بده یا مرا بکش» که این نحوه دعا کردن به نوعی بزرگترین نفرین در حق خودمان است و نشان از این دارد که خدای خود را به بزرگی و قادری و توانایی قبول نداریم و او را همچون خودمان ضعیف میدانیم درصورتیکه از خدای متعال باید انتظارات بزرگ داشت پس بهتر است اگر شخصی مبتلا به یک بیماری سخت و لاعلاج میشود به جای اینکه بلافاصله مرگ خود را از خدا بخواهد ذکر «یا مَنْ اِسْمُهُ دَوآءٌ وَ ذِکْرُهُ شِفآءٌ» را با خود زمزمه کند.
باید توجه داشت انسان همواره در زندگی با مشکلات و سختیها و بیماریهایی مواجه میشود که باید در وهله اول در مقابله با این مشکلات صبوری به خرج داده و امیدوار به لطف و رحمت خدا باشیم و از خدا بخواهیم کمکمان کند و اگر دعایی میکنیم یک دعای صحیح و آگاهانه و با رعایت جوانب و شرایط خاص دعا باشد که در این راستا نظر چند تن از کارشناسان مذهبی و قرآنی را در خصوص روشهای صحیح دعا کردن جویا شدهایم.
نقش مؤثر رعایت آداب دعا در استجابت دعا
چگونه با خدا دعا کنیم
مهرداد ویسکرمی، پژوهشگر قرآنی نیز در گفتوگو با ایکنا لرستان، با بیان اینکه دعا یکیاز اسباب غیرمادی برای بهبود بیماران است، افزود: خداوند متعال برای رفع مشکلات انسان راهها و شرایط خاصی در نظر گرفته که دعا یکیاز مهمترین این راهها برای مرتفع کردن پستی و بلندیهای زندگی است.
ویسکرمی بیان کرد: خداوند متعال در وهله اول سفارش داده است هرکاری را از راه خود و با وسیلههای مرتبط پیگیری کنید و در کنار آن میتوان از دعا نیز بهره جست.
وی با بیان اینکه اولویت اول برای حل مشکل بیماری استفاده از ابزار و راههای رفع و در طول تلاشهای مادی انسان معجزهسازی با دعا نیز توصیه میشود، اظهارکرد: اولویت اول برای حل مشکل بیماری استفاده از ابزار و راههای رفع و در طول تلاشهای مادی انسان معجزهسازی با دعا نیز توصیه میشود.
ویسکرمی یادآور شد: البته بیماری پُلی برای رسیدن به خداست و انسانیکه دل شکسته با خداوند ارتباط برقرار کرده و از اسمهای «یا شافی» در دعاهای خود بهره بگیرد بیماری وی شفا خواهد یافت.
وی با بیان اینکه رعایت آداب دعا، اخلاص کامل و توجه به پروردگار میتواند در محقق شدن دعای یک بیمار مؤثر واقع شود، خاطرنشان کرد: دعا در این حالت تلقین مثبتی به بیمار میدهد و خیلی از بیماران با اتکاء به این معجزه الهی شفا پیدا کردهاند.
دعا؛ نوعی از ارتباط با خدا
حجتالاسلام گراوند، از روحانیون مستقر خرمآباد نیز در گفتوگو با ایکنا، با بیان اینکه دعا، درخواست از خداوند سبحان و ایجاد ارتباط با اوست، افزود: در دعا انسان با خدا راز و نیاز کرده و از او درخواست کمک و مساعدت برای کسب فیض و سعادتمندی میکند.
وی اضافه کرد: یکیاز راههای تقرب و نزدیکی به پروردگار دعا است قطع نظر از اجر و پاداش اُخروی و برآمدن حاجت، دعا حلقه ارتباط انسان با خداوند است اولیای الهی بهمنظور حفظ پیوند خلق و خالق «آفریدگار و آفریده» و تشویق انسان به دعا برای هر روز ذکر خاصی را به پیروان خود یاد دادهاند.
گراوند ادامه داد: دعا و نماز بزرگترین نیرویی است که برای مبارزه با دشواریهای زندگی روزانه و به دست آوردن آرامش روحی شناخته میشود.
عوامل استجابت دعا
حجتالاسلام فاطمی، دکترای فقه و معارف اسلامی و از کارشناسان مذهبی لرستان در گفتوگو با ایکنا لرستان، در رابطه با دعا کردن و عوامل نزدیکی دعا به استجابت، گفت: یکی از نکات خیلی مهم در مورد دعا و آداب آن رعایت کردن و بهرهمند شدن از زمانها و مکانهای خاص استجابت دعاست.
وی با اشاره به اینکه همه زمانها مانند هم نیستند و همه مکانها هم یکسان نیستند، بیان کرد: برخیاز جاها بیشتر از جاهای دیگر مورد توجه و عنایت خداوند متعال است، مسجد مورد توجه ویژه خداوند متعال است، نمازی که در مسجد خوانده میشود ثوابش از نمازی که در خانه و جاهای دیگر خوانده میشود بیشتر است؛ لذا دعای در مسجد نیز احتمال استجابت بیشتری نسبت به جاهای دیگر دارد.
فاطمی ادامه داد: حتی خود مسجدها نیز با یکدیگر یکسان نیستند، بهعنوان مثال مسجد جامع یک شهر ویژگی دارد که مساجد دیگر نقاط شهر ممکن است آن ویژگی را نداشته باشند، حرم اهلبیت(ع) حرم امامزادهها و بزرگان دین هرکدام ویژگیهایی برای دعا کردن دارند.
این کارشناس مذهبی تصریح کرد: در روایات وارد شده که اگر انسان در کنار قبر والدین خودش از خداوند حاجتی بخواهد خدا توجه ویژه به آن حاجت خواهد داشت و احتمال استجابت بالا میرود.
وی با بیان اینکه زمانها نیز دارای شرایط استجابت هستند، اظهارکرد: برخی از زمانها با زمانهای دیگر متفاوت هستند، بهعنوان مثال روزهای جمعه، نزدیک غروب آفتاب و اذان مغرب، بینالطلوعین از اذان صبح تا طلوع آفتاب، اگر بخواهیم ویژهترین زمان را برای استجابت دعا اسم ببریم شبهای قدر است.
فاطمی با تأکید بر اینکه شبهای قدر یک برند و زمان خیلی ویژه برای دعا کردن است، بیان کرد: امام رضا(ع) در رابطه با فضیلت شب قدر میفرماید، «شب قدر شبی است که سرنوشت و تقدیر انسانها در این شب معلوم میشود»، در روایتی دیگر از امام رضا(ع) آمده که فرمود: امام علی(ع) در سه شب اصلاً نمیخوابیدند شب ۲۳ از ماه رمضان، شب عید فطر و شب نیمه شعبان، چون در این شبها روزیها و اجل انسان و آنچه که قرار است در طول سال اتفاق بیافتد تقسیم و تعیین بشود، این خیلی مهم است که در این شبها انسان بیدار بماند و توجه داشته باشد، دعا بخواند.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: همچنین از امام رضا(ع) روایت داریم که به دعا کردن زیاد در این شبها اشاره میکند و میفرماید: حواستان به سلاح انبیا باشد شخصی پرسید منظورتان از سلاح و اسلحه انبیا چیست؟ فرمودند دعا و به اهمیت دعا اشاره کردند و اینکه در شب قدر آنچه در طول یک سال آینده برای انسان میخواهد پیش بیاید را در این شب تعیین میکند.
وی تأکید کرد: در این شب ما پشت دری هستیم که قرار است برای یک سال ما تصمیم بگیرند قطعاً خواب به چشم نخواهد آمد و انسان مورد توجه ویژه برای دعا است و ما باید از این زمان خیلی ویژه برای دعا بهره ببریم.
دعا از دیدگاه قرآن
خداوند متعال در آیه ۷۷ سوره فرقان در این رابطه فرموده است: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبّى، لَوْلا دُعآؤُکُمْ. فَقَدْ کَذَّبْتُمْ، فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً؛ بگو: اگر خواندن و دعای شما نباشد پروردگار من به شما اعتنا و عنایتى نکند، شما را قدر و ارزشى ننهد، [ولى کافران] شما [پیامبر و آیات خدا را] تکذیب کردید پس [کیفرتان] پیوسته و بر دوام خواهد بود.همچنین، خداوند متعال در آیه ۴۳ سوره انعام فرموده است: «فَلَوْلا إِذْ جآءَهُمْ بَاءْسُنا، تَضَرَّعُوا وَلکِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ؛ پس اى کاش هنگامىکه سختى و ناگواریى از سوى ما به آنان مىرسید، تضرع و زارى مىنمودند، لیکن دلهایشان قساوت پیدا نموده و سنگدل گردیده بودند» که خداوند در این آیه شریفه هشدار مىدهد که اگر کافران تضرع و زارى مىنمودند، خداوند سختى و ناگوارى و خشم و عذاب و عقاب خویش را از آنان برمىداشت و ناراحتیهاى آنان را برطرف مىنمود».
خداوند متعال در آیه ۱۸۶ بقره دعا را کلید رسیدن به آمال و آرزوها بیان کرده و فرموده است: «وَ إِذا سَاءَلَکَ عِبادى عَنّى فَإِنّى قَریبٌ اءُجیبُ دَعْوَةَ الدّاعِ إِذا دَعانِ؛ و هرگاه که بندگانم درباره من بپرسند، بگو: که من نزدیکم و دعاى هر دعا کننده را هنگامى که مرا بخواند، اجابت مىکنم» خداوند متعال مىفرماید: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبّى لَوْلا دُعآؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ، فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً؛ بگو: اگر دعایتان نبود، پروردگارتان چه اعتنایى به شما داشت زیرا مسلّماً شما تکذیب نمودید، و لذا تکذیبتان همواره ملازم شما خواهد بود».
و نیز در آیه ۶۰ غافر میفرماید: «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ؛ مرا بخوانید تا دعایتان را براى شما اجابت کنم، بهراستى کسانىکه از پرستش و عبادت من گردنکشى مىکنند، با حالت خوارى و ذلّت وارد جهنم خواهند شد».
اگر انسان توجه قلبی به سوی خداوند نداشته باشد دعایش سزاوار اجابت نیست همچنانکه در دنیا اگر کسی بهسوی انسان توجه کامل نکند، سزاوار نیست انسان به او توجه کامل پیدا کند؛ مثلاً در زندگی دنیا با کسی مشغول صحبت باشی اما او از صحبت کردن با تو غافل باشد و از ماندن در کنار تو روی گردان باشد در این جا سزاوار است که تو با او صحبت نکنی و جوابش را نگویی.
رسول خدا(ص) در این رابطه فرمود: خداوند دعایی را که از دلی غافل و بیخبر باشند نمیپذیرد همچنین، امام صادق(ع) فرمود: در هنگام دعا توجه کن چه کسی را میخوانی چگونه میخوانی و برای چه میخوانی و چه میخواهی.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، تا انسان معرفت نداشته و توحید محض، کامل و تمام را درک نکرده باشد و از هر گونه شرک خود را پاک نکرده باشد، نمیتواند دستهای نیایش را به سوی خدا بلند کند. از این رو میتوان همه زیباییهای عبادت و پرستش را در نیایش یافت.
دعا بریدن از غیرخدا و همه اسباب هستی و پیوستن به غنای ذات الهی است. نیایش، دستهای خالی فقر است که به سوی ذات غنی دراز شده و بدان پیوسته است. دعا، فرار انسان از همه چیز و درک اضطرار ذاتی به خداوند غنی حمید است. لذا دعا را نماد اخلاص و توحید و بندگی و زیباترین نمایش خضوع و خشوع دانسته وگریزان از دعا را بدترین بنده گفتهاند.
حقیقت و نقش دعا به پیشگاه خداوند را بر اساس آموزههای اسلام
معرفت؛ لازمه دعادعا درخواست شخص پایینتر از بالاتر(معجم الفروق اللغویّه، ص231) برای انجام چیزی است.(همان، ص534) از ویژگی و مولفههای دعا این است که دعا همواره با حمد، مدح و ثنا و نیز استغاثه نیایشگر در حق نیایش شونده همراه است. (لسان العرب، ج 4، ص 359)
بنابراین، نیایشگر درک و تصوری درست از حقیقت و جایگاه خود و نیایش شونده دارد؛ از این رو دعا هماره با معرفت نسبت به خود و نیایش شونده همراه است. نیایشگر با درک ناتوانی خود و توانایی نیایش شونده به بیان ناتوانیهای خود و تواناییهای نیایش شونده میپردازد تا توجه، التفات و اهتمام نیایش شونده را بر انگیزد و مهر و محبت او را به سوی خود جلب کند تا خواستهاش را بر آورده سازد.چگونه با خدا دعا کنیم
هنگامی که انسان متوجه فقر ذاتی و غنای خداوند حمید (فاطر، آیه 15)، مالک، قادر، رحمان، رحیم و دیگر صفات جمالی او میشود و این معنا را درک میکند که خداوند پروردگار و رب العالمین است و به تمام نیازهای انسان، آگاه و توانا است و در انجام خواستههای او بخل نمیورزد(محمد، آیه 38) به دعا میپردازد و درخواستهای مادی و معنوی، اخروی و دنیوی خویش را مطرح میکند.
خداوند در آیات 99 و 100 سوره مومنون با تصویری که از وضعیت مشرک در هنگام احتضار و مرگ میدهد، به انسان نشان میدهد که نقش اساسی معرفت در گرایش به نیایش و دعا تا چه اندازه است. در این آیات خداوند بیان میکند که معرفت شهودی و دستیابی به علم شهودی و یقین برخاسته از مکاشفه برای محتضر مشرک چگونه او را به سمت دعا سوق میدهد؛ چرا که در هنگام مرگ همه انسانها به نوعی شهود و علم حضوری میرسند که از آن به کشف الغطاء و کنار رفتن پردهها و حجابها یاد میشود.(ق، آیات 21 و 22) در آن هنگام کافر و مشرک آتش دوزخ را به چشم دل و مکاشفه شهودی میبیند(تکاثر، آیات 6 و 7) پس این شهود و دریافت معرفت شهودی و بصیرت و بینایی دل هاست که کافر و مشرک را به سمت دعا سوق میدهد و بازگشت برای جبران گذشتهها و انجام اعمال صالح را خواستار میشود.
پس عمل صالح موجب خشنودی خداوند و زمینهساز استجابت دعاست. البته از آنجایی که اسلام دین اجتماعی است تنها عمل صالح برای اجابت دعا کافی نیست، بلکه میبایست همان گونه که به عمل صالح گرایش دارد، نسبت به منکرات اجتماعی نیز واکنش منفی داشته و به معروف امر نماید.(سوره عصر) دارد، از این رو عدم امر به معروف موجب مستجاب نشدن دعاست. یعنی کسی که ترک امر به معروف و نهی از منکر میکند،امید نداشته باشد که دعایش مستجاب شود. پیامبر(ص) میفرماید:إذا لَم یَأمُروا بِمَعروفٍ وَلَم یَنهَوا عَن مُنکَرٍ وَلَم یَتَّبِعوا الأخیارَ مِن أهلِ بَیتى ، سَلَّطَ اللّه عَلَیهِم شِرارَهُم ، فَیَدعوا عِندَ ذلِکَ خِیارُهُم فَلا تُستَجابُ لَهُم؛هرگاه (مردم) امر به معروف و نهى از منکر نکنند و از نیکان خاندان من پیروى ننمایند، خداوند بدانشان را بر آنان مسلّط گرداند و نیکانشان دعا کنند امّا دعایشان مستجاب نشود. (امالى صدوق، ص 254)
از جمله مواردی که دعا و درخواستها رد میشود هر چند که دعا و نیایش برخاسته از معرفت و علم بلکه معرفت و علم شهودی و حضوری باشد؛ هنگامه قیامت است. خداوند بصیرت مجرمان به نتیجه ذلّت بار گناه در قیامت را که زمینهساز دعاى آنان براى بازگشت به دنیا و انجام دادن عمل صالح است رد میکند؛ چرا که این بصیرت و دعا، بیرون از زمان خود واقع شده است و تاثیری نخواهد داشت.(سجده، آیه 12)
انسانی که به حقیقت خود و خدا معرفت یافته یا در مقام بصیرت و شهود قرار گرفته است، میداند که هیچ چیزی در هستی جز اراده و مشیت الهی تاثیرگذار نیست و اگر برای اسباب تاثیری قرار داده شده ، به اراده و مشیت الهی است که او مسبب الاسباب است. پس بریدن از همه چیز که مبتنی بر معرفت و شناخت است و پیوستن به خداوند و او را مسبب الاسباب دانستن، زمینهساز دعا و استجابت است. از اینرو هنگامی که انسان در هنگام اضطرار قرار میگیرد و از همه چیز میبرد و به خدا میپیوندد، نیایش او تاثیرگذار است.(یونس،آیه 22؛ لقمان، آیه 32؛ اسراء، آیه 67؛ عنکبوت، آیه 65)
امام سجاد(ع) ناامیدی از مردم و هر سبب دیگر از اسباب مادی و معنوی و غیر خداوند را عامل مهم و اساسی در اجابت خواستهها دانسته و میفرماید: مَن لَم یَرجُ النّاسَ فى شَىْ ءٍ وَرَدَّ أَمرَهُ إلَى اللّه عَزَّوَجَلَّ فى جَمیعِ اُمورِهِ استَجابَ اللّه عَزَّوَجَلَّ لَهُ فى کُلِّ شَىْءٍ؛ هر کس در هیچ کارى به مردم امید نبندد و همه کارهاى خود را به خداى عزوجل واگذارد، خداوند هر خواستهاى که او داشته باشد اجابت کند. (کافى، ج2، ص148، ح3)
قرآن بصراحت در آیه 62 سوره نمل بیان میدارد که خداوند دعای مضطر را اجابت میکند. این بدان معناست که مضطر در حالت اضطرار تنها متوجه خداوند است و به درجهای از خلوص میرسد که تنها مسبب الاسباب را میببیند و از او درخواست یاری میکند.
از این آیات این معنا به دست میآید که دعا نمایش بندگی محض انسان و شناخت کامل از فقر خود و توانایی و غنای خداوند حمیدی است که بخل نمیورزد و کسی که خالصانه به او توسل جوید دست او را میگیرد و از سختیها و مشکلات میرهاند و خواستههای او اجابت میکند.
انسان با معرفت میداند که تنها خداوند است که او را آفریده و پرورش میدهد و او هیچ چیزی ندارد و حتی این هستی و وجودش را به عنایت و فضل الهی به او بخشیده شده است. پس هر کوچک و بزرگی را از خداوند میخواهد و متوسل به او میشود و حتی برای کمترین چیزها از جمله نمک خوراک خویش دعا میکند؛ و این گونه، هم به خداوند تقرب میجوید و هم خواستههایش را برآورده میسازد. امام صادق(ع) در این باره میفرماید: عَلَیکُم بِالدُّعاءِ ، فَإِنَّکُم لاتَقَرَّبونَ إِلَىاللّه بِمِثلِهِ ، وَلا تَترُکوا صَغیرَهً لِصِغَرِها أَن تَدعُوا بِها ، إِنَّ صاحِبَ الصِّغارِ هُوَ صاحِبُ الکِبارِ؛ شما را سفارش مى کنم به دعا کردن، زیرا با هیچ چیز به مانند دعا به خدا نزدیک نمى شوید و دعا کردن براى هیچ امر کوچکى را به خاطر کوچک بودنش رها نکنید، زیرا حاجتهاى کوچک نیز به دست همان کسى است که حاجتهاى بزرگ به دست اوست.(کافى، ج2، ص467، ح6)
آدم بیخبر و غافل از خداوند، چون اهل یقین و شهود نیست، دعایی که میکند از روی بیخبری است و چون مقام و منزلت الهی و توانایی و فضل و بخشش او را نمیداند و گمان باطل در حق خدا میبرد و او را بخیل میداند، همین حالت نیایشگر موجب میشود تا دعایش مستجاب نشود. پیامبر(ص) نیز در این باره میفرماید: اُدعُوا اللهَ وَ اَنتم مُوقِنونَ بِالاِجابَهِ وَاعلَموا اَنَّ اللهَ لا یَستَجِیبُ دُعاءَ مِن قَلبِ غافِلٍ لاه؛خدا را بخوانید و به اجابت دعای خود یقین داشته باشید و بدانید که خداوند دعا را از قلب غافل بیخبر نمیپذیرد.(کنزالعمال، ج2، ص72)
زمینههای اجابت دعا
چنانکه گفته شد از مهمترین و اساسیترین زمینههای دعا، معرفت و شناخت نسبت به فقر خود و غنای الهی، اخلاص و خلوص و درک اضطرار واقعی انسان به خداوند است.
اما اگر بخواهیم دعاهای ما استجابت شود و از سوی خداوند رد نشود، میبایست کارهای ما مورد رضایت خداوندی باشد که نیت خالص و اعمال صالح بنیاد این رضایت الهی است. از اینرو مشرکان و کافران پس از کشف الغطاء در هنگام احتضار و مرگ خواهان بازگشت برای جلب رضایت الهی از طریق اعمال صالح میشوند.(مومنون، آیات 99 و 100)
امام حسن مجتبى(ع) درباره خشنودی خدا و نقش آن در استجابت دعا میفرماید: أنَا الضّامِنُ لِمَن لَم یَهجُس فى قَلبِهِ إِلاَّ الرِّضا أَن یَدعُوَ اللّه فَیُستَجابَ لَهُ؛ کسى که در دلش هوایى جز خشنودى خدا خطور نکند، من ضمانت مى کنم که خداوند دعایش را مستجاب کند. (کافى، ج2، ص62، ح11)
البته معرفت و شناخت مراتبی دارد، هر چه معرفت انسان بالاتر باشد و از علم حصولی به حضوری و در حضوری و شهودی از علم الیقین به سوی عین الیقین و از آن به سوی حق الیقین برود، درجه خلوص و نیز ایمان و کیفیت عمل صالح تغییر مییابد.
دعا در حق خود مستجاب است ولی اجابت سریعتر دعا در غیاب دیگران برای آنان است. اگر هر مومنی در غیاب دیگری در حق او دعا کند، آن دیگری نیز در حق او دعا خواهد کرد و این گونه حوائج و درخواستهای شما نیز برآورده میشود. بنابراین التماس دعا داشتن خوب است و هر کسی بکوشد تا التماس دعا داشته باشد و در حق دیگری نیز دعا کند تا در حق او دعا شده و اجابت گردد. پیامبر(ص) میفرماید: لَیسَ شَىْ ءٌ أَسرَعَ إِجابَهً مِن دَعوَهِ غائِبٍ لِغائِبٍ؛ هیچ دعایى زودتر از دعایى که انسان در غیاب کسى مى کند، مستجاب نمى شود.(بحارالأنوار، ج93، ص359، ح17)
امام موسی کاظم(ع) از مصادیق دعای سریع الاجابه، دعا در حق دیگری دانسته و فرموده است: أوشَک دَعوَهً وَ أسرَعُ إجابَهُ دُعاءُ المَرءِ لاِخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ؛دعایی که بیشتر امید اجابت آن میرود و زودتر به اجابت میرسد، دعا برای برادر دینی است در پشت سر او.(اصول کافی، ج1، ص52)
پیامبر(ص) برطرف کردن گرفتاری مردم را عامل مهم در استجابت دعا از سوی خداوند میداند و میفرماید: مَن أَرادَ أن تُستَجابَ دَعوَتُهُ وَأَن تُکشَفَ کُربَتُهُ فَلیُفَرِّج عَن مُعسِرٍ؛ هر کس مى خواهد دعایش مستجاب شود و غمش از بین برود باید گره از کار گرفتارى باز کند.(نهجالفصاحه، ح 2961)
حضرت رسول(ص) در بیان شرایط اجابت دعا، حالت تضرع و رقت قلب را مورد توجه قرار میدهد، زیرا این امر نشانهای از استغاثه و عدم تکبر و استکبار است. بر اساس آموزههای قرآنی مستکبران اهل دعا و نیایش نیستند و خود را غنی دانسته و از دعاگریزان هستند.(غافر، آیه 60) کسی که استکبار نمیورزد اهل خضوع و تضرع است و قلب او در گرو محبت و رحمت الهی است. پیامبر(ص) دعا هنگام رقت قلب را موثر میداند و میفرماید: اِغتَنِمُوا الدُّعاءَ عِندَ الرِّقَّهِ فَإِنَّها رَحمَهٌ؛ دعا کردن در هنگام رقّت قلب را غنیمت شمرید، که رقت قلب، رحمت است.(بحارالأنوار، ج93، ص347، ح14)
امام باقر(ع) میفرماید که دعا نزد قبر حسین(ع) یکی از زمینههای اجابت دعاست. حسین، بزرگ مرد کربلا، مظلوم و رنجیده خاطر و لب تشنه و مصیب زده به شهادت رسید. پس خداوند، به ذات خود، قسم یاد کرد که هیچ مصیبت زده و رنجیده خاطر و گنهکار و اندوهناک و تشنه اى و هیچ بَلا دیده اى به خدا روى نمى آورد و نزد قبر حسین(ع) دعا نمى کند و آن حضرت را به درگاه خدا شفیع نمى سازد، مگر اینکه خداوند، اندوهش را برطرف و حاجاتش را برآورده مىکند و گناهش را مى بخشد و عمرش را طولانى و روزىاش را گسترده مى سازد. پس اى اهل بینش، درس بگیرید! (بحارالأنوار، ج 101، ص 46، ح 5)
دعایی که همراه با بسم الله است رد نمیشود؛زیرا این نشانه آگاهی و معرفت شخص در حق خداوند است که هر چیزی را از خدا میداند و از او میخواهد. پیامبر(ص) میفرماید: لا یُرَدُّ دُعاءٌ أَوَّلُهُ بِسْمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ؛ دعایى که با بسم اللّه الرحمن الرحیم شروع شود، رد نمى شود.(الدعوات، ص 52)
البته باید توجه داشت که مراد از این سخن آن است که همه شرایط برای استجابت فراهم آید که شامل معرفت، اضطرار، تواضع و خشوع،بندگی، اخلاص ،عمل صالح و مانند آن است. از این رو که مثلا پیامبر(ص) در جایی دیگر مسئله حلال خوری را به عنوان یکی از شرایط اجابت بیان میکند و میفرماید که حلال خوری نقش مهمی در استجابت دعا دارد. چنانکه میفرماید: یا عَلىُّ مَن أَکَلَ الحَلالَ صَفادینُهُ، وَرَقَّ قَلبُهُ، وَدَمِعَت عَیناهُ مِن خَشیَهِ اللّه تَعالى وَلَم یَکُن لِدَعوَتِهِ حِجابٌ؛اى على هر کس حلال بخورد، دینش صفا مى یابد، رقّت قلب پیدا مى کند، چشمانش از ترس خداوند متعال پراشک مىشود و براى (استجابت) دعایش مانعى نمى باشد.(میراث حدیث، ج2، ص18، ح2)
دعاى کسانی که اعمال صالح انجام میدهند اجابت میشود. از جمله دعای پس از نماز یا دعای روزه داران در هنگام افطار اجابت میشود؛ زیرا اینها از اعمال صالح است. امام کاظم(ع) فرمود: دعوه الصائم تستجاب عند افطاره؛دعاى شخص روزه دار هنگام افطار مستجاب مى شود. (بحار الانوار، ج 92، ص 255، ح 33)
عدم اجابت یا تاخیر در اجابت انسانی که دارای معرفت حقیقی نسبت به خود و خداست، همواره آنچه رضایت خداوند است را مد نظر قرار میدهد که همان عمل صالح است. و از هر گونه اموری که ناپسند و زشت وگناه است دوری میکند؛ چرا که میداند که اعمال صالح موجب خشنودی خدا و اجابت دعاست و اعمال بد و زشت مانع از آن خواهد بود. امام صادق(ع) به عنوان نمونه استجابت دعا را با مال حلال و مانع آن را حرام خواری بیان میکند و میفرماید: إذا أرادَ أَحَدُکُم أَن یُستَجابَ لَهُ فَلیُطَیِّب کَسبَهُ وَلیَخرُج مِن مَظالِمِ النّاسِ ، وَ إِنَّ اللّه لا یَرفَعُ إِلَیهِ دُعاء عَبدٍ وَفى بَطنِهِ حَرامٌ أَو عِندَهُ مَظلَمَهٌ لأِحَدٍ مِن خَلقِهِ؛ هر کس بخواهد دعایش مستجاب شود، باید کسب خود را حلال کند و حق مردم را بپردازد. دعاى هیچ بنده اى که مال حرام در شکمش باشد یا حق کسى بر گردنش باشد، به درگاه خدا بالا نمى رود. (بحارالأنوار، ج93، ص321، ح31)
البته همیشه علت اجابت ظاهری یا تاخیر در اجابت این امر نیست؛ چرا که گاه خداوند اجابت کرده ولی دست نگه داشته و با تاخیر میدهد تا بنده خود را بیش از پیش خالص گرداند و به خداوند تقرب جوید؛ زیرا خداوند با بلاء و ابتلاء بر آن است تا ظرفیت وجودی بنده افزایش یابد و تحمل و صبر او بیشتر شود و به کمالات بالاتری دست یابد.
آن حضرت درباره علت تاخیر در استجابت دعا نیز میفرماید: إِنَّ العَبدَ لَیَدعو فَیَقولُ اللّه عَزَّوَجَلَّ لِلمَلَکَینِ: قَدِ استَجَبتُ لَهُ وَلکِنِ احبَسوهُ بِحاجَتِهِ ، فَإِنّى اُحِبُّ أَن أَسمَعَ صَوتَهُ وَ إِنَّ العَبدَ لَیَدعو فَیَقولُ اللّه تَبارَکَ وَتَعالى: عَجِّلوا لَهُ حاجَتَهُ فَإِنّى اُبغِضُ صَوتَهُ؛ هر آینه بنده دعا مىکند و خداوند عزوجل به دو فرشته مى فرماید: من دعاى او را مستجاب کردم اما حاجتش را نگهدارید، زیرا دوست دارم صداى او را بشنوم و همانا بنده دعا مى کند و خداوند تبارک و تعالى مى فرماید: زود خواستهاش را برآورید که من خوش ندارم صداى او را بشنوم.(کافى، ج2، ص489، ح3)
علل دیگری برای برآورده نشدن دعاها در آیات و روایات بیان شده است. از جمله امام على(ع) میفرماید: گاه چیزى را (از خدا) مى خواهى اما به تو داده نمى شود و دیر یا زود بهتر از آن به تو داده مى شود، یا به خاطر آنچه خیر و مصلحت تو در آن است از برآورده شدن خواسته ات دریغ مى شود، زیرا بسا خواسته اى که اگر برآورده شود به نابودى و تباهى دین تو مى انجامد، پس، چیزى بخواه که زیبایى و نیکیاش برایت مىماند و پیامد سوئى ندارد.(نهجالبلاغه، نامه 31)
همانگونه که عمل صالح عامل اجابت و حتی تعجیل در اجابت است، گناه عامل عدم اجابت دعاست. امام علی(ع) فرموده است: لا تَستَبطیِء إجابَهَ دُعائِکَ وَ قَد سَدَدتَ طَریقَهُ بالذُّنوبِ؛اجابت دعایت را دیر مپندار، در حالی که خودت با گناه راه اجابت آن را بسته ای.(غررالحکم و دررالکلم ح 10329)
نافرمانی از والدین موجب حبس دعا ست. امام صادق(ع) میفرماید: گناهی که نعمتها را تغییر مى دهد، تجاوز به حقوق دیگران است. گناهى که پشیمانى مى آورد، قتل است. گناهى که گرفتارى ایجاد مى کند، ظلم است. گناهى که آبرو مى بَرد، شرابخوارى است. گناهى که جلوى روزى را مى گیرد، زناست. گناهى که مرگ را شتاب مى بخشد، قطع رابطه با خویشان است. گناهى که مانع استجابت دعا مى شود و زندگى را تیره و تار مى کند، نافرمانى از پدر مادر است.(علل الشرایع، ج 2، ص 584)
آثار و نقش دعا در زندگیدر آیات و روایات برای دعا تاثیرات شگرفی در زندگی مادی و معنوی و نیز دنیوی و اخروی انسان بیان شده است. از جمله در آیات قرآن برای دعا، آثاری چون تأمین خواستههاى درخواست کنندگان نیازمند(ابراهیم، آیه 34؛ طه، آیات 25 تا 36)، جلب رحمت خداوند(اعراف، آیات 56 و 156)، درمان بیماری ها(انبیاء، ایات 83 و 84؛ ص ، آیات 41 تا 43)، رفع و نجات از غم و اندوه(انبیاء، آیه 76)، رفع بلاها و دشواریها و گرفتاری ها(انعام، آیات 40 و 41)، مصونیت از گناه و انحرافات(یوسف، آیات 33 و 34)، برخوردارى از امداد الهى(بقره، آیات 250 و 251)، آمرزش گناهان (بقره، آیه 58)، آبرومندى در قیامت (آل عمران، آیات 190 تا 195) و هر مشکل و درد دنیوی از مادی و معنوی تا جلب نعمت و رفع بلا و دفع بلا بیان شده است.
در آیات و روایات دهها اثر برای دعا بیان شده است. چنانکه گفته شد دعا یکی از علل از بین برنده درد و بیماری در انسان است. پیامبر(ص) نیز درباره این نقش و تاثیر دعا در زندگی میفرماید: اَلصَّدَقَهُ تَدفَعُ البَلاءَ وَ هِىَ اَنجَحُ دَواءٍ وَ تَدفَعُ القَضاءَ وَ قَد اُبرِمَ اِبراما وَ لا یَذهَبُ بِالدواءِ اِلاَّ الدُّعاءُ وَ الصَّدَقَهُ؛صدقه بلا را برطرف مى کند و مؤثرترینِ داروست. همچنین، قضاى حتمى را برمى گرداند و درد و بیمارىها را چیزى جز دعا و صدقه از بین نمى برد.(بحارالأنوار، ج93، ص 137، ح 71)
اینها نمونههایی از مباحثی است که در آیات و روایات درباره دعا بیان شده است. همین مقدار به خوبی نشان میدهد که دعا چه جایگاه مهمی در عبادت و بندگی دارد و تا چه اندازه در زندگی انسانها تاثیر میگذارد و دنیا و آخرت ایشان را متاثر میسازد.
منبع:روزنامه کیهان
انتهای پیام/
بازگشت به صفحه رسانهها
چگونه میشود کاری بدون مقدمات و شرایط انجام گیرد؟ اگر میخواهید دعا کنید و واقعاً دعا و خواستن از خدا باشد، دعا تشریفاتی دارد؛ اگر میخواهید از ناحیه دعا به جایی برسید، زبان حالتان این باشد: تسلیم خدا هستیم، هر چه بخواهد بکند، بنا داریم عمل به وظیفه بندگی کنیم. آیا با این حال خدا ما را به دست گرگ میدهد؟! او میتواند تمام مصیبتهای اهل ایمان را تدارک و جبران کند و لو خراش و خدشهای باشد. در صورت روشنایی [راه و تکلیف]، راه بروید و اگر روشن نبود عصا را به زمین بکوبید و احتیاط کنید.
شرایط استجابت دعا
جهت دعا این امور لازم است:
1. ثنا و تعظیم و تمجید ساحت مقدس حضرت حق (تبارک و تعالی)؛
2. اقرار به گناهان و اظهار ندامت از آن که تقریباً به منزله توبه یا ملازم آن است؛چگونه با خدا دعا کنیم
3. صلوات بر محمد و آلمحمد(علیهم السلام) که وسیله و واسطه فیض هستند؛
4. بکاء و گریه، اگر نشد تباکی و لو خیلی مختصر؛
و بعد از اینها، درخواست حاجت که در اینصورت، برآوردهشدن حاجت برو و برگرد ندارد.
البته اگر این مطالب (یعنی ثنا و تعظیم و تمجید، اقرار به گناهان و اظهار ندامت از آن، صلوات بر محمد و آلمحمد(علیهم السلام)، بکاء و گریه و حاجت خواستن) در سجده باشد مناسبتر است و تأثیر بکاء در این میان به جایی میرسد که در عمل امداود و نیز در قنوت وتر آمده است: «فإن ذلک علامةالإجابة؛ این نشانه مستجابشدن دعاست» و در اذن دخول زیارت ائمه اطهار(علیهم السلام) وارد شده است: «فهو علامةالقبول والإذن؛ این علامت اذن [دخول و قبولی] است.»
دعا کنیم که توفیق حال دعا را پیدا کنیم
اگر شرایط دعا جمع باشد، استجابت دعا حتمی خواهد بود. البته استجابت به این معنا نیست که تا دعا کردیم فوراً نتیجهاش را ببینیم – مانند ماجرای سیدبن طاووس(ره) که در حرم حضرت امیر(علیه السلام) در مورد فرماندار ظالمی نفرین کرد و همانجا دعایش را فهمید و فرمود سهروز دیگر از بین میرود- بلکه گاهی استجابت بعد از دعای خاص خالص و مخلص میشود که جزء اخیر، علت تامه است. ما باید دعا کنیم تا توفیق حال دعا را پیدا کنیم.
قرآن، دعا و ذکر فضایل اهلبیت(علیهم السلام) دافع و رافع بلاها
در روایت دارد که: «گاهی مؤمن به هم و غم مبتلا میشود، چون در جای دیگر روی زمین، مؤمنی به هم و غم گرفتار شده است.» این ارتباط روحی مؤمنان را میرساند. چنانکه قرآن دافع و رافع بلا و غم است، ذکر فضایل اهلبیت(علیهم السلام) نیز چنین است. چنانکه دعا، هم دافع بلا است و هم رافع. بنابراین، ما باید پیش از آمدن بلا بر سر مؤمنین و نیز برای رفع بلایا بعد از آمدن آن، دعا کنیم، و دعا کردن با صبر در برابر بلا منافات ندارد؛ زیرا ما را به بیصبری دعوت نکردهاند.
احساس احتیاج به دعا برای مؤمنان
آیا میشود همانگونه که به هنگام گرسنگی و تشنگی، به آب و نان احساس احتیاج میکنیم بلکه بیشتر از آن، برای رفع گرفتاریهای اهل ایمان، احساس احتیاج به دعا برای آنان بکنیم؟!
یعنی دعایمان به اندازهای باشد که رافع بلا و گرفتاریهای آنان گردد، و همراه با عدد و شرایط مخصوص، و دعای تائب باشد.
دعا به نحو تعدد مطلوب
دعاهای وارده در امکنه و ازمنه خاص، اختصاصی نیست، بهگونهای که نتوان در وقت و یا جای دیگر خواند؛ بلکه اینگونه دستورها به نحو تعدد مطلوب است. بنابراین میشود دعا را در غیر آن زمان و مکان خواند.
دعاکردن به زبان همه اهل ایمان
خوب است انسان دعاها را به زبان همه اهل ایمان (احیاء و اموات آنان) بخواند و مضامین آنها را برای همه بخواهد.
جواز دعا در نماز
عامه، دعاکردن در نماز را محال و حرام و بدعت میدانند، حتی ابوحنیفه از امام صادق(علیه السلام) سؤال میکند که آیا این کار جایز است؟ و امام(علیه السلام) میفرمایند: بله. ابنحنبل میگوید: خواندن دعاهایی که در قرآن آمده است نزد من محبوبتر است، مانند «ربنا هب لنا من أزواجنا و ذریاتنا قرة اعین و اجعلنا للمتقین اماما» و امثال آن.
استاد ما [آیةاللهالعظمی شیخ محمدحسین اصفهانی(ره) ] میفرمود: دیگران از همین دعاها و انشاءها به مقاماتی رسیدهاند، و ما در امکان و استحاله آن بحث میکنیم که آیا مانند «إیاک نعبد و إیاک نستعین» و نیز «اهدناالصراطالمستقیم» اگر به قصد دعا خوانده شود، قرائت نیست و اگر قرائت و حکایت باشد، قصد دعا و انشاء با آن نمیشود و یا اینگونه نیست؟ لذا بعضی گفتهاند: باید قرائت را به نحو حکایت خواند نه به نحو انشاء؛ بنابراین که جمع بین حکایت و انشاء را قبول نداشته باشند، از باب امتناع جمع بین اراده إخبار و إنشاء از یک لفظ در یک استعمال.
دعایی از امام صادق(علیه السلام) جهت استخلاص
یکی از خلفای جور، یک نفر شیعه را به اعدام محکوم کرده بود و میخواست او را به دار بیاویزد. در همان لحظه نامهای به خط امام صادق(علیه السلام) به او رساندند که در آن دعایی بود که برای استخلاص او نوشته شده بود، به این صورت:
«یا کآئناً قبل کل شیء، و یا کآئناً بعد کل شیء، یا مکون کل شیء، ألبسنی درعکالحصینة من شرّ جمیع خلقک؛ ای خدایی که پیش از هرچیز بودهای و بعد از هر چیز هستی و همه اشیا را بهوجود آوردهای، آن زره مصون و محفوظ خود را که انسان را از شرّ تمام مخلوقاتت محافظت میکند، بر من بپوشان.» وی میگوید: آن را خواندم و تأثیر کرد و آمدند و مرا باز کردند و آزاد نمودند.
برای محفوظ ماندن هر صبح و غروب سهبار بگویید: «أللهم اجعلنی فی درعکالحصینة التی تجعل فیها من ترید»؛ خداوندا، مرا در زره نگهدارنده و قوی خود – که هرکس را بخواهی در آن قرار میدهی – قرار بده!
در مورد اذکار و اوراد و قرائت و امثال اینها، انسان همیشه تحری [کوشش در جستوجو] و مراقبت نماید [که] چه عملی تا چه اندازه موافق با نشاط و حضور قلبی او است، همان را اختیار کند.
دعای با خلوص و صدق نیت و توبه برای تعجیل فرج
راه اخلاص از گرفتاریها منحصر است به دعاکردن در خلوت برای فرج حضرت ولیعصر عجلاللهتعالیفرجهالشریف نه دعای همیشگی و لقلقهی زبان و صرف گفتن «عجلفرجه» (در فرج او تعجیل فرما) بلکه دعای با خلوص و صدق نیت و همراه با توبه.
منابع: در محضر آیةاللهالعظمی بهجت، ج1و2؛ پایگاه اطلاعرسانی آیةاللهالعظمی بهجت(ره) ؛ گوهرهای حکیمانه و بهسوی محبوب.
تهیه و تنظیم: رمضانعلی عزیزی
این مجله مخصوص کودک و نوجوان می باشد.
پیام زن
ویژه مسائل زنان و خانواده
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
محمد جعفری گیلانی
سید ضیاء مرتضوی
3
7733305
7738743
7733305
payam-zan_man@aalulbayt.org
قم، صندوق پستی 371…
پرسمان
فرهنگی، اجتماعی، دانشجویی
مرکز فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری
سید محمدرضا فقیهی
محمد باقر پور امینی
1380
3
7747240
7735473
7743816
info@porseman.net
www.porseman.n…
چگونه با خدا دعا کنیم
مبلغان
فرهنگی – تبلیغی
حوزه
1385/6/1
3
mbl
آيا تا به حال با كسي برخورد كرده ايد كه واقعاً به خدا اعتماد داشته باشد؟ آن زمان كه من يك ملحد بودم دوستي داشتم كه اغلب دعا ميكرد. هر هفته دوستم دربارة موضوع جديدي كه برايش پيش آمده و حل آن را با اطمينان به خدا سپرده بود با من صحبت ميكرد و من به واقع ميديدم كه خدا چگونه به دعاهايش پاسخ ميدهد و آن مشكل را حل ميكند. ميدانيد براي كسي مثل من كه منكر خدا بودم چقدر دشوار بود كه هفته هاي متوالي شاهد چنين وقايعي باشم؟ پس از اينكه براي مدتي طولاني شاهد چنين اتفاقاتي هستيد، ديگر به سختي ميتوانيد خود را قانع كنيد كه اين وقايع چيزي بيش از يك تصادف نيست.
آيا مايليد بدانيد كه چرا خداوند به دعاهاي دوستم پاسخ ميداد؟ مهمترين دليلش اين بود كه دوستم با خدا ارتباط داشت و مشتاق بود تا از خداوند پيروي كند و حقيقتاً هر آنچه را كه خدا به او ميگفت گوش ميداد، با اين تفكر كه خداوند اجازه دارد تا او را در زندگي هدايت نمايد و از اين بابت خيلي هم خوشحال و راضي بود. دعا كردن در مورد امور مختلف زندگي در واقع جزئي از رابطه او با خدا بود. هنگامي كه در حضور خدا دربارة احتياجات، نگرانيها و يا هر مقوله ديگري در ارتباط با زندگي اش دعا ميكرد، احساس راحتي و آسودگي به او دست ميداد. از اين گذشته بر طبق آنچه در كتاب مقدس خوانده بود كاملاً ايمان داشت كه خداوند نيز دقيقاً مايل است تا او اينگونه به او اتكا كند.
دوستم به خوبي اين فرمودة كتاب مقدس را اجرا ميكرد كه: «و اين است آن دليري كه نزد وي داريم كه هر چه بر حسب ارادة او سوال نماييم، ما را ميشنود.» (اول يوحنا 5 : 14) و در آية ديگري ميخوانيم: «از آنرو كه چشمان خداوند بر عادلان است و گوشهاي او به سوي دعاي ايشان.» (اول پطرس 3 : 12)
ممكن است دليلش اين باشد كه آنها با خدا رابطه ندارند. اين اشخاص شايد ميدانند كه خدا وجود دارد و ممكن است بعضي وقتها حتي او را عبادت نيز ميكنند، اما كساني كه هرگز جواب دعاهايشان را از خدا نميگيرند، در واقع با خدا ارتباط ندارند. از اين گذشته اين اشخاص هرگز بخشايش كامل گناهانشان را از خدا دريافت نكرده اند. ميپرسيد اين چه ارتباطي با گرفتن پاسخ دعا دارد؟ جواب سوالتان را در كتاب مقدس ميخوانيم كه ميفرمايد: «هان دست خداوند كوتاه نيست تا نرهاند و گوش او سنگين ني تا نشنود. ليكن خطاياي شما در ميان شما و خداي شما حايل شده است و گناهان شما روي او را از شما پوشانيده است تا نشنود.» (اشعيا 59 : 1 – 2) چگونه با خدا دعا کنیم
اين بسيار طبيعي است كه ما احساس كنيم از خدوند دور و جدا هستيم. ميدانيد كساني كه با خدا ارتباط ندارند، وقتي از خدا چيزي درخواست ميكنند چه اتفاقي ميافتد؟ اين افراد معمولاً دعايشان را اينطور شروع ميكنند: «خدايا من واقعاً براي حل اين مشكل به كمك تو احتياج دارم . . .» سپس مكثي كرده و ادامه ميدهند: «خدايا خودم ميدانم كه انسان خوبي نيستم و اين حق را ندارم كه از تو چيزي بخواهم و . . .» آنها از اينكه نسبت به خدا كوتاهي و قصور كرده اند آگاهي دارند، و اين را نيز خوب ميدانند كه خدا هم از اين قصور آگاه است. سپس از خود ميپرسند: «دارم چه كسي را گول ميزنم؟» در واقع آنچه را كه آنها نميدانند اين است كه چطور بايستي بخشش كامل گناهانشان را به دست آورند. كافي است آنها بدانند كه اگر با خدا ارتباط داشته باشند، خداوند دعاي آنها را خواهد شنيد. اين پايه و اساس گرفتن پاسخ براي دعاهايمان از خداوند است.
ابتدا بايد رابطه خود را با خدا آغاز كنيد. تصورش را بكنيد كه شخصي به نام مايك از رئيس دانشگاه پرينستون بخواهد ضامن او شود تا بتواند براي خريد اتومبيل مورد نظرش وام دريافت كند در حالي كه مايك حتي او را نميشناسد. در حقيقت شانس مايك براي به نتيجه رساندن اين كار صفر است (با اين تفكر كه رئيس دانشگاه پرينستون يك مرد احمق نيست). از طرف ديگر اگر اين درخواست از جانب دختر رئيس دانشگاه مطرح شود هيچ مشكلي در بين نخواهد بود. پس ميبينيم كه روابط تا چه حد مهم است.
اگر كسي فرزند خدا باشد و به او تعلق داشته باشد، خدا نيز او را ميشناسد و دعاهايش را ميشنود. عيسي فرمود: «من شبان نيكو هستم و خاصان خود را ميشناسم و خاصان من مرا ميشناسند.» (يوحنا 10 : 14) و در جايي ديگر ميفرمايد: «گوسفندان من آواز مرا ميشنوند و من آنها را ميشناسم و مرا متابعت ميكنند. و من به آنها حيات جاوداني ميدهم و تا به ابد هلاك نخواهند شد و هيچكس آنها را از دست من نخواهد گرفت.» (يوحنا 10 : 27 – 28)
آيا شما واقعاً خدا را ميشناسيد و خدا نيز شما را ميشناسد؟ آيا با خداوند رابطه داريد تا اين ارتباط ضامن آن شود تا او دعاهاي شما را بشنود؟ يا اينكه از خدا دور هستيد و خداوند تنها حكم يك تفكر و عقيده را در زندگي شما دارد؟ اگر از خداوند دور هستيد و يا كاملاً مطمئن نيستيد كه او را ميشناسيد، در همين لحظه ميتوانيد با او ارتباط
برقرار كنيد. متصل شدن.
مسيح در قبال كساني كه او را ميشناسند و به او اتكا ميكنند بسيار سخاوتمندانه عمل ميكند. عيسي ميفرمايد: «اگر در من بمانيد و كلام من در شما بماند، آنچه خواهيد بطلبيد كه براي شما خواهد شد.» (يوحنا 15 : 7) در اين آيه مفهوم ماندن در او، و ماندن كلامش در ما به اين معناست كه بايد حضور خدا را احساس كنيم، به او تكيه كنيم و هر چه ميگويد گوش كنيم. اگر اين كارها را انجام دهيم ميتوانيم هرچه مايليم از خدا درخواست كنيم. در كتاب مقدس ميخوانيم: «و اين است آن دليري كه نزد وي داريم كه هر چه برحسب ارادة او سوال نماييم، ما را ميشنود. و اگر دانيم كه هر چه سوال كنيم ما را ميشنود، پس ميدانيم كه آنچه از او درخواست كنيم مييابيم.» ( اول يوحنا 5 : 14 – 15) خداوند بر حسب اراده، حكمت، محبت و قدوسيت خويش به دعاهاي ما پاسخ ميدهد.
زماني كه ما پيش خود فرض ميكنيم كه ميدانيم ارادة خدا چيست، دچار لغزش ميشويم، چرا كه آن موقع فقط يك بعد قضيه براي ما مفهوم دارد. پيش خود فرض ميكنيم كه تنها يك جواب قابل قبول براي هر دعا وجود دارد و باز در پندار خود اينگونه فرض ميكنيم كه پاسخي را كه خود مايليم دريافت كنيم، در واقع همان ارادة خداوند است. اين همان جايي است كه با مشكل روبرو ميشويم. زمان و دانش ما محدود است. ما در ارتباط با يك موقعيت خاص اطلاعات محدودي در اختيار داريم و آنچه كه قرار است در آينده بر آن موقعيت خاص تاثيرگذار باشد، براي ما كاملاً مشخص نيست. اما حكمت خداوند نامحدود است، بنابراين خداوند كاملاً آگاه است كه يك رويداد بخصوص در طول زندگي و يا در طول تاريخ چه مسيري را طي خواهد كرد و چه پيامدي خواهد داشت. ممكن است خداوند اهدافي در نظر داشته باشد كه فوق تصور ما باشد. بنابراين قرار نيست كه خداوند آنچه را كه ما حكم ميكنيم اراده اوست، به آن عمل كند.
دربارة اين كه خداوند چه هدف و مقصودي براي انسان دارد صفحات بيشماري را ميتوان نوشت. اگر ميخواهيد بدانيد كه خداوند مايل است ما چه نوع رابطه اي با او داشته باشيم، و مايل است چه نوع زندگي اي به ما بدهد ميتوانيد شرح كامل آن را در كتاب مقدس مطالعه كنيد. در اينجا چند مثال را ميخوانيم: «و از اين سبب خداوند انتظار ميكشد تا بر شما رافت نمايد و از اين سبب بر ميخيزد تا بر شما ترحم فرمايد چونكه يهوه خداي انصاف است. خوشا به حال همگاني كه منتظر وي باشند.» (اشعيا 30 : 18) فكرش را بكنيد، كسي به خاطر شما از جايش بلند شود تا به شما كمك كند و شفقت و دلسوزي خود را به شما نشان دهد. در آية ديگري ميخوانيم: «و اما خدا، طريق او كامل است و كلام خداوند مصفي. او براي همه متوكلان خود سپر است.» (مزمور 18 : 30) در آية ديگري ميخوانيم: «رضامندي خداوند از ترسندگان وي است و از آناني كه به رحمت وي اميدوارند.» (مزمور 147 : 11)
عظيمترين جلوه محبت خداوند نسبت به انسان همانطور كه عيسي فرمود اين است كه: «كسي محبت بزرگتر از اين ندارد كه جان خود را به جهت دوستان خود بدهد.» (يوحنا 15 : 13) و اين همان كاري است كه مسيح براي ما انجام داد. پس همانگونه كه كتاب مقدس ميفرمايد: «هر گاه خدا با ما است كيست به ضد ما؟ او كه پسر خود را دريغ نداشت، بلكه او را در راه جميع ما تسليم نمود، چگونه با وي همه چيز را به ما نخواهد بخشيد؟ (روميان 31 – 32)
اين يك واقعيت است كه همه بيمار ميشوند، ميميرند و در موقعيتهاي دشوار گرفتار ميشوند. در اين گونه موارد چكار بايد كرد؟
خداوند ميفرمايد كه نگراني ها و دلواپسي هاي خود را به او بسپاريم، حتي اگر آن موقعيتهاي پريشان كننده همچنان در جاي خود باقي باشند. در كتاب مقدس ميخوانيم: «و تمام انديشه هاي خود را به وي واگذاريد زيرا كه او براي شما فكر ميكند.» (اول پطرس 5 : 7) ممكن است به نظر برسد كه كنترل شرايط موجود از دست شما خارج است، اما اينطور نيست. زماني كه احساس ميكنيد تمام دنيا دارد از هم ميپاشد، خدا قادر است شما را استوار و قوي نگاه دارد. اين درست همان موقعي است كه بايد شكرگزار باشيد كه خدا را ميشناسيد.
كتاب مقدس ميفرمايد: «اعتدال شما بر جميع مردم معروف بشود. خداوند نزديك است. براي هيچ چيز انديشه مكنيد، بلكه در هر چيز با صلات و دعا با شكرگزاري مسئولات خود را به خدا عرض كنيد. و سلامتي خدا كه فوق از تمامي عقل است، دلها و ذهنهاي شما را در مسيح عيسي نگاه خواهد داشت.» (فيليپيان 4 : 5 – 7) خداوند در اين مواقع راه حلهايي پيش پاي شما خواهد گذاشت و يا در بين مشكلات شما اهداف و مقاصدي را پياده خواهد نمود كه فوق تصور شما است. به طور حتم همه مسيحيان ميتوانند از مثالهايي اينچنين كه در زندگيشان اتفاق افتاده فهرستي طولاني تهيه كنند. حتي اگر در شرايط دشواري كه درگير آن هستيم هيچ بهبودي حاصل نشد، خداوند قادر است تا در اين مواقع بحراني آرامش خود را به ما بدهد. عيسي فرمود: «سلامتي براي شما ميگذارم، سلامتي خود را به شما ميدهم. نه چنانكه جهان ميدهد، من به شما ميدهم. دل شما مضطرب و هراسان نباشد.» (يوحنا 14 : 27) هنگامي كه شرايط سخت و دشوار همچنان ادامه دارد، دقيقاً زماني است كه خداوند از ما ميخواهد تا عليرغم شرايط دشوار به او اعتماد كنيم. كتاب مقدس ميفرمايد: «با قدرت ايمان به جلو برويد و نه با قدرت ديد.» اما اين يك ايمان كوركورانه نيست، بلكه ايماني متكي به خداوند است. زماني كه يك اتومبيل از روي پل گلدن گيت عبور ميكند، به دليل بي عيب و نقص بودن پل است كه اتومبيل تكيه گاه مطمئني براي خود دارد و كاملاً محفوظ است. اهميتي ندارد كه راننده هنگام عبور چه احساسي دارد و يا دربارة چه چيزي فكر ميكند، شايد هم در حين رانندگي مشغول صحبت با سرنشينان ديگر باشد ولي به هر حال آنچه كه باعث ميشود تا اتومبيل در امنيت كامل و به سلامت از پل عبور كند، بي عيب و نقص بودن پل است كه راننده تصميم گرفته است به آن اعتماد كند.
به همين ترتيب خداوند مايل است تا ما به صفات بينظير او، كمال، دلسوزي، محبت، حكمت و عدالت او اعتماد كنيم.
خداوند ميفرمايد: «با محبت ازلي تو را دوست داشتم، از اين جهت تو را به رحمت جذب نمودم.» (اشعيا 31 : 3) و در آية ديگري ميخوانيم: «اي قوم همه وقت بر او توكل كنيد و دلهاي خود را به حضور وي بريزيد. زيرا خدا ملجاي ماست.» (مزمور62 : 8)
خداوند به دعاي تمامي كساني كه او را در زندگي خود پذيرفته اند و مشتاق پيروي از او ميباشند، پاسخ ميدهد. خداوند از ما ميخواهد تا تمامي نگراني ها و دلواپسي هاي خود را در دعا به حضور او بياوريم و اجازه دهيم تا خداوند مطابق ارادة خود عمل نمايد. زماني كه در حال دست و پنجه نرم كردن با مشكلات هستيم بايستي تمامي دلواپسي ها و غمهاي خود را به خداوند بسپاريم تا در عوض آرامش او را دريافت كنيم، آرامشي كه در واقع به مبارزه با شرايط دشوارمان برميخيزد.
پايه و اساس ايمان ما همانا صفات بينظير خداوند است. هر چه بيشتر خدا را بشناسيم، براي اتكا و اعتماد به او مستعدتر ميشويم.
اگر مايليد در مورد صفات خداوند بيشتر بدانيد به سايت خداوند كيست؟ و يا مقالات ديگر در اين سايت مراجعه نماييد. دليل دعاي ما شخصيت خداوند است. اولين دعايي كه خدا پاسخ ميگوييد، دعايي است كه شما براي آغاز ارتباط با او به حضورش ميآوريد.
نويسنده مقاله: مارلين آدامسون
+ آیا سئوالی دارید؟+ چطور میتوانیم با خداوند رابطه شخصی خود را آغاز نمائیم؟
روش دعا کردن
۱۳۹۵/۰۸/۰۸
–
۱۱۵۹۰ بازدید
نقل مطالب در مطبوعات و نشریات با ذکر منبع بلامانع است.
اداره تبلیغ نوین نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
0